Militair straf- en tuchtrecht

Voorwoord bij de zevende herziene druk / V
Gebruikte afkortingen / XIX
Lijst van verkort aangehaalde boekwerken / XXIII

Deel I Materieel militair strafrecht / 1
HOOFDSTUK 1 Kort historisch overzicht / 3
1.1 De periode 1813-1923 / 3
1.2 De periode 1923-1991 / 6
1.3 De periode 1991 – heden / 7

HOOFDSTUK 2 Op wie is het militaire strafrecht van toepassing? / 9
2.1 Algemeen / 9
2.2 De krijgsmacht / 10
2.3 Militairen in de zin van art. 60 WvMS / 12
2.3.1 Beroepsmilitairen, reservisten en dienstplichtigen / 12
2.3.2 In werkelijke dienst / 13
2.3.3 Het niet voldoen aan een wettige oproep / 15
2.4 Gewezen militairen / 15
2.5 Krijgsgevangenen en geïnterneerde personen / 16
2.6 Vreemde militairen / 19
2.7 Geestelijke verzorgers / 21
2.8 De uitdrukking ‘hij die …’ / 22

HOOFDSTUK 3 De toepasselijkheid van de Nederlandse strafwet op militairen / 23
3.1 Het vlagbeginsel / 23
3.2 De toepasselijkheid binnen het Koninkrijk / 25
3.3 Uitoefening van rechtsmacht buiten het Koninkrijk / 27
3.3.1 Inleiding / 27
3.3.2 Uitoefening van rechtsmacht op het grondgebied van een NAVO- of PVV-land / 28
3.3.3 Uitoefening van rechtsmacht op het grondgebied van een ander dan een NAVO- of PVV-land / 31
3.3.4 Uitoefening van rechtsmacht tijdens crisisbeheersingsoperaties / 31
3.3.5 Uitoefening van rechtsmacht in geval van een gewapend conflict en/of bezetting / 33
3.3.6 Uitoefening van rechtsmacht ten aanzien van vreemde militairen in Nederland / 34

HOOFDSTUK 4 Strafbaar feit en strafbare dader / 35
4.1 Inleiding / 35
4.2 Het legaliteitsbeginsel / 35
4.3 Rechtvaardigingsgronden / 36
4.4 Schulduitsluitingsgronden / 43
4.5 Bewijs / 47

HOOFDSTUK 5 Straffen en maatregelen / 49
5.1 Inleiding / 49
5.2 Straffen / 49
5.2.1 Algemeen / 49
5.2.2 Straffen voor jeugdige personen / 50
5.3 Maatregelen / 51
5.3.1 Algemeen / 51
5.3.2 Maatregelen voor jeugdige personen / 52
5.4 Gevangenisstraf, hechtenis en militaire detentie / 53
5.4.1 Gevangenisstraf en hechtenis / 53
5.4.2 Militaire detentie / 53
5.4.3 Tenuitvoerlegging / 54
5.5 Strafverhogende omstandigheden / 55
5.6 Geldboete / 56
5.7 Ontzetting van bepaalde rechten / 57
5.8 Ontzegging van bepaalde bevoegdheden / 58
5.9 Strafbeschikking / 59
5.10 Krijgsgevangenen en geïnterneerde personen / 60
5.11 Strafmaatbeleid Openbaar Ministerie / 60

HOOFDSTUK 6 Oorlog en vrede / 63
6.1 Inleiding / 63
6.2 Geval van oorlog en van burgeroorlog / 64
6.2.1 Geval van oorlog / 64
6.2.2 Geval van burgeroorlog / 65
6.2.3 Tijd van oorlog in strafrechtelijke zin / 65
6.3 Tijd waarin een oorlog dreigende is / 67
6.4 Mobilisatie / 68
6.5 Gewapend conflict / 68
6.6 De artikelen 71b en 72 WvMS / 70
6.7 Tijd van vrede / 71
6.8 Slotopmerking / 72

HOOFDSTUK 7 Afwezigheidsdelicten / 73
7.1 Inleiding / 73
7.2 Ongeoorloofde afwezigheid versus het zich onttrekken aan dienstverplichtingen en onzorgvuldige taakuitoefening / 74
7.2.1 Ongeoorloofde afwezigheid / 74
7.2.2 Onttrekking aan dienstverplichtingen / 77
7.2.3 Niet in staat om dienstverplichtingen te vervullen / 78
7.3 Vormen van ongeoorloofde afwezigheid / 79
7.3.1 Inleiding / 79
7.3.2 Eenvoudige ongeoorloofde afwezigheid / 79
7.3.3 Het mislopen van een gevecht met de vijand / 81
7.3.4 Schade aan of te duchten voor de gereedheid tot het daadwerkelijk uitvoeren van een operatie of oefening / 81
7.3.5 Het niet of niet geheel meemaken van een reis / 82
7.3.6 Desertie / 84
7.3.7 Desertie naar de vijand / 86
7.4 Ziek thuis en ongeoorloofde afwezigheid / 87
7.5 Verjaring / 89
7.6 Praktische aandachtspunten / 90

HOOFDSTUK 8 Schending van het dienstbevel / 91
8.1 Inleiding / 91
8.2 Het begrip dienstbevel / 92
8.3 De bevoegdheid tot het geven van dienstbevelen / 95
8.4 Vormen van ongehoorzaamheid / 97
8.5 Onrechtmatige dienstbevelen / 99
8.5.1 Wanneer is een dienstbevel onrechtmatig? / 99
8.5.2 Goede trouw aan de zijde van de mindere / 101
8.6 Bijzondere strafuitsluitingsgronden / 102
8.6.1 Onderling strijdige dienstbevelen / 102
8.6.2 Dienstbevelen in het belang van strafvordering / 104
8.6.3 Gewijzigde omstandigheden / 105
8.7 Klachtrecht / 106
8.8 Dienstopdrachten gegeven door of aan vreemde militairen / 106

HOOFDSTUK 9 Niet-naleving van het dienstvoorschrift / 111
9.1 Inleiding / 111
9.2 Het begrip dienstvoorschrift / 112
9.3 Wie zijn bevoegd dienstvoorschriften vast te stellen? / 114
9.4 Bekendmaking van een dienstvoorschrift / 116
9.5 Vormen van niet-naleving van het dienstvoorschrift / 117
9.6 Dienstvoorschrift en dienstbevel / 119

HOOFDSTUK 10 Verkeersdelicten / 121
10.1 Inleiding / 121
10.2 Toepasselijkheid wegenverkeerswetgeving op het militaire verkeer / 123
10.3 De strafbepalingen van het Wetboek van Militair Strafrecht bevatten aanvullend recht / 126
10.4 Rijden onder invloed / 127
10.4.1 Algemeen / 127
10.4.2 Rijden onder invloed in het buitenland / 129
10.5 Joyriding / 131
10.6 Handelen in strijd met door het bevoegd gezag inzake het verkeer gegeven regels / 132
10.6.1 Art. 169 WvMS / 132
10.6.2 Verkeersregels op militaire terreinen / 133

HOOFDSTUK 11 Oorlogsstrafrecht / 137
11.1 Inleiding / 137
11.1.1 De voorgeschiedenis van de Wet Oorlogsstrafrecht / 137
11.1.2 De voorgeschiedenis van de Wet internationale misdrijven / 138
11.2 De Wet Oorlogsstrafrecht nader beschouwd / 139
11.2.1 De toepasselijkheid van de Wet Oorlogsstrafrecht / 140
11.2.2 Wat houdt de toepasselijkheid van de Wet Oorlogsstrafrecht in? / 142
11.3 De Wet internationale misdrijven nader beschouwd / 144
11.3.1 Welke misdrijven? / 144
11.3.2 De toepasselijkheid van de Wet internationale misdrijven / 145
11.3.3 Algemene beginselen van strafrecht / 146
11.3.4 Oorlogsmisdrijven / 149

Deel II Militair strafprocesrecht / 155
HOOFDSTUK 12 De voorgeschiedenis van de Wet militaire strafrechtspraak / 157
12.1 De periode 1945–1965 / 157
12.2 De periode 1965–1991 / 160
12.3 Het oude stelsel in grote lijnen / 162
12.3.1 Het opsporingsonderzoek / 162
12.3.2 Het vooronderzoek / 163
12.3.3 Het onderzoek ter terechtzitting / 163
12.3.4 Hoger beroep en beroep in cassatie / 164
12.4 De periode 1991–heden / 164

HOOFDSTUK 13 De organisatie van de militaire strafrechtspraak / 167
13.1 Inleiding / 167
13.2 De organisatie in Nederland / 167
13.2.1 Inleiding / 167
13.2.2 De organisatie in Nederland / 168
13.3 De organisatie in het Caraïbisch gebied / 170
13.3.1 Inleiding / 170
13.3.2 De organisatie in het Caraïbisch gebied / 171
13.4 Mobiele rechtbanken / 171
13.5 Overdracht van zaken / 174

HOOFDSTUK 14 Over wie strekt de rechtsmacht van de militaire rechter zich uit? / 175
14.1 Inleiding / 175
14.2 Militairen en met militairen gelijkgestelden / 176
14.3 Andere personen dan militairen en met militairen gelijkgestelden / 177
14.4 De rechtsmacht op grond van de Wet Oorlogsstrafrecht / 179

HOOFDSTUK 15 Strafvordering in eerste aanleg / 183
15.1 Welk strafprocesrecht is van toepassing? / 183
15.2 Het opsporingsonderzoek / 184
15.3 Het onderzoek door de rechter-commissaris / 185
15.4 Het onderzoek ter terechtzitting / 186
15.5 Bewijsmiddelen / 188
15.6 Strafuitsluitingsgronden / 190
15.7 Uitspraak / 192
15.8 Vreemde krijgsgevangenen in Nederlandse handen / 192
15.9 Beklag over niet vervolgen / 192

HOOFDSTUK 16 De politietaak van de Koninklijke Marechaussee / 195
16.1 Inleiding / 195
16.2 De politietaak ten behoeve van de krijgsmacht / 196
16.3 Binnen en buiten het Koninkrijk / 198
16.3.1 Inleiding / 198
16.3.2 Optreden binnen het Koninkrijk / 198
16.3.3 Optreden buiten het Koninkrijk / 199
16.3.4 Onderzoek naar geweldsaanwendingen / 201
16.4 De strafbeschikkingsbevoegdheid van de Koninklijke Marechaussee / 203

HOOFDSTUK 17 Bevoegdheden van aangewezen commandanten / 205
17.1 Inleiding / 205
17.2 Welke bevelvoerende militairen zijn aangewezen? / 206
17.3 Opsporingsbevoegdheden / 207
17.3.1 Welke voorwaarden gelden? / 207
17.3.2 De bevoegdheden van een gewoon opsporingsambtenaar / 208
17.3.3 De bevoegdheden van een hulpofficier van justitie / 212
17.3.4 In acht te nemen regels / 214
17.4 Strafbeschikking / 215
17.4.1 Welke beperkingen gelden? / 215
17.4.2 In acht te nemen regels / 216

HOOFDSTUK 18 Rechtsmiddelen / 219
18.1 Inleiding / 219
18.2 Verzet / 219
18.3 Hoger beroep / 220
18.4 Beroep in cassatie / 221
18.5 Cassatie in het belang der wet / 222
18.6 Herziening / 222

Deel III Materieel militair tuchtrecht / 225
HOOFDSTUK 19 Historisch overzicht / 227
19.1 De periode 1813-1923 / 227
19.2 De periode 1940-1945 / 229
19.3 De periode 1945-1965 / 230
19.4 De periode 1965-1991 / 231
19.5 De periode 1991-heden / 234
19.6 Het oude stelsel in grote lijnen (tot 1991) / 235

HOOFDSTUK 20 Het stelsel van de WMT / 239
20.1 Inleiding / 239
20.2 Kenmerken en functies / 240
20.3 Verwantschap met het militair strafrecht / 241
20.4 Toepasselijkheid van strafrechtelijke beginselen / 242
20.5 Poging tot en deelneming aan tuchtvergrijpen / 244
20.6 De Algemene termijnenwet / 245

HOOFDSTUK 21 Toepassing tuchtrecht / 247
21.1 Op wie is het militair tuchtrecht van toepassing? / 247
21.2 Is een aanwijsbare gedragsregel geschonden? / 248
21.3 De beperkte werking van het tuchtrecht / 249
21.4 Samenloop van tuchtvergrijp en strafbaar feit / 252
21.4.1 De scherpe scheiding / 252
21.4.2 Het gaat om eendaadse samenloop / 256
21.4.3 Het oordeel van de commandant is bepalend / 258
21.4.4 De uitzondering op de regel / 260

HOOFDSTUK 22 Militair tuchtrecht en grondrechten / 263
22.1 Inleiding / 263
22.2 Grondrechten / 263
22.3 Het recht op een eerlijk proces / 265
22.3.1 Algemeen / 265
22.3.2 Een onafhankelijke en onpartijdige rechter / 267
22.3.3 Een eerlijke behandeling / 269
22.4 Vrijheid van meningsuiting / 270
22.4.1 Wat zegt de Grondwet? / 270
22.4.2 Wat zegt het Europees Verdrag (tot Bescherming van de Rechten van de Mens)? / 272
22.4.3 Beperkingen vanwege de inhoud van de meningsuiting / 273
22.4.4 Beperkingen, neergelegd in het Wetboek van Militair Strafrecht / 274
22.4.5 Beperkingen, neergelegd in de Wet militair tuchtrecht / 275
22.4.6 Beperkingen van het recht tot verspreiding / 279
22.5 Recht tot vergadering en betoging / 280
22.5.1 Wat zegt de Grondwet? / 280
22.5.2 Wat zegt het Europees Verdrag (tot Bescherming van de Rechten van de Mens)? / 281
22.5.3 Beperkingen inzake het recht tot vergadering en betoging / 281
22.5.4 Bijzondere beperkingen, neergelegd in de Wet militair tuