Voorwoord bij de eenentwintigste druk / 13
Lijst van gebruikte afkortingen / 15
1 Inleiding / 17
1.1 Korte historische schets / 17
1.2 Rechtsgronden / 20
1.3 Civielrechtelijke benadering / 24
1.4 De Successiewet 1956 / 24
2 Het belastbare feit / 33
2.1 Aard van de heffing / 33
2.2 Algemeen / 34
2.3 Ingezetene / 35
2.4 Tijdstip van verkrijging / 42
2.5 Waarde / 45
2.6 De wijze van heffing / 46
3 Verkrijgingen krachtens erfrecht / 47
3.1 Algemeen / 47
3.2 Voorwerp van de verkrijging / 48
3.3 Aftrek van schulden, legaten en lasten / 49
3.3.1 Schulden en latente belastingschulden / 49
3.3.2 Legaten / 52
3.3.3 Lasten / 54
3.4 Makingen vrij van belasting / 55
3.5 Huwelijksgoederenregime / 61
3.5.1 Wettelijke gemeenschap van goederen / 62
3.5.2 Beperkte gemeenschappen / 63
De uitsluiting van iedere gemeenschap zonder enig verrekenbeding / 64
3.5.3
3.5.4 Huwelijkse voorwaarden met een verrekenbeding / 64
3.6 De wettelijke verdeling / 65
Waardering verkrijgingen in kader van de wettelijke verdeling / 65
3.6.1
3.6.2 Renteovereenkomst / 68
3.6.3 Wilsrechten kinderen / 70
3.6.4 Ongedaanmaking wettelijke verdeling / 71
3.7 Wettelijke rechten / 72
3.8 Enkele testamentvormen / 74
3.8.1 De ouderlijke boedelverdeling / 74
3.8.2 Quasi-wettelijke verdeling / 76
3.8.3 Het vruchtgebruiktestament / 77
Het ik-opa-testament, het turbotestament, het superturbotestament en de tweetrapsmaking / 78
3.8.4
4 Verkrijgingen krachtens schenking of gift / 79
4.1 Schenkingen en andere giften / 79
4.2 De schenking / 80
Schuldigerkenning uit vrijgevigheid opeisbaar bij overlijden van de schenker (‘schenking op papier’) / 82
4.2.1
4.2.2 De herroepelijke schenking / 84
4.2.3 Schenking onder opschortende voorwaarde / 86
4.3 Schenking vrij van recht / 86
4.4 De gift / 88
4.4.1 Overdracht tegen een te lage waarde / 89
4.4.2 Koopoptie / 92
Aflossing renteloze of laagrentende overbedelingsschulden / 93
4.4.3
4.4.4 Verschaffing van renteloze of laagrentende leningen / 95
4.4.5 Gratis bewoning van een woning / 101
4.4.6 Verblijvingsbeding / 102
4.4.7 Het derdenbeding / 103
4.4.8 Wijziging huwelijksgoederenregime / 105
Aanspraak vergoeding meerwaarde / verrekenbedingen in samenlevingscontracten / 109
4.5
4.6 De natuurlijke verbintenis / 110
5 De fictiebepalingen / 113
5.1 Algemeen / 113
5.2 Afstand van de gemeenschap (art. 6 SW 1956) / 113
5.3 Verrekening betaalde bedragen (art. 7 SW 1956) / 115
Niet-registergoederen die door de erflater worden bewaard en schuldigerkenningen bij uiterste wil (art. 8 SW 1956) / 115
5.4
Niet-registergoederen die door de erflater worden bewaard / 115
5.4.1
5.4.2 Schuldigerkenningen bij uiterste wil / 116
5.4.3 Overig / 116
5.5 Rente over geldvorderingen krachtens erfrecht (art. 9 SW 1956) / 117
Verblijvings-, verreken-, toedelings- en overnemingsbedingen, optiebedingen, schuldigerkenning en kwijtschelding onder voorwaarde van overleving (art. 11 SW 1956) / 123
5.6
5.6.1 Firmavermogen / 124
5.6.2 Overeenkomsten tussen echtgenoten en overige partners / 126
5.6.3 Koopoptie en koop met uitgestelde levering / 130
Schuldigerkenning of kwijtschelding onder voorwaarde van overleven / 131
5.6.4
Enige voorbeelden betreffende de toepassing van art. 11 SW 1956 / 134
5.6.5
5.7 Omzetting in genotsrechten – algemeen (art. 10 SW 1956) / 139
5.7.1 Voorwaarden voor toepassing art. 10 SW 1956 / 140
5.7.2 Omvang van het fictief legaat / 143
5.7.3 Aftrek van hetgeen is opgeofferd (art. 7, lid 1, SW 1956) / 145
Verrekening van de bij het aangaan van de rechtshandeling geheven belasting (art. 7, lid 2, SW 1956) / 146
5.7.4
