Mens en Recht

Inleiding 13

1 Recht en regels 15
1.1 Waarom is er recht? 16
1.2 Vindplaatsen van het recht 17
1.2.1 Wet- en regelgeving 17
1.2.2 Jurisprudentie 19
1.2.3 Gewoonte 20
1.2.4 Verdrag 20
1.3 Aard van de regels 20
1.3.1 Dwingend en aanvullend recht 21
1.3.2 Rangorde in regelingen 21
1.3.3 Objectief en subjectief recht 23
1.4 Grondrechten 24
1.5 Recht en de praktijk van het zorg- en welzijnswerk 25
Samenvatting 26
Websites 27
Begrippenlijst 28
Opgaven 30

2 Indeling van het recht 33
2.1 Publiekrecht en privaatrecht 34
2.1.1 Publiekrecht 34
2.1.2 Privaatrecht 38
2.1.3 Publiekrecht en privaatrecht in de functionele rechtsgebieden 39
2.2 Materieel recht en formeel recht 39
2.3 Beginselen van het procesrecht 40
2.3.1 Geschillenbeslechting in twee instanties door onafhankelijke rechters 41
2.3.2 Absolute en relatieve competentie 42
2.3.3 Procederen met of zonder advocaat 43
2.3.4 Openbaarheid van de terechtzitting en de uitspraak 43
2.3.5 Toetsing door de rechter 44
2.3.6 Alternatieve geschillenbeslechting 44
2.4 Korte schets van het procesrecht 44
2.4.1 Bestuursprocesrecht 45
2.4.2 Strafprocesrecht 48
2.4.3 Burgerlijk procesrecht 48
2.5 Rechtshulp en rechtsbijstand 51
Samenvatting 52
Websites 53
Begrippenlijst 54
Opgaven 56

3 Verbintenissen 57
3.1 Ontstaan van een verbintenis 58
3.2 Overeenkomst 59
3.2.1 Overeenkomstenrecht en de bijzondere overeenkomsten 59
3.2.2 Totstandkoming van een overeenkomst 60
3.2.3 Partijen bij een overeenkomst 62
3.2.4 Inhoud van een overeenkomst 64
3.2.5 Geldigheid, nietigheid en vernietigbaarheid van een overeenkomst 65
3.2.6 Rechtsgevolgen van een overeenkomst 68
3.3 Niet-nakoming van de overeenkomst 68
3.3.1 Mogelijkheden van de schuldeiser bij niet-nakoming door de wederpartij 69
3.3.2 Niet-toerekenbare tekortkoming: overmacht 72
3.3.3 Speciale regels en de geschillencommissie 72
3.4 Onrechtmatige daad 73
3.4.1 Onrechtmatigheid 74
3.4.2 Toerekening 75
3.4.3 Schade als gevolg van het doen of nalaten 76
3.4.4 Rechtvaardigingsgrond 76
3.4.5 Schadevergoeding bij onrechtmatige daad 76
3.4.6 Aansprakelijkheid en risicoaansprakelijkheid 78
Samenvatting 79
Websites 80
Begrippenlijst 81
Opgaven 83

4 Kopen 85
4.1 Koopovereenkomst 86
4.2 Partijen bij een koopovereenkomst 87
4.3 Verplichtingen van de verkoper 88
4.3.1 De zaak 88
4.3.2 De levering 90
4.3.3 Het tijdstip van de levering 91
4.4 Verplichtingen van de koper 91
4.4.1 De hoogte van het bedrag 91
4.4.2 Het tijdstip van de betaling 93
4.5 Nakoming van de koopovereenkomst 94
4.5.1 Rechten van de koper bij niet-nakoming door de verkoper 94
4.5.2 Rechten van de verkoper bij niet-nakoming door de koper 97
Samenvatting 98
Websites 99
Begrippenlijst 100
Opgaven 101

5 Huren 103
5.1 Huurovereenkomst 104
5.2 Partijen en hun verplichtingen 106
5.2.1 Algemene verplichtingen van de verhuurder 106
5.2.2 Algemene verplichtingen van de huurder 108
5.3 Nakoming van de huurovereenkomst 109
5.4 Huur van woonruimte 111
5.4.1 Woonruimte 112
5.4.2 Partijen bij de huur van woonruimte 112
5.4.3 Kosten voor de huur van woonruimte 114
5.5 Onderhoud en veranderingen aan de woning 115
5.5.1 Onderhoud van de woning 116
5.5.2 Veranderingen aan de woning 117
5.6 Einde van de huur van woonruimte 118
5.6.1 Beëindiging met wederzijds goedvinden 119
5.6.2 Opzegging van de huurovereenkomst 119
5.6.3 Ontbinding van de huurovereenkomst 121
5.6.4 Overlijden van de huurder 123
5.6.5 Gevolgen van beëindiging voor de medehuurder, medebewoner en onderhuurder 123
5.7 Overlast en woningontruiming 124
Samenvatting 126
Websites 127
Begrippenlijst 128
Opgaven 130

6 Schulden 131
6.1 Als schulden een probleem worden 132
6.2 Positie van de schuldeiser: incasso en beslaglegging 133
6.2.1 Incassoprocedure 133
6.2.2 Beslaglegging 138
6.3 Schuldhulpverlening 140
6.3.1 Schuldhulpverlening algemeen 140
6.3.2 Verhelpen van de bestaande schuldensituatie 140
6.3.3 Voorkomen van een nieuwe schuldensituatie 145
6.4 Wet schuldsanering natuurlijke personen 146
6.4.1 Procedure van de wettelijke schuldsanering 147
6.4.2 Gevolgen van de wettelijke schuldsanering voor de schuldenaar en schuldeisers 148
6.4.3 Tussentijdse beëindiging of wijziging van de wettelijke schuldsanering 149
6.4.4 Bewindvoerder en andere betrokkenen bij de wettelijke schuldsanering 149
Samenvatting 150
Websites 151
Begrippenlijst 152
Opgaven 154

7 Samenlevingsvormen en scheiding 157
7.1 Personen- en familierecht algemeen 159
7.2 Algemene begrippen 159
7.2.1 Persoonlijkheid 159
7.2.2 Bloedverwantschap en aanverwantschap 160
7.2.3 Naamrecht 162
7.2.4 Woonplaats 163
7.2.5 Ambtenaar van de burgerlijke stand 164
7.3 Samenlevingsvormen 164
7.3.1 Huwelijk 164
7.3.2 Geregistreerd partnerschap 168
7.3.3 Samenwonen 169
7.4 Scheiding 170
7.4.1 Echtscheiding 170
7.4.2 Beëindiging van het geregistreerd partnerschap 175
7.4.3 Beëindiging van het samenwonen 176
7.5 Alimentatie 176
7.5.1 Hoogte en duur van de alimentatie 177
7.5.2 Verandering van de alimentatieverplichting 179
7.5.3 Wetsvoorstel herziening partneralimentatie 179
7.6 Kinderalimentatie 180
7.7 Kinderen en scheiding 181
7.7.1 Gezag van ouders over de kinderen 181
7.7.2 Omgang, informatie en consultatie 182
7.8 Scheidings- en omgangsbemiddeling 184
Samenvatting 187
Websites 188
Begrippenlijst 189
Opgaven 191

8 Ouderschap en gezag 193
8.1 Juridisch ouderschap 194
8.1.1 Betekenis en rechtsgevolgen van juridisch ouderschap 194
8.1.2 Ontstaan van juridisch ouderschap 195
8.1.3 Juridisch ouderschap van twee mannen 201
8.1.4 Ouderschap door adoptie 201
8.2 Ouderlijk gezag en voogdij 204
8.2.1 Ouderlijk gezag 204
8.2.2 Voogdij 208
8.2.3 Wettelijke vertegenwoordiging van minderjarigen 209
8.3 Pleegouderschap 212
8.3.1 Toegang tot pleegzorg 212
8.3.2 Pleegouders 213
8.3.3 Rechten en bevoegdheden van pleegouders 214
Samenvatting 216
Websites 217
Begrippenlijst 218
Opgaven 220

9 Jeugdhulp 223
9.1 Jeugdhulp in Nederland 225
9.2 Wettelijke regelingen 226
9.2.1 Verdragsbepalingen 227
9.2.2 Jeugdwet 228
9.2.3 Enkele andere beschermende maatregelen voor jeugdigen 233
9.2.4 Waarheidsvinding door Raad en gecertificeerde instelling 235
9.2.5 Kwaliteitseisen in de Jeugdwet 235
9.2.6 Burgerlijk Wetboek 235
9.3 Samenwerking binnen de jeugdhulp 237
9.4 Kinderbeschermingsmaatregelen 243
9.4.1 Drangtoepassing 244
9.4.2 Ondertoezichtstelling 245
9.4.3 Uithuisplaatsing van jeugdigen 249
9.4.4 Gezagsbeëindigende maatregel 251
9.4.5 Voorlopige justitiële kinderbeschermingsmaatregelen 252
9.5 Rechtsbescherming van ouders en jeugdigen 254
9.5.1 Bezwaarschriftprocedure 255
9.5.2 Klachtrechtprocedure 256
9.5.3 Civiele beroepsprocedure in het personen- en familierecht 256
9.5.4 Tuchtrecht 256
Samenvatting 257
Websites 258
Begrippenlijst 259
Opgaven 261

