Het inreisverbod

Inhoudsopgave

Voorwoord bij de tweede druk 5

Voorwoord 7

Lijst met gebruikte afkortingen 19

1 Naar een gemeenschappelijk terugkeerbeleid 23
1.1 Inleiding 23
1.2 De aanloop naar de Terugkeerrichtlijn: Een historische schets 24
1.2.1 Het Programma van Tampere 24.
1.2.2 Een mededeling van de Europese Commissie betreffende een gemeenschappelijk beleid inzake illegale immigratie 25
1.2.3 Het Algemeen Plan ter bestrijding van illegale immigratie en mensenhandel in de Europese Unie 26
1.2.4 Het Groenboek over een communautair terugkeerbeleid ten aanzien van personen die illegaal in de Europese Unie verblijven 26
1.2.5 Het Actieprogramma inzake terugkeer en het Haags Programma 28
1.2.6 Een eerste resultaat van het Haags Programma: Wijziging van de wetgevingsprocedure inzake de vaststelling van maatregelen op het gebied van illegale immigratie, illegaal verblijf en terugkeer 28
1.2.7 Een tweede resultaat van het Haags Programma: De Terugkeer- richtlijn 29
1.2.7.1 Het verzoek van de Europese Raad om een richtlijn 29
1.2.7.2 De onderhandelingen over het voorstel: Een overzicht in vogelvlucht 31
1.3 De Terugkeerrichtlijn 32
1.3.1 Doelstelling en rechtsgrondslag 32
1.3.2 De toepasselijkheid van de Terugkeerrichtlijn 33
1.3.2.1 Onderdaan van een derde land met illegaal verblijf 33
1.3.2.2 Illegale onderdaan van een derde land op doorreis? 34
1.3.3 Kritiekpunten en zorgen over de Terugkeerrichtlijn 34
1.4 Het inreisverbod en de verhouding tot de ongewenst verklaring 35
1.5 Het Handboek Terugkeer 36
1.6 Nationale maatregelen in het kader van terrorisme 37
1.6.1 Inleiding 37
1.6.2 Het wetsvoorstel Wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap in verband met het intrekken van het Nederlanderschap in het belang van de nationale veiligheid 38
1.6.2.1 Een bespreking van het wetsvoorstel 38
1.6.2.2 Het advies van de Afdeling advisering 39
1.6.2.3 De reactie op het advies van de Afdeling advisering 40
1.6.3 Het wetsvoorstel Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding 42
1.6.3.1 Een bespreking van het wetsvoorstel 42
1.6.3.2 Het advies van de Afdeling advisering 43
1.6.3.3 De reactie op het advies van de Afdeling advisering 44

2 Artikel 11 van de Terugkeerrichtlijn en de implementatie 47
daarvan in Nederlandse wet- en regelgeving
2.1 Inleiding 47
2.2 Artikel 11 van de Terugkeerrichtlijn 47
2.2.1 Eerste lid 47
2.2.2 Tweede lid 48
2.2.3 Derde lid 49
2.2.4 Vierde lid 51
2.2.5 Vijfde lid 51
2.3 De implementatie van artikel 11 van de Terugkeerrichtlijn in de Nederlandse wet- en regelgeving 52
2.3.1 De uiterlijke implementatietermijn en de gevolgen van niet tijdige implementatie 52
2.3.2 De implementatie van artikel 11 van de Terugkeerrichtlijn in de vreemdelingenwet- en regelgeving 54
2.3.3 De implementatie van artikel 11 van de Terugkeerrichtlijn in de strafwetgeving 56

3 De rechtspraak van het Hof van Justitie 59
3.1 Inleiding 59
3.2 Het arrest El Dridi 59
3.3 Het arrest Achughbabian 62
3.4 Het arrest Sagor 63
3.5 Het arrest Filev en Osmani 64
3.5.1 Aanleiding tot en oordeel in het arrest Filev en Osmani 64
3.5.2 Betekenis van het arrest Filev en Osmani voor Nederland 66
3.6 Het arrest Zh. en O. 67
3.6.1 Aanleiding tot en oordeel in het arrest Zh. en O. 67
3.6.2 Betekenis van het arrest Zh. en O. voor Nederland 68
3.6.2.1 Betekenis voor het inreisverbod I: Vreemdelingenrecht 68
3.6.2.2 Betekenis voor het inreisverbod II: Strafrecht 70
3.6.2.3 Divergerende rechtspraak 71
3.7 Het arrest Celaj 71
3.8 Conclusie 72

4 Het inreisverbod in het vreemdelingenrecht 75
4.1 Inleiding 75

A HET SYSTEEM VAN DE UITVAARDIGING VAN HET 75
INREISVERBOD

4.2 Tegen wie mag de staatssecretaris een inreisverbod 75
uitvaardigen?
4.2.1 Inleiding 75
4.2.2 Punt 2.: Tegen wie een terugkeerbesluit is of (nagenoeg) gelijktijdig wordt genomen 76
4.2.2.1 Inleiding 76
4.2.2.2 Grondslag 1.: Een terugkeerbesluit dat (nagenoeg) gelijktijdig met het inreisverbod is genomen 77
4.2.2.3 Grondslag 2.: Een in het verleden genomen terugkeerbesluit 80
4.2.2.4 Conclusie: Geen inreisverbod zonder terugkeerbesluit 81
4.2.3 Punt 4.: Op wie Dublinverordening III niet van toepassing is 81
4.2.3.1 Van Dublinverordening II… 81
4.2.3.2 …naar Dublinverordening III 82
4.2.4 Punt 5.: Die niet al ongewenst is verklaard 82
4.3 Lichte en zware inreisverboden 83
4.3.1 Het onderscheid 83
4.3.2 Wanneer zijn welke rechtsgevolgen aan het inreisverbod ver- 84
bonden?
4.3.3 Het belang van het onderscheid 85
4.4 Wie is namens de staatssecretaris bevoegd? 85
4.5 Een verplichting tot uitvaardiging van het inreisverbod? 86
4.6 De duur van het inreisverbod I: Het kader 87
4.6.1 Het kader 87
4.6.2 De toepassing van het kader 89
4.6.3 Naar een nieuw kader? 90
4.6.3.1 De aangekondigde heroverweging van het kader 90
4.6.3.2 Een bespreking van het nieuwe kader 93
4.6.3.3 De ACVZ over de aangekondigde heroverweging 93
4.7 De duur van het inreisverbod II: De zienswijze 94
4.7.1 Inleiding 94
4.7.2 Een licht inreisverbod dat al dan niet verband houdt met een reguliere verblijfsprocedure 95
4.7.3 Een zwaar inreisverbod dat al dan niet verband houdt met een reguliere verblijfsprocedure 97
4.7.4 Een licht of zwaar inreisverbod dat verband houdt met een verblijfsprocedure asiel 97
4.8 Na de zienswijze: Motiveren 98
4.8.1 Inleiding 98
4.8.2 De ondergrens en de wijze van motiveren Individuele omstandigheden en hun betekenis voor (de duur 99 van) het inreisverbod 98
4.8.3 Individuele omstandigheden en hun betekenis voor (duur 99 van) het inreisverbod 99
4.8.3.1 Inleiding 99
4.8.3.2 Een beroep op de algemene veiligheidssituatie in het land van herkomst 100
4.8.3.3 Een beroep op artikel 3 van het EVRM 100
4.8.3.4 Een beroep op een interim measure 102
4.8.3.5 Een beroep op artikel 8 van het EVRM 102
4.8.3.6 Een beroep op artikel 24 van het EU-Handvest 105
4.8.3.7 Een beroep op tijdsverloop bij zware inreisverboden 105
4.8.4 Geen inhoudelijke zienswijze of te late zienswijze 106

B NA DE UITVAARDIGING VAN HET INREISVERBOD 107

4.9 Het rechtsgevolg van het inreisverbod 107
4.9.1 Meer dan één inreisverbod 107
4.9.1.1 Dezelfde duur 107
4.9.1.2 Een andere duur 108
4.9.2 Het inreisverbod naast de ongewenstverklaring? 108
4.10 Aanvang van de duur van het inreisverbod 109
4.10.1 De rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak en de Hoge Raad 109
4.10.2 De literatuur 110
4.10.2.1 Twee stromingen 110
4.10.2.2 Stroming 1.: De duur van het inreisverbod vangt al aan op het moment dat het inreisverbod is vastgesteld/uitgevaardigd 110
4.10.2.3 Stroming 2.: De duur van het inreisverbod vangt pas aan op het moment dat de vreemdeling daadwerkelijk is teruggekeerd naar een derde land 111
4.10.3 De conclusie van advocaat-generaal Spronken 112
4.11 Het verkrijgen van rechtmatig verblijf na een inreisverbod 113
4.11.1 Licht inreisverbod 113
4.11.2 Zwaar inreisverbod 113
4.12 Het rechtsmiddel 114
4.13 Het indienen van de beroepsgronden 115
4.14 Procesbelang bij het rechtsmiddel inzake een verblijfsprocedure na een inreisverbod 116
4.14.1 Samenloop van een verblijfsprocedure met een zwaar inreisverbod 116
4.14.1.1 Geen procesbelang bij het beroep inzake een verblijfsprocedure 116
4.14.1.2 De verhouding tot het Unierecht 117
4.14.1.3 De verhouding tot het arrest Arslan 118
4.14.2 Een licht inreisverbod: Wel procesbelang 119
4.14.3 Zwaar inreisverbod is reeds uitgevaardigd vóór een asielaanvraag: Die aanvraag is mede een verzoek om opheffing van het zware inreisverbod 119
4.15 Procesbelang bij het rechtsmiddel tegen het inreisverbod 120
4.15.1 Een hoofdregel met twee uitzonderingen 120
4.15.2 Uitzondering 1.: De vreemdeling is teruggekeerd naar een derde land en de duur van het inreisverbod is inmiddels verstreken 120
4.15.3 Uitzondering 2.: De vreemdeling heeft na zijn terugkeer geen contact met zijn gemachtigde onderhouden 120
4.16 Gevolgen voor het inreisverbod van schending van het verdedigingsbeginsel 121
4.17 Gevolgen van het niet of gebrekkig motiveren van (de duur van) het inreisverbod 123
4.17.1 Inleiding 123
4.17.2 Bepalen dat de rechtsgevolgen van het vernietigde inreisverbod in stand blijven 123
4.17.3 De bestuurlijke lus toepassen 125
4.18 Een verzoek om (tijdelijke) opheffing 126
4.18.1 Ten aanzien van het inreisverbod 126
4.18.2 Ten aanzien van de ongewenstverklaring? 127
4.19 Lessen uit de praktijk 128

5 Bevoegdheidsverdeling 131
5.1 Inleiding 131
5.2 Een aangelegenheid van de interne rechtsorde 131
5.3 Toepasselijkheid van het EU-Handvest 132
5.4 De bestuursrechter gaat over de rechtmatigheid van een uitgevaardigd inreisverbod… 133
5.5 …het OM over de strafvervolging… 133
5.6 … en de strafrechter over de strafoplegging 133

6 Het inreisverbod in het strafrecht 135
6.1 Inleiding 135
6.2 De strafbaarstelling 136
6.3 De betekenis van rechtstreeks werkende bepalingen van Unierecht 137
6.3.1 De betekenis voor de oude ongewenstverklaring 137
6.3.2 De betekenis voor het zware inreisverbod 138
6.4 De gelding en toepasselijkheid van de Terugkeerrichtlijn 138
6.4.1 De oude ongewenstverklaring geldt als terugkeerbesluit 138
6.4.2 De verdachte die ook andere strafbare feiten heeft gepleegd 139
6.4.3 De verdachte die zich ten tijde van het onderzoek ter terechtzitting niet meer in Nederland bevindt 140
6.5 De gevolgen van de Terugkeerrichtlijn voor de geldigheid van een oude ongewenstverklaring 141
6.5.1 De rechtspraak van de Hoge Raad 141
6.5.2 De rechtspraak van de gerechtshoven 142
6.6 De gevolgen van de Terugkeerrichtlijn voor de strafoplegging 146
6.6.1 Twee vereisten voor het opleggen van een gevangenisstraf 146
6.6.2 Vereiste 1.: De stappen van de terugkeerprocedure zijn doorlopen 146
6.6.2.1 Een vergewisplicht voor de strafrechter 146
6.6.2.2 Een uitzondering op de vergewisplicht 148
6.6.3 Vereiste 2.: De verdachte verblijft, zonder geldige reden om niet terug te keren, illegaal in Nederland 149
6.6.3.1 Wat is (g)een geldige reden om niet terug te keren? 149
6.6.3.2 De verhouding van de geldige reden om niet terug te keren tot overmacht 150
6.7 Voorbeelden waarin de gerechtshoven zich ervan hebben vergewist of de stappen van de terugkeerprocedure zijn doorlopen 153
6.7.1 Inleiding 153
6.7.2 De stappen van de terugkeerprocedure zijn niet doorlopen 153
6.7.3 De stappen van de terugkeerprocedure zijn wel doorlopen 154
6.7.4 Bespreking van de arresten 155
6.8 Het ne bis in idem-beginsel 155
6.9 Oriëntatiepunten bij het opleggen van een onvoorwaardelijke gevangenisstraf 156
6.9.1 De oriëntatiepunten in het algemeen 156
6.9.2 De oriëntatiepunten en artikel 197 van het WvSr 157
6.10 Een aanvraag tot herziening 157
6.11 Lessen uit de praktijk 158
6.12 Conclusie: Vreemdelingenstrafrecht 159

7 Conclusie 161
7.1 Het inreisverbod op drie niveaus 161
7.2 Europees niveau 161
7.3 Nationaal niveau I: Vreemdelingenrecht 162
7.4 Nationaal niveau II: Strafrecht 163
7.5 Een versmelting van het vreemdelingenrecht en het strafrecht 163

Bijlage 1 167
Voorstel van de Europese Commissie voor een richtlijn over
gemeenschappelijke normen en procedures in de lidstaten voor de
terugkeer van onderdanen van derde landen die illegaal op hun
grondgebied verblijven (COM(2005) 391 def.)

Bijlage 2 187
Richtlijn 2008/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van
16 december 2008 over gemeenschappelijke normen en procedures
in de lidstaten voor de terugkeer van onderdanen van derde landen
die illegaal op hun grondgebied verblijven (PbEU L 348/98)

Bijlage 3 205
Wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 ter implementatie van de
richtlijn nr. 2008/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van
16 december 2008 over gemeenschappelijke normen en procedures
in de lidstaten voor de terugkeer van onderdanen van derde landen
die illegaal op hun grondgebied verblijven

Bijlage 4 235
Wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 ter implementatie van de
richtlijn nr. 2008/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van
16 december 2008 over gemeenschappelijke normen en procedures
in de lidstaten voor de terugkeer van onderdanen van derde landen
die illegaal op hun grondgebied verblijven (PbEU L 348/98)

Bijlage 5 245
Relevante bepalingen uit de Vw 2000, het Vb 2000 en het VV 2000,
en relevante passages uit de Vc 2000 (zoals deze luiden met ingang
van 1 januari 2016) en het WvSr

Lijst met geraadpleegde literatuur 269

Trefwoordenregister 275

Over de auteurs 279