De overdracht door ouders van hun woning aan de kinderen onder voorbehoud van het gebruiksrecht / 148
5.7.5
Verkoop van een goed onder voorbehoud van een periodieke uitkering / 152
5.7.6
Schuldigerkenning van een geldsom opeisbaar bij overlijden van de schuldenaar / 153
5.7.7
5.7.8 Uitzonderingen / 157
5.7.9 Ik-opa-testament / 157
5.7.10 Het turbotestament / 163
5.7.11 Het superturbotestament / 164
5.7.12 Overzicht / 164
Schenkingen binnen 180 dagen vóór het overlijden en postume schenkingen onder opschortende voorwaarde (art. 12 SW 1956) / 165
5.8 Levensverzekeringen en derdenbedingen – algemeen (art. 13 SW 1956) / 167
5.9
5.9.1 Verzekeringsvormen / 169
5.9.2 Verkrijgingen ten gevolge van of na het overlijden / 170
5.9.3 De onttrekkingseis / 171
5.9.4 Overname lopende polis / 177
5.9.5 De benoeming van een commanditaire vennoot / 178
5.9.6 Winstrechten ten behoeve van de nabestaanden / 180
5.9.7 Erflater is zowel verzekerde als verzekeraar / 181
Waardestijging aandelen door vrijval pensioenverplichting (art. 13a SW 1956) / 181
5.10
5.11 Opzegging van een beperkt recht (art. 14 SW 1956) / 184
Fictiebepaling voor direct opeisbare renteloze of laagrentende geldlening (art. 15 SW 1956) / 184
5.12
5.13 Overhevelen van vermogen naar een trust / 185
5.14 Afgezonderd particulier vermogen (art. 16, 17 en 17a SW 1956) / 187
6 Waardering / 191
6.1 Algemeen / 191
6.2 Tweetrapsmaking / 193
6.3 Dertigdagenclausule / 201
6.4 Onroerende zaken / 202
Onroerende zaken, niet zijnde woningen (art. 21, lid 1, SW 1956) / 202
6.4.1
6.4.2 Woningen (art. 21, lid 5 t/m 10, SW 1956) / 203
6.4.3 Landgoederen / 208
6.5 Periodieke uitkeringen – algemeen / 211
6.5.1 Periodieke uitkeringen voor onbepaalde tijd / 212
6.5.2 Periodieke uitkeringen voor bepaalde tijd / 213
Periodieke uitkeringen tot een jaarlijks onzeker bedrag/periodieke uitkeringen in natura / 214
6.5.3
6.5.4 Overige periodieke uitkeringen / 214
6.5.5 Latente inkomstenbelasting / 214
6.6 Vruchtgebruik / 214
6.6.1 Elkaar opvolgend en gezamenlijk vruchtgebruik / 217
6.6.2 Vruchtgebruik bezwaard met lijfrente / 222
6.7 Ondernemingsvermogen / 223
6.7.1 Latente belastingen / 225
6.8 Aandelen / 228
6.9 Vorderingen / 234
6.10 Gedwongen schuldtoerekening / 236
6.11 Inbreng schenkingen / 237
6.12 Uitkeringen ingevolge een polis van levensverzekering / 238
6.13 Lijfrente-uitkeringen / 240
6.14 Levensverzekering met lijfrenteclausule / 242
6.15 Schulden / 243
7 Tarief en vrijstellingen / 245
7.1 Tarief (art. 24 SW 1956) / 245
7.2 Gelijkgestelde regeling (art. 19 SW 1956) / 247
Verrekening overdrachtsbelasting met schenkbelasting (art. 24, lid 2, SW 1956) / 249
7.3
7.3.1 Schenking van een onroerende zaak / 249
7.3.2 Giften door overdracht van onroerende zaken / 250
7.4 Samentelling verkrijgingen (art. 25, 26, 26a, 27 en 28 SW 1956) / 257
Verwerping van een erfrechtelijke verkrijging en afstand van rechten (art. 30 en 31 SW 1956) / 260
7.5
7.5.1 Algemeen / 260
7.5.2 Ongedaanmaking wettelijke verdeling / 261
Verwerping waarbij andere erfgenamen nog geen rechtshandeling hebben gepleegd / 261
7.5.3
7.5.4 Ongelukkige redactie van testamenten / 261
Gewijzigde omstandigheden; (aanpassing van) het testament vergeten / 262
7.5.5
7.5.6 Informele wil / 262
Verwerping door erfgenamen van erflater in een nalatenschap / 264
7.5.7
7.5.8 Afstand door de verwachter / 264
7.5.9 Afstand door de bezwaarde / 265
7.6 Vrijstellingen – algemeen / 266
7.6.1 Vrijstellingen voor de erfbelasting (art. 32 SW 1956) / 266
7.6.2 Vrijstellingen voor de schenkbelasting (art. 33 SW 1956) / 279
Tijdelijk verruimde vrijstelling schenkbelasting (art. 33a SW 1956) / 287
