Belastingrecht in Hoofdlijnen

Woord vooraf / V
Lijst van gebruikte afkortingen / XVII

HOOFDSTUK 1 Belastingen in Nederland / 1
1.1 Inleiding / 1
1.1.1 Belastingen en premies: een overzicht / 1
1.1.2 Wat zijn ‘belastingen’? / 3
1.1.3 Het Nederlandse belastingstelsel: historische achtergrond / 4
1.2 Overzicht van de belangrijkste belastingen / 6
1.2.1 Inkomstenbelasting / 6
1.2.2 Loonbelasting / 7
1.2.3 Vennootschapsbelasting / 8
1.2.4 Dividendbelasting, interestbelasting en royaltybelasting / 9
1.2.5 Erfbelasting en schenkbelasting / 10
1.2.6 Kansspelbelasting / 10
1.2.7 Omzetbelasting / 10
1.2.8 Accijnzen / 11
1.2.9 Overdrachtsbelasting / 11
1.2.10 Assurantiebelasting / 11
1.2.11 Milieuheffingen / 11
1.2.12 Belasting van personenauto’s, motorrijwielen en bestelauto’s / 12
1.2.13 Motorrijtuigenbelasting / 12
1.2.14 Premies voor de sociale verzekeringen / 12
1.2.15 Belastingen van gemeenten, provincies en waterschappen / 13
1.3 Materieel en formeel belastingrecht / 13
1.3.1 Materieel belastingrecht / 14
1.3.2 Formeel belastingrecht / 14
1.3.3 Materiële belastingschuld / 14
1.3.4 Formele belastingschuld / 15
1.4 Gevolgen van belastingheffing / 15
1.4.1 Inleiding / 15
1.4.2 Belastingen en gedrag / 16
1.4.3 Wie draagt de belastingen? / 17
1.4.4 Inkomensherverdeling door belastingen / 19
1.4.5 Ontwijking en ontduiking / 21
1.5 Doeleinden van belastingheffing / 22
1.5.1 Klassieke doeleinden / 23
1.5.2 Veranderende opvattingen over staat en markt / 25
1.5.3 Belastingheffing als overheidsinstrument / 26

HOOFDSTUK 2 Inkomstenbelasting / 29
2.1 Inleiding / 29
2.1.1 Draagkrachtbeginsel / 30
2.1.2 Karakter / 31
2.2 Structuur van de wet / 31
2.2.1 Algemene bepalingen / 31
2.2.2 Boxenstelsel en tarieven / 32
2.2.3 Inkomsten uit werk en woning (box 1) / 32
2.2.4 Inkomen uit aanmerkelijk belang (box 2) / 34
2.2.5 Inkomen uit sparen en beleggen (box 3) / 34
2.2.6 Toerekening voordelen binnen en aan boxen / 35
2.2.7 Maatregelen tegen boxhopping / 35
2.2.8 Geen verliesverrekening tussen boxen / 36
2.3 Subjectieve belastingplicht / 37
2.3.1 Inleiding / 37
2.3.2 Binnenlandse belastingplichtigen / 37
2.3.3 Buitenlandse belastingplichtigen / 39
2.3.4 Toerekening voordelen aan personen / 39
2.4 Objectieve belastingplicht / 40
2.4.1 Belastingplicht en belastingschuld / 40
2.4.2 Som van de belastbare inkomens / 41
2.4.3 Verzamelinkomen / 41
2.5 Het fiscale inkomensbegrip / 41
2.5.1 Theoretische achtergrond / 41
2.5.2 Wettelijk inkomensbegrip / 42
2.5.3 Vermogenswinstbelasting / 42
2.5.4 Reële stelsel / 42
2.5.5 Objectieve en subjectieve kenmerken van het inkomensbegrip / 43
2.5.6 Bronnen van inkomen / 43
2.6 Belastbare winst uit onderneming / 44
2.6.1 Inleiding / 44
2.6.2 Onderneming / 45
2.6.3 Ondernemer / 48
2.6.4 Ondernemersfaciliteiten / 49
2.6.5 Winst / 50
2.6.6 Openingsbalans / 52
2.6.7 Vermogensetikettering / 54
2.6.8 Slotbalans / 55
2.6.9 Ondernemingskosten / 56
2.6.10 Onttrekkingen / 58
2.6.11 Objectieve vrijstellingen / 59
2.6.12 Jaarwinst / 59
2.7 Ander inkomen uit werk en eigen woning / 69
2.7.1 Belastbaar loon / 69
2.7.2 Belastbaar resultaat uit overige werkzaamheden / 73
2.7.3 Belastbare inkomsten uit eigen woning / 77
2.8 Belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang / 82
2.8.1 Algemeen / 82
2.8.2 Heffingsgrondslag / 84
2.8.3 Aanmerkelijk belang / 84
2.8.4 Voordelen uit aanmerkelijk belang / 86
2.8.5 Moment van genieten / 88
2.9 Belastbaar inkomen uit sparen en beleggen / 89
2.9.1 Inleiding / 89
2.9.2 Rendement / 89
2.9.3 Rendementsgrondslag / 90
2.10 Persoonsgebonden aftrek / 95
2.11 Heffingskortingen / 98
2.12 Wijze van heffing / 100

