F.C.M.A. Michiels is hoogleraar bestuursrecht, in het bijzonder handhavingsrecht, aan de Universiteit van Tilburg.
Meer over de auteursHandhavingsrecht
E-book Epub met watermerkbeveiliging Nederlands 2016 1e druk 9789013137620Samenvatting
Houdt u zich als student of als professional bezig met het Nederlandse handhavingsrecht? Dan is dit naslagwerk en leerboek een onmisbaar onderdeel van uw vakliteratuur. Het beschrijft (als enige uitgave in Nederland) een specifiek deel van dit dynamische werkgebied: de handhaving van bestuursrechtelijke normen door bestuurlijke instanties.
Rechtsnormen moeten worden nageleefd. Gebeurt dat niet spontaan, dan kan naleving via handhaving worden afgedwongen. Het boek Handhavingsrecht gaat over een specifiek deel van dit werkgebied: de handhaving van bestuursrechtelijke normen door bestuurlijke instanties. Het beschrijft en analyseert het ‘algemeen deel’ van het bestuursrechtelijke handhavingsrecht in drie delen:
-Overzicht van rechterlijk toezicht op de naleving en van de belangrijkste bestuurlijke sancties
-Verdieping van de stof aan de hand van thematische dwarsdoorsnedes
-Toelichting op de financiering, de organisatie en het ketenkarakter van de handhaving
Door de integrale benadering van de handhavingsvraagstukken is een gevarieerd naslagwerk ontstaan dat dit onderwerp op een prettig leesbare en overzichtelijke manier vanuit verschillende invalshoeken behandelt.
De uitgave is bovendien het eerste handboek in Nederland dat het algemeen deel van het bestuursrechtelijk handhavingsrecht beschrijft en verdieping biedt van handhavingsonderdelen van bestaande boeken. Een onmisbaar leerboek dus voor de masterfase van juridische WO- en PAO-opleidingen, maar ook een uiterst praktisch naslagwerk voor overheidsinstellingen, de advocatuur, de rechterlijke macht en de wetenschap.
Specificaties
Lezersrecensies
Over Aletta Blomberg
Over Gerdy Jurgens
Inhoudsopgave
1 Inleiding / 1
1.1 Aanleiding / 1
1.2 Afbakening (algemeen) / 2
1.3 Afbakening (het begrip bestuurlijke sanctie) / 4
1.4 Opbouw / 9
1.5 Aanpak en verantwoording / 10
Deel I Overzicht / 13
2 Toezicht op de naleving / 15
2.1 Inleiding / 15
2.2 Typering van toezicht / 16
2.2.1 Handhavingstoezicht / 16
2.2.2 Andere vormen van toezicht / 18
2.3 Toezichthouders / 21
2.3.1 Met het houden van toezicht belaste personen / 21
2.3.2 Aanwijzing van toezichthouders / 23
2.3.3 Reikwijdte bevoegdheid toezichthouders / 23
2.4 Toezichtsbevoegdheden / 24
2.4.1 Algemeen / 24
2.4.2 Betreden van plaatsen / 25
2.4.2.1 Algemeen / 25
2.4.2.2 Het betreden van woningen / 26
2.4.2.3 Bedrijfsruimten en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer / 30
2.4.3 Vorderen van inlichtingen / 32
2.4.4 Vorderen van inzage in identiteitsbewijs / 33
2.4.5 Vorderen van inzage in zakelijke gegevens en bescheiden / 33
2.4.6 Onderzoek, opneming en monsterneming (‘zakenonderzoek’) / 37
2.4.7 Onderzoek met betrekking tot vervoermiddelen / 38
2.5 Medewerkingsplicht / 39
2.6 Normering en rechtsbescherming / 42
2.6.1 Algemene normering van het toezicht / 42
2.6.2 Bijzondere waarborgen bij bestraffende sancties: zwijgrecht en cautieplicht / 44
2.6.2.1 Het zwijgrecht / 44
2.6.2.2 Reikwijdte van nemo tenetur in relatie tot de bevoegdheid inzage te vorderen / 49
2.6.2.3 Overeenkomstige toepassing andere strafvorderlijke waarborgen / 50
2.6.3 Rechtsbescherming tegen toezichtshandelingen / 51
3 Bestuursdwang en dwangsom / 53
3.1 Inleiding / 53
3.2 Typering / 53
3.2.1 Last onder bestuursdwang / 53
3.2.2 Last onder dwangsom / 56
3.2.3 Vergelijking tussen bestuursdwang en dwangsom / 57
3.2.4 Wettelijke grondslagen voor bestuursdwang en dwangsom / 59
3.2.5 Het besluitkarakter van de beide sancties / 62
3.3 Enkele gemeenschappelijke aspecten inzake voorbereiding en inhoud / 64
3.3.1 De onderzoeksplicht / 64
3.3.2 Bewijs van de overtreding / 65
3.3.3 Vermelding van de overtreding / 68
3.3.4 Het onvoorwaardelijke karakter van de last / 69
3.3.5 De inhoud van de last / 69
3.3.6 De begunstigingstermijn / 71
3.3.6.1 Verplichting tot het geven van een termijn / 71
3.3.6.2 Lengte van de termijn / 72
3.3.6.3 Duidelijkheid van de termijn en mogelijkheid van verlenging / 75
3.3.7 Preventieve handhaving / 76
3.3.8 Partiële handhaving / 78
3.4 Bijzondere aspecten van bestuursdwang / 79
3.4.1 Aard en inhoud van de last onder bestuursdwang / 79
3.4.2 De ‘te nemen’ maatregelen; praktische aspecten / 80
3.4.3 Aanzeggen van kostenverhaal / 82
3.4.4 Spoedbestuursdwang / 83
3.4.5 Bekendmaking en inwerkingtreding / 85
3.4.5.1 Bekendmaking / 85
3.4.5.2 Inwerkingtreding / 87
3.5 Bijzondere aspecten van de last onder dwangsom / 88
3.5.1 Aard en inhoud van de beslissing / 88
3.5.2 Inhoud van de last / 89
3.5.3 Modaliteit van de verbeurte en hoogte van de dwangsom / 90
3.5.3.1 De modaliteit van de verbeurte / 90
3.5.3.2 De hoogte van de dwangsom / 91
3.5.4 Begrenzingen dwangsombevoegdheid / 93
3.5.5 Intrekking van de last onder dwangsom / 94
3.5.5.1 Ambtshalve intrekking en wijziging / 94
3.5.5.2 Intrekking en wijziging op verzoek / 95
3.5.6 Bekendmaking en inwerkingtreding / 97
3.5.6.1 Bekendmaking / 97
3.5.6.2 Inwerkingtreding / 97
4 Bestuurlijke boete en bestuurlijke strafbeschikking / 99
4.1 Inleiding / 99
4.2 De bestuurlijke boete / 101
4.2.1 Typering; criminal charge / 101
4.2.2 Een algemene boeteregeling in de Awb / 103
4.2.3 Wettelijke grondslag voor de bestuurlijke boete / 104
4.2.4 Beletselen voor het opleggen van een bestuurlijke boete / 105
4.2.5 De hoogte van de bestuurlijke boete / 111
4.2.6 (Bijzonderheden bij) de voorbereiding van boetebesluiten / 114
4.3 De bestuurlijke strafbeschikking / 119
4.3.1 Typering / 119
4.3.2 Wettelijke grondslag voor de bestuurlijke strafbeschikkingsbevoegdheid / 121
4.3.3 De hoogte van de bedragen / 123
4.3.4 Begrenzing van de bestuurlijke strafbeschikkingsbevoegdheid / 124
4.3.5 Het uitvaardigen van een bestuurlijke strafbeschikking; procedurele aspecten / 125
4.4 Vergelijking tussen de bestuurlijke boete en de bestuurlijke strafbeschikking / 126
4.4.1 Concurrerende sancties? / 126
4.4.2 Verschillen in rechtsbescherming / 128
4.4.3 Verschillen bij de bevoegdheidstoepassing / 130
5 Intrekking en overige bestuurlijke sancties / 135
5.1 Inleiding / 135
5.1.1 Algemeen / 135
5.1.2 Afbakening / 135
5.2 De intrekking / 136
5.2.1 Algemeen / 136
5.2.2 Karakter van de intrekking: herstel of straf? / 138
5.2.3 Normering van de intrekking / 143
5.3 De uitsluiting / 145
5.4 Naming and shaming / 147
5.4.1 Algemeen / 147
5.4.2 Grondslag voor en besluitkarakter van instrumentele openbaarmaking / 149
5.4.3 Sanctiekarakter van instrumentele openbaarmaking / 150
5.4.4 Waarborgen bij instrumentele openbaarmaking / 153
Deel II Verdieping / 155
6 Overtreder en adressaat / 157
6.1 Inleiding / 157
6.2 De overtreder / 157
6.2.1 Het begrip overtreder in de Awb / 157