10 Gezondheid 263
10.1 Uitgangspunten in het gezondheidsrecht 264
10.1.1 Grondrechten en recht op zelfbeschikking 265
10.1.2 Zorgplicht van de overheid 267
10.1.3 Rechtspositie van patiënten 269
10.1.4 Rechtsbescherming 272
10.2 Patiëntenrechten in de WGBO 272
10.2.1 Recht op informatie 273
10.2.2 Toestemmingsvereiste 274
10.2.3 Inzagerecht 275
10.2.4 Recht op een second opinion 276
10.2.5 Voorstel voor wijzigingen in de WGBO 276
10.3 Vertegenwoordiging 277
10.3.1 Vertegenwoordiging van een wilsonbekwame patiënt 277
10.3.2 Vertegenwoordiging van een minderjarige tot 18 jaar 279
10.4 Dwang in de zorg 280
10.4.1 Werkingssfeer van de Wet Bopz 281
10.4.2 Trajecten voor gedwongen opname 282
10.4.3 Wetsvoorstellen Wvggz en Wzd 285
10.4.4 Rechten en beperkingen in de Wet Bopz 288
10.5 Rechtsbescherming voor de patiënt 291
10.5.1 Kwaliteit en klachten in de gezondheidszorg 291
10.5.2 Onafhankelijke geschillenregeling in de Wkkgz 293
10.5.3 Tuchtrecht op grond van de Wet BIG 293
10.5.4 Taak van de Inspectie voor de Gezondheidszorg 295
10.5.5 Schadevergoeding via de burgerlijke rechter 295
10.5.6 Aangifte van een strafbaar feit 296
Samenvatting 296
Websites 298
Begrippenlijst 299
Opgaven 302

11 Werken 305
11.1 Kader van de arbeidsovereenkomst 306
11.2 Arbeidsovereenkomst 307
11.2.1 Drie kenmerken van de arbeidsovereenkomst 307
11.2.2 Totstandkoming van de arbeidsovereenkomst 308
11.2.3 Inhoud van de arbeidsovereenkomst 309
11.2.4 Duur van de arbeidsovereenkomst 310
11.2.5 Proeftijd 311
11.2.6 Uitzendovereenkomst 311
11.3 Verplichtingen en rechten van de werknemer 312
11.3.1 Verplichtingen van de werknemer 312
11.3.2 Rechten van de werknemer 314
11.3.3 Positie van minderjarige werknemers 317
11.4 Verplichtingen van de werkgever 318
11.4.1 Zorg voor veilige arbeidsomstandigheden 318
11.4.2 Re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers 319
11.4.3 Aansprakelijkheid voor werknemers 320
11.5 Einde van de arbeidsovereenkomst 321
11.5.1 Beëindiging met wederzijdse instemming 321
11.5.2 Einde van rechtswege 322
11.5.3 Eenzijdige opzegging 322
11.5.4 Ontbinding van de arbeidsovereenkomst 326
11.5.5 Overzicht wijzen van beëindiging van de arbeidsovereenkomst 327
11.6 Medezeggenschap 328
Samenvatting 329
Websites 330
Begrippenlijst 331
Opgaven 333

12 Sociale zekerheid bij ziekte en arbeidsongeschiktheid 335
12.1 Socialezekerheidsstelsel 336
12.1.1 Plaats en functies van het socialezekerheidsrecht 339
12.1.2 Sociale verzekeringen en sociale voorzieningen 339
12.1.3 Toekenning van uitkering, verplichtingen en sancties 342
12.2 Ziekte en arbeidsongeschiktheid 348
12.2.1 Ziektewet en Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte 348
12.2.2 Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen 351
12.2.3 Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten 356
12.3 Medische en verzorgingskosten 361
12.3.1 Afstemming in het (medische) zorg- en dienstverleningsstelsel 362
12.3.2 Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 363
12.3.3 Zorgverzekeringswet 366
12.3.4 Wet langdurige zorg 370
Samenvatting 373
Websites 375
Begrippenlijst 376
Opgaven 378

13 Sociale zekerheid bij werkloosheid, werk en ouderdom 381
13.1 Werkloosheid 382
13.1.1 Werkloosheidswet 382
13.1.2 Hoogte en duur van de WW-uitkering 386
13.1.3 IOAW, IOAZ en IOW 388
13.1.4 Toeslagenwet 389
13.2 Participatiewet 390
13.2.1 Doel van de Participatiewet 390
13.2.2 Vaststellen van het recht op een PW-uitkering 392
13.2.3 Hoogte en duur PW-uitkering 398
13.2.4 Kostendelersnorm 399
13.2.5 Aanvullende inkomensondersteuning 400
13.2.6 Verhaal van te veel betaalde bijstand 402
13.3 Re-integratie en arbeidsactivering 403
13.3.1 Taak van de uitvoeringsorganen bij re-integratie 403
13.3.2 Re-integratie door het UWV van mensen met een beperking 404
13.3.3 Re-integratie van werklozen door het UWV 407
13.3.4 Re-integratie door gemeenten 407
13.4 Ouderdom 410
Samenvatting 412
Websites 414
Begrippenlijst 415
Opgaven 417

14 Strafrecht 419
14.1 Strafbaarheid 421
14.1.1 Bescherming betrokkenen binnen het strafrecht 421
14.1.2 Strafbepalingen 422
14.1.3 Strafbaar feit 424
14.1.4 Strafuitsluitingsgronden 424
14.1.5 Verschillende daders bij een strafbaar feit 427
14.2 Personen in het strafproces 428
14.2.1 Opsporingsambtenaren 428
14.2.2 Openbaar Ministerie 429
14.2.3 Rechter-commissaris 430
14.2.4 Strafrechter 430
14.2.5 Verdachte 431
14.2.6 Raadsman 432
14.2.7 Slachtoffer 432
14.2.8 Reclasseringsmedewerker 434
14.3 Positie van de verdachte 434
14.3.1 Vrijheidsbenemende dwangmiddelen 435
14.3.2 Dwangmiddelen tegen de persoon van de verdachte 438
14.4 Onderzoek ter terechtzitting 440
14.4.1 Dagvaarding 440
14.4.2 Onderzoek 441
14.4.3 Rechterlijke uitspraak 442
14.5 Straffen en maatregelen 443
14.5.1 Straffen en maatregelen voor volwassenen 443
14.5.2 Straffen en maatregelen voor adolescenten 449
14.5.3 Jeugdstraffen en -maatregelen 450
Samenvatting 454
Websites 456
Begrippenlijst 457
Opgaven 461

15 Vreemdelingen 463
15.1 Nederlanderschap 464
15.1.1 Verkrijgen van het Nederlanderschap 465
15.1.2 Dubbele nationaliteit 466
15.2 Toegang en rechtmatig verblijf van vreemdelingen 466
15.2.1 Juridisch kader voor toegang en verblijf en uitvoerende instanties 467
15.2.2 Toegang tot Nederland 468
15.2.3 Kort verblijf 469
15.2.4 Lang verblijf 469
15.3 Verblijfsvergunning 470
15.3.1 Verblijfsvergunning Regulier 471
15.3.2 Verblijfsvergunning Asiel 474
15.4 Uitgeprocedeerd en dan? 478
15.4.1 Rechtspositie illegalen 478
15.4.2 Uitzetting 479
15.5 Inburgering 480
Samenvatting 480
Websites 481
Begrippenlijst 482
Opgaven 484

16 Hulp- en dienstverlening 485
16.1 Organisatie van hulp- en dienstverlening 486
16.2 Bekwaamheid en professionaliteit 487
16.3 Relatie van de professional met de cliënt 489
16.3.1 Recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer 489
16.3.2 Recht op onaantastbaarheid van het menselijk lichaam 491
16.4 Werken in een instelling of organisatie 492
16.4.1 Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden 492
16.4.2 Protocollen 492
16.4.3 Beleid 493
16.5 Spanningsveld tussen regelgeving en praktijk 494
16.6 Aansprakelijkheid voor het eigen handelen 495
Samenvatting 497
Websites 497
Begrippenlijst 498
Opgaven 499

Antwoorden tussenvragen 500
Antwoorden opgaven 512
Afkortingenlijst 533
Register 537