HOOFDSTUK 3 Loonheffingen / 101
3.1 Inleiding / 101
3.2 Loonbelasting / 102
3.2.1 Werknemer / 102
3.2.2 Dienstbetrekking / 102
3.2.3 Artiesten, beroepssporters en buitenlandse gezelschappen / 105
3.2.4 Vrijwilligers / 105
3.2.5 Inhoudingsplichtige/werkgever / 107
3.2.6 Modelovereenkomsten en individuele overeenkomsten / 108
3.3 Premies volksverzekeringen / 110
3.4 Premies werknemersverzekeringen / 111
3.4.1 Algemeen / 111
3.4.2 Werknemer / 112
3.4.3 Werkgever / 113
3.4.4 Modelovereenkomsten en individuele overeenkomsten / 113
3.5 Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 113
3.6 Loon / 114
3.6.1 Algemeen / 114
3.6.2 Loon voor de loonbelasting / 115
3.6.3 Loon in natura / 116
3.6.4 Aanspraken / 119
3.6.5 Negatief loon / 119
3.6.6 Loon uit tegenwoordige en uit vroegere arbeid / 120
3.6.7 Uitbreiding loonbegrip / 120
3.6.8 Vrijstellingen / 121
3.6.9 Genietingsmoment: tijdstip waarop loon wordt genoten / 123
3.6.10 Loon voor de premieheffing volksverzekeringen / 124
3.6.11 Loon voor de premieheffing werknemersverzekeringen / 124
3.6.12 Loon voor de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 125
3.7 Tarieven / 125
3.7.1 Loonbelasting / 125
3.7.2 Premies volksverzekeringen / 128
3.7.3 Premies werknemersverzekeringen / 129
3.7.4 Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 130
3.8 Wijze van heffing / 131
3.8.1 Loonbelasting / 131
3.8.2 Premies volksverzekeringen / 132
3.8.3 Premies werknemersverzekeringen / 132
3.8.4 Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 132
3.8.5 Aangifte, correctiebericht en naheffingsaanslag / 132
3.9 Eindheffingsregime / 133
3.9.1 Inleiding / 133
3.9.2 Andere belastingplichtige, ander tarief / 133
3.9.3 Eindheffingsbestanddelen / 133
3.9.4 Werkkostenregeling / 134
3.9.5 Eindheffingstarieven / 139
3.9.6 Doorwerking naar andere loonheffingen / 140
3.10 Afdrachtverminderingen / 140

HOOFDSTUK 4 Vennootschapsbelasting / 141
4.1 Het klassieke stelsel / 141
4.2 Subjectieve belastingplicht / 143
4.2.1 Inleiding / 143
4.2.2 Binnenlandse belastingplichtigen / 144
4.2.3 Buitenlandse belastingplichtigen / 146
4.2.4 Subjectieve vrijstellingen / 146
4.3 Objectieve belastingplicht / 146
4.3.1 Van winst naar belastbaar bedrag / 146
4.3.2 Vermogensvergelijking en vermogensmutaties / 147
4.3.3 Kapitaalstorting / 147
4.3.4 Informeel kapitaal / 148
4.3.5 Geldleningen van de moedermaatschappij aan de dochtermaatschappij / 150
4.3.6 Terugbetaling van kapitaal / 151
4.3.7 Eigen vermogen en vreemd vermogen / 152
4.4 Het winstbegrip / 152
4.4.1 Algemeen / 152
4.4.2 Zakelijke en persoonlijke overwegingen / 155
4.4.3 Directeur-aandeelhouder / 156
4.4.4 Niet-aftrekbare bedragen / 156
4.4.5 Winstdrainage: begrenzing renteaftrek / 157
4.4.6 Internationale fiscale maatregelen / 160
4.5 Deelnemingsvrijstelling / 161
4.5.1 Inleiding / 161
4.5.2 Ratio: voorkomen dubbele belasting / 161
4.5.3 Kosten van een (buitenlandse) deelneming / 162
4.5.4 Liquidatieverlies / 163
4.5.5 Financiering van de dochtermaatschappij door de moedermaatschappij / 163
4.6 Verrekening van verliezen / 165
4.7 Fusies / 168
4.7.1 Inleiding / 168
4.7.2 Bedrijfsfusie / 168
4.7.3 Juridische fusie / 169
4.7.4 Juridische splitsing / 169
4.7.5 Aandelenfusie / 169
4.8 Fiscale eenheid / 170
4.8.1 Inleiding / 170
4.8.2 Voorwaarden voor een fiscale eenheid / 172
4.8.3 Aanvraag, voegen en ontvoegen / 173
4.8.4 Verliesverrekening fiscale eenheden / 173
4.8.5 Bijzondere voorwaarden / 176
4.9 Tarief / 176
4.10 Eenmanszaak of bv? / 177
4.10.1 Inleiding / 177
4.10.2 Andere dan fiscale overwegingen / 177
4.10.3 Fiscale overwegingen / 178
4.10.4 Omslagpunt / 179
4.10.5 Geruisloze overgang van en naar de inkomstenbelasting / 179

HOOFDSTUK 5 Erfbelasting en schenkbelasting / 181
5.1 Inleiding / 181
5.2 Erfbelasting / 183
5.2.1 Aanknopen bij het civiele recht. Fictiebepalingen / 183
5.2.2 Afgezonderd particulier vermogen / 188
5.3 Heffingsgrondslag / 189
5.4 Waardemaatstaf / 190
5.4.1 Effecten / 190
5.4.2 Onroerende zaken / 191
5.4.3 Ondernemingsvermogen / 191
5.4.4 Vruchtgebruik en periodieke uitkeringen / 191
5.5 Vrijstellingen / 192
5.5.1 Algemeen / 192
5.5.2 Pensioenen / 194
5.5.3 Partners / 194
5.6 Schenkbelasting / 195
5.6.1 Algemeen / 195
5.6.2 Fictiebepalingen / 196
5.6.3 Heffingsgrondslag / 197
5.7 Tarief / 199
5.7.1 Twee tariefgroepen / 199
5.7.2 Graden van bloed- en aanverwanten / 199
5.8 Bedrijfsopvolging / 201
5.9 Enkele formele regels / 202

HOOFDSTUK 6 Omzetbelasting / 205
6.1 Inleiding / 205
6.2 Het Europese kader / 206
6.3 Het systeem van de wet / 208
6.3.1 Een heffing over de toegevoegde waarde / 208
6.3.2 Aftrek van voorbelasting / 208
6.3.3 Misbruik en fraude / 209
6.4 De btw-ondernemer / 210
6.4.1 Ondernemer of belastingplichtige? / 210
6.4.2 Publiekrechtelijke lichamen en btw / 212
6.4.3 Fiscale eenheid / 213
6.5 Belastbare feiten / 215
6.5.1 Prestaties / 215
6.5.2 Levering van goederen en diensten / 217
6.5.3 Uitvoer van goederen / 218
6.5.4 Invoer (van buiten de EU) vs. intracommunautaire transacties (vanuit een andere EU-lidstaat) / 218
6.5.5 Intracommunautaire transacties / 219
6.5.6 Verboden prestaties / 220
6.6 Plaats van de prestatie / 221
6.7 Maatstaf van heffing / 222
6.8 Tarief / 222
6.9 Vrijstellingen / 223
6.9.1 Algemeen / 223
6.9.2 Onroerende zaken / 223
6.10 Aftrek en herziening / 224
6.11 De overdracht van een onderneming en het algemeenheidregime / 226
6.12 Voldoening op aangifte / 227

HOOFDSTUK 7 Formeel belastingrecht / 229
7.1 Inleiding / 229
7.1.1 Belasting betalen: graag of niet / 229
7.1.2 Belasting ontduiken tegenover belasting ontwijken / 230
7.1.3 Pogingen belasting te ontwijken / 230
7.1.4 Wapens van de overheid tegen belastingontwijking / 231
7.1.5 Pogingen belasting te ontduiken (belastingfraude) / 233
7.2 Aanslagbelastingen / 234
7.2.1 Aangifte / 234
7.2.2 Inlichtingenverplichting / 236
7.2.3 Belastingaanslag / 236
7.2.4 Voorlopige aanslag / 236
7.2.5 Definitieve aanslag / 236
7.2.6 Navorderingsaanslag / 237
7.2.7 Conserverende belastingaanslag / 240
7.2.8 Bestuurlijke boeten / 240
7.3 Voldoeningsbelastingen en afdrachtbelastingen / 244
7.3.1 Afdracht op aangifte, voldoening op aangifte / 244
7.3.2 Naheffingsaanslag / 244
7.3.3 Bestuurlijke boeten / 244
7.4 Belastingrente / 245
7.5 Bezwaar / 246
7.5.1 Algemeen / 246
7.5.2 Termijnen / 247
7.5.3 Verzwaring bewijslast / 247
7.5.4 Uitspraak van de inspecteur / 248
7.5.5 Overslaan bezwaarfase / 248
7.5.6 Vermindering ambtshalve / 248
7.5.7 Massaal bezwaar / 249
7.6 De procedure bij de belastingrechter / 249
7.6.1 Beroep / 250
7.6.2 Beroepschrift, verweerschrift, conclusies, onderzoek ter zitting / 251
7.6.3 Wetsuitleg / 252
7.6.4 Vrije bewijsleer / 253
7.6.5 Uitspraak / 253
7.6.6 Wraking en verschoning van rechters / 253
7.6.7 Hoger beroep / 254
7.6.8 Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad / 255
7.6.9 Beroep in cassatie / 255
7.6.10 Procesvertegenwoordiging, kosten- en schadevergoeding / 256
7.7 Bijzondere bepalingen / 257
7.7.1 Inlichtingen / 257
7.7.2 Bestuurlijke boete / 259
7.7.3 Hardheidsclausule (art. 63 AWR) / 260
7.7.4 Doelmatige formalisering (art. 64 AWR) / 260
7.8 Algemene rechtsbeginselen en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 261
7.8.1 Algemeen / 261
7.8.2 Toetsing aan buitenwettelijke informatie, pseudowetgeving / 261
7.8.3 Vertrouwensbeginsel / 262
7.8.4 Gelijkheidsbeginsel / 264
7.8.5 Andere beginselen / 265
7.8.6 Algemene rechtsbeginselen: de goede trouw en rechtszekerheid / 266
7.8.7 Wetgeving / 266
7.8.8 Vaststellingsovereenkomst / 267
7.9 Fiscaal strafrecht / 267
7.10 Invordering / 269
7.10.1 Invordering in eerste aanleg (hfdst. II Invorderingswet 1990) / 269
7.10.2 Dwanginvordering (hfdst. III Invorderingswet 1990) / 269
7.10.3 Bestuurlijke boete / 270
7.10.4 Bijzondere bepalingen (hfdst. IV Invorderingswet 1990) / 270
7.10.5 Aansprakelijkheid (hfdst. VI Invorderingswet 1990) / 272

HOOFDSTUK 8 Belastingen en Europa / 275
8.1 Doel van de Europese Unie, de ‘instellingen’ en taakverdeling / 275
8.2 Unificatie, harmonisatie, non-discriminatie en indirecte belastingen / 276
8.2.1 Unificatie: douane-unie / 276
8.2.2 Harmonisatie omzetbelasting, accijnzen en energiebelastingen / 276
8.2.3 Non-discriminatie / 278
8.3 Harmonisatie, non-discriminatie en directe belastingen / 279
8.3.1 Harmoniserende maatregelen ter voorkoming van belemmeringen voor groepsvorming / 279
8.3.2 EU-Antibelastingontgaansrichtlijn 1 en 2 / 288
8.4 Coördinatie van fiscale regelgeving: directe belastingen / 291
8.5 Grensoverschrijdende gegevensuitwisseling en bijstand bij invordering / 291
8.5.1 Gegevensuitwisseling / 292
8.5.2 Bijstand bij invordering / 293
8.6 Non-discriminatie / 294
8.6.1 Indirecte belastingen / 294
8.6.2 Directe belastingen / 294

HOOFDSTUK 9 Internationaal belastingrecht / 301
9.1 Internationale fiscale trends / 301
9.1.1 Toenemende belastingconcurrentie / 301
9.1.2 Fiscale concurrentiepositie van Nederland / 302
9.1.3 Internationale belastingcoördinatie / 306
9.2 Belastingheffing zonder grenzen / 307
9.2.1 Inleiding / 307
9.2.2 Heffingsbevoegdheid van staten: vier beginselen / 308
9.2.3 Door Nederland toegepaste beginselen / 308
9.2.4 Dubbele belastingheffing / 309
9.3 Belastingverdragen / 310
9.3.1 Door Nederland gesloten belastingverdragen / 310
9.3.2 Uitleg van belastingverdragen / 313
9.4 Opbouw van verdragen inzake belastingen naar het inkomen en vermogen / 313
9.4.1 Afbakening werkingssfeer personen en belastingen / 313
9.4.2 Definitiebepalingen / 314
9.4.3 Allocatiebepalingen / 315
9.4.4 Methoden ter voorkoming van dubbele belasting / 316
9.4.5 Onderling overleg en arbitrage / 319
9.4.6 Internationale bijstandsverlening / 320
9.5 Voorkoming van grensoverschrijdende tax planning / 321
9.5.1 Antimisbruikbepalingen / 324
9.6 Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 / 327

Trefwoordenregister / 329