7.6.3
7.7 Pensioenimputatie (art. 32, lid 2, SW 1956) / 288
7.8 Bedrijfsopvolgingsregeling Successiewet 1956 (hoofdstuk IIIA) / 290
7.8.1 Inleiding / 290
7.8.2 De regeling op hoofdlijnen / 291
7.8.3 Gelijke behandeling / 293
7.8.4 De waarde van het ondernemingsvermogen / 295
7.8.5 Aan welke voorwaarden moet worden voldaan? / 296
7.8.6 De voorwaarden ten aanzien van de erflater of schenker / 297
De voorwaarden ten aanzien van het object van de verkrijging / 299
7.8.7
7.8.8 De voorwaarden ten aanzien van de verkrijger / 307
7.8.9 Nadere verdeling van de nalatenschap / 310
7.8.10 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 311
7.8.11 Bedrijfsopvolgingsregeling en uitoefening wilsrechten / 311
7.8.12 Verkoop onderneming en kwijtschelding koopsom / 312
7.8.13 Enkele toepassingen / 312
8 Internationale aspecten / 323
8.1 Door andere landen gehanteerde aanknopingspunten voor heffing / 323
8.2 Voorbeelden van internationale dubbele belasting / 324
8.3 Regelingen ter voorkoming van internationale dubbele belasting / 325
8.3.1 Door Nederland gesloten verdragen / 325
De Belastingregeling voor het Koninkrijk en de Belastingregeling voor Nederland / 326
8.3.2
8.3.2.1 De Belastingregeling voor het Koninkrijk / 327
8.3.2.2 De Belastingregeling Nederland Curaçao / 327
8.3.2.3 De Belastingregeling Nederland Sint Maarten / 328
8.3.2.4 De Belastingregeling voor Nederland / 328
8.3.2.5 Overzichtstabel / 329
8.3.3 Het Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 / 330
8.3.3.1 Algemeen / 330
Vermindering bij in Nederland wonende erflater (art. 47 BvdB 2001) / 331
8.3.3.2
Vermindering bij fictief in Nederland wonende erflater (art. 48 BvdB 2001) / 332
8.3.3.3
Buitenlandse gelijksoortige belasting als boedelschuld (art. 49 BvdB 2001) / 334
8.3.3.4
8.3.3.5 Vermindering per verkrijger (art. 50 BvdB 2001) / 335
Overeenkomstige toepassing voor de schenkbelasting (art. 51 BvdB 2001) / 335
8.3.3.6
Vermindering bij schenking onder opschortende voorwaarde / 335
8.3.3.7
Vermindering in verband met toerekening van een APV / 336
8.3.3.8
8.4 Europese ontwikkelingen / 337
8.4.1 De Erfrechtverordening / 337
8.4.2 De Aanbeveling van de Europese Commissie / 337
8.4.3 Rapport van expert group / 341
Ontwikkelingen op het gebied van de Europese rechtspraak / 343
8.4.4
9 Formele bepalingen / 347
9.1 Algemeen / 347
9.2 De wijze van heffing / 347
9.2.1 De aangifte voor de aanslagbelastingen / 347
9.2.2 De aanslag / 351
9.2.3 De navorderingsaanslag / 353
9.2.4 Belastingrente / 356
9.3 Rechtsmiddelen – algemeen / 357
9.3.1 Bezwaar / 357
9.3.2 Beroep bij de rechtbank / 360
9.3.3 Beroep bij het gerechtshof / 361
9.3.4 Cassatie / 362
9.4 Betaling / 363
9.5 Uitstel van betaling / 364
Uitstel van betaling bij verkrijging van ondernemingsvermogen/aanmerkelijkbelangaandelen / 365
9.6
9.6.1 Uitstel van betaling vanaf 1 januari 2010 / 365
Uitstel van betaling en kwijtschelding van het verschuldigde recht tot 1 januari 2010 / 365
9.6.2
9.7 Aansprakelijkheid voor de belastingschuld / 366
9.8 Kwijtschelding / 367
9.9 Hardheidsclausule / 367
9.10 Verjaring / 370
Bijlage 1 Civielrechtelijke trefwoorden / 371
Bijlage 2a Aangifte Erfbelasting 2016 / 385
Bijlage 2b Aangifte Schenkbelasting 2016 / 441
Bijlage 3a Successiewet 1956 / 455
Bijlage 3b Overgangsrecht Successiewet 1956 / 489
Bijlage 3c Uitvoeringsbesluit Successiewet 1956 / 491
Bijlage 3d Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting / 503
Trefwoordenregister / 511
Jurisprudentieregister / 519
Aanschrijvingenregister / 529
Wetsartikelenregister / 533