6.2.2 De normadressaat / 158
6.2.3 Functioneel daderschap en daderschap van rechtspersonen / 162
6.2.3.1 Inleiding / 162
6.2.3.2 Functioneel daderschap / 162
6.2.3.3 Rechtspersonen als overtreder / 165
6.2.4 Bijzondere situaties: rechtsopvolging en faillissement / 170
6.2.4.1 Rechtsopvolging / 170
6.2.4.2 Faillissement / 171
6.2.5 Medeplegen / 172
6.3 De adressaat van de bestuursrechtelijke sanctie / 175
6.3.1 Inleiding / 175
6.3.2 De boete / 175
6.3.3 De last onder bestuursdwang / 176
6.3.4 De last onder dwangsom / 178
6.3.5 Adresseren van sancties in situaties van rechtsopvolging / 179
6.3.6 Meer overtreders in één casus / 182
7 De afwegingsruimte bij het nemen van handhavingsbesluiten / 185
7.1 Inleiding / 185
7.2 De beginselplicht tot handhaving: totstandkoming, grondslag en reikwijdte / 186
7.2.1 Totstandkoming / 186
7.2.2 Grondslag / 188
7.2.3 Reikwijdte / 190
7.3 De inhoud van de beginselplicht tot handhaving / 192
7.3.1 Algemeen; de standaardoverweging / 192
7.3.2 De af te wegen belangen / 195
7.3.2.1 Algemeen belang / 195
7.3.2.2 Belangen van derden / 195
7.3.2.3 Belangen die tegen handhaving pleiten / 195
7.3.3 Bijzondere omstandigheden waarin van een herstelsanctie moet worden afgezien / 197
7.3.3.1 Inleiding / 197
7.3.3.2 Het concrete zicht op legalisatie / 197
7.3.3.3 Concreet zicht op beëindiging / 200
7.3.3.4 Andere bijzondere omstandigheden / 201
7.3.3.5 Beginselplicht en handhavingsbeleid / 203
7.3.4 Gelijkheidsbeginsel en beginselplicht / 203
7.3.5 Vertrouwensbeginsel en beginselplicht / 207
7.3.5.1 Inleiding / 207
7.3.5.2 Al dan niet handhaven na lange tijd / 208
7.3.5.3 Rechtsverwerking door toezeggingen en inlichtingen / 209
7.3.5.4 Het door een gedoogverklaring opgewekte vertrouwen / 211
7.3.5.5 Het door een vernietigde vergunning opgewekte vertrouwen / 211
7.4 Bestuurlijk gedogen / 212
7.4.1 Betekenis van en grondslag voor gedogen / 212
7.4.2 Gedoogwaardige situaties / 214
7.4.3 Vormen van gedogen / 214
7.4.3.1 Algemeen / 214
7.4.3.2 Het rechtskarakter en de waarde van gedoogverklaringen / 215
7.4.3.3 Weigering en intrekking van een gedoogverklaring / 216
7.4.4 Juridische gevolgen van gedogen / 217
7.4.4.1 Inleiding / 217
7.4.4.2 Bestuursrechtelijke handhaving na gedogen / 218
7.4.4.3 Strafrechtelijk optreden in bestuurlijke gedoogsituaties / 218
7.4.4.4 Civielrechtelijke aansprakelijkheid van de overtreder / 220
7.5 Slotopmerking / 220
8 Evenredigheid van sancties / 223
8.1 Inleiding / 223
8.2 Het evenredigheidsvereiste bij bestuursdwang en dwangsom / 225
8.2.1 Toetsing van de beslissing om een last onder bestuursdwang of dwangsom op te leggen / 225
8.2.2 De inhoud van het bestuursdwangbesluit / 226
8.2.3 De hoogte van de dwangsom / 227
8.3 De evenredigheid van de intrekking / 230
8.3.1 Intrekking als sanctie / 230
8.3.2 Het evenredigheidsvereiste / 231
8.4 De bestuurlijke boete / 234
8.4.1 De betekenis van ‘full jurisdiction’ in art. 6 EVRM / 234
8.4.2 Systematiek voor de bepaling van de boetehoogte door wetgever en bestuur / 237
8.4.3 De toetsing van de boetehoogte door de rechter / 237
8.4.3.1 Algemeen / 237
8.4.3.2 Factoren die van belang (zouden kunnen) zijn voor matiging van de boete / 239
8.5 Conclusie / 247
9 Combinatie van sancties / 249
9.1 Inleiding / 249
9.2 Dezelfde overtreding; eendaadse en meerdaadse samenloop / 251
9.2.1 Dezelfde overtreding / 251
9.2.2 Meerdaadse en eendaadse samenloop / 252
9.3 Combinatie van bestuurlijke sancties / 254
9.3.1 Herstelsancties / 254
9.3.2 Herstelsancties en andere sancties / 256
9.3.3 Bestraffende sancties / 258
9.4 Combinatie van bestuurlijke boeten en strafrechtelijke sancties / 260
10 Tenuitvoerlegging van sancties / 263
10.1 Inleiding / 263
10.2 Tenuitvoerlegging van herstelsancties (algemeen) / 264
10.2.1 De relatie tussen oplegging en tenuitvoerlegging / 264
10.2.2 Uitstellen van de tenuitvoerlegging van de last / 265
10.3 Tenuitvoerlegging van bestuursdwangbesluiten / 266
10.3.1 De toepassingsbeschikking / 266
10.3.2 De wijze van uitvoering / 267
10.3.3 Bevoegdheden bij de toepassing van bestuursdwang / 269
10.3.3.1 Algemeen / 269
10.3.3.2 Het betreden van plaatsen / 269
10.3.3.3 Verzegeling / 270
10.3.3.4 Meevoeren en opslaan van zaken; retentierecht / 270
10.3.3.5 Verkoop, overdracht om niet en vernietiging van meegevoerde zaken / 271
10.4 Kostenverhaal bij bestuursdwang / 272
10.4.1 De aard van het kostenverhaal / 272
10.4.2 De omvang van het kostenverhaal / 273
10.4.2.1 Welke kosten kunnen worden verhaald? / 273
10.4.2.2 Gevallen waarin de kosten niet (geheel) mogen worden verhaald / 274
10.4.3 Op wie kunnen de kosten worden verhaald? / 277
10.4.4 De procedure tot het invorderen van bestuursdwangkosten / 278
10.5 De invordering van dwangsommen / 280
10.5.1 De invorderingsprocedure / 280
10.5.1.1 Algemeen / 280
10.5.1.2 Het moment van verbeurte / 283
10.5.1.3 Betalingstermijnen: de wettelijke betalingstermijn, de termijn in de invorderingsbeschikking en de termijn in de aanmaning / 283
10.5.1.4 Uitstel van betaling / 284
10.5.1.5 Bewijs / 285
10.5.1.6 Bestemming van ingevorderde dwangsommen / 286
10.5.1.7 De dwanginvordering / 286
10.5.2 Karakter van de invordering / 287
10.5.2.1 Niet exclusief publiekrechtelijk / 287
10.5.2.2 De beginselplicht tot invordering / 288
10.5.2.3 Invordering deelt herstelkarakter van de last / 289
10.5.3 Kostenverhaal bij invordering van dwangsommen / 290
10.5.4 Betekenis intrekking en wijziging van de last onder dwangsom voor de invordering / 291
10.5.5 Verjaring van de invorderingsbevoegdheid / 291
10.6 Inning van bestuurlijke boeten / 294
10.7 Terugvordering van subsidies en uitkeringen na intrekking daarvan als sanctie / 295
10.8 Tenuitvoerlegging van andere bestuurlijke sancties / 295
10.9 Slotopmerking / 296
11 Rechtsbescherming / 297
11.1 Inleiding / 297
11.2 Enkele algemene aspecten van rechtsbescherming / 298
11.2.1 Waartegen kan worden opgekomen? / 298
11.2.2 In welke procedures? / 302
11.2.2.1 De bezwaarschriftprocedure / 302
11.2.2.2 Beroep en hoger beroep bij de bestuursrechter / 305
11.2.2.3 Civielrechtelijke procedures / 306
11.2.3 Door wie? / 306
11.2.4 Wat kan in de onderscheiden procedures worden bereikt? / 308
11.2.4.1 In het bodemgeschil bij de bestuursrechter / 308
11.2.4.2 In de voorlopigevoorzieningsprocedure / 311
11.2.4.3 Bij de burgerlijke rechter / 312
11.3 Rechtsbescherming voor de overtreder / 312
11.3.1 Bij het opleggen van sancties / 312
11.3.2 Bij de tenuitvoerlegging van sanctiebesluiten / 314
11.3.2.1 Algemeen / 314
11.3.2.2 Rechtsbescherming bij de tenuitvoerlegging van boetebesluiten / 315
11.3.2.3 Rechtsbescherming bij het kostenverhaal bestuursdwang / 316
11.3.2.4 Rechtsbescherming bij de invordering van verbeurde dwangsommen / 317
11.4 Rechtsbescherming voor derden die handhaving wensen / 320
11.4.1 In de opleggingsfase / 320
11.4.1.1 Algemeen / 320
11.4.1.2 Belangvereiste / 320
11.4.1.3 Mogelijkheden voor derden / 322
11.4.1.4 De mogelijke reactie op een handhavingsverzoek / 323
11.4.2 Bij de tenuitvoerlegging van sanctiebesluiten / 324
11.4.3 De relatieve zwakte van de derde in het bestuurlijke handhavingsrecht / 325
11.4.4 Civiele procedure tegen de overtreder / 327
11.5 Slotbeschouwing / 328
12 Bijzonderheden bij de handhaving van EU-recht / 331
12.1 Inleiding / 331
12.2 Handhaving door de Europese Commissie / 332
12.2.1 Handhaving jegens lidstaten; infractieprocedure / 332
12.2.2 Handhaving jegens particulieren; toezicht (controle) / 334
12.2.3 Handhaving jegens particulieren; sancties / 339
12.2.3.1 De last onder dwangsom / 339
12.2.4 Boete / 343
12.3 Handhaving van EU-regels door Nederlandse instanties / 344
12.3.1 Algemeen; normering van de handhaving / 344
12.3.1.1 Unietrouw; weinig ruimte voor gedogen; voorschrijven van sancties / 344
12.3.1.2 De vier eisen aan uniegetrouwe handhaving / 345
12.3.1.3 Waarborgen; verval en verjaring / 347
12.3.2 Toezicht / 348
12.3.3 Sancties / 349
12.3.3.1 Algemeen; de veel voorkomende sancties / 349
12.3.3.2 Verbeurdverklaring van een waarborgsom / 350
12.3.3.3 Uitsluiting / 350
12.4 Slotbeschouwing / 351
Deel III Doorkijk / 353
13 Financiële aspecten / 355
13.1 Inleiding / 355
13.2 Kosten van het handhavingsapparaat / 356
13.3 De kosten van schadevergoeding ter voorkoming van en bij onrechtmatig handelen / 357
13.3.1 Inleiding / 357
13.3.2 Schadevergoeding om onrechtmatigheid te voorkomen / 358
13.3.3 Schadevergoeding voor onrechtmatige besluiten en weigeringen / 360
13.3.4 Procedurele kant / 362
13.4 Financiering van de handhaving / 363
13.4.1 Algemeen / 363
13.4.2 De financiële opbrengst van sancties / 363
13.4.3 Doorberekening van toezichtskosten / 365
13.5 Slotbeschouwing / 369
14 Organisatie van de handhaving / 371
14.1 Inleiding / 371
14.2 Scheidingsprincipes binnen het openbaar bestuur / 373
14.2.1 Scheiding tussen normstelling en handhaving / 373
14.2.2 Scheiding tussen toezicht en beleid / 374
14.2.3 Scheiding tussen toezicht en sanctionering / 376
14.3 Soorten van bestuurlijke samenwerking / 378
14.3.1 Inleiding / 378
14.3.2 Regionale samenwerking / 378
14.3.3 Andere vormen van bestuurlijke samenwerking / 383
14.3.4 Samenwerking tussen bestuur en OM / 384
14.4 De organisatie van de strafrechtelijke handhaving van het bestuursrecht / 385
14.5 Slotbeschouwing / 386
15 Ketens in de handhaving / 389
15.1 Inleiding / 389
15.1.1 Waarom een hoofdstuk over ketens? / 389
15.1.2 De ketenbenadering / 391
15.1.3 Soorten ketens / 392
15.1.4 Rechtsbescherming als onderdeel van de handhavingsketen / 393
15.2 De handhavingsketens (algemeen) / 395
15.2.1 De bestuursrechtelijke keten / 395
15.2.2 De strafrechtelijke keten / 400
15.3 Enkele specifieke ketens in de handhaving / 402
15.3.1 Ketens van bestuurlijke overheden / 402
15.3.2 Ketens binnen een bestuurlijke organisatie / 405
15.3.3 Afstemming tussen bestuur, OM en strafrechter / 406
15.3.4 De teamaanpak: casus oprollen van hennepplantages / 407
15.3.5 De keten van overheid en private sector: privatisering van het bouwtoezicht / 412
15.4 Conclusie; perspectief van de ketenbenadering / 413
16 Uitleiding / 415
16.1 Algemeen / 415
16.2 Ontwikkelingslijnen / 416
16.3 Vooruitblik / 419
Lijst van geraadpleegde literatuur / 423
Jurisprudentieregister / 443
Trefwoordenregister / 461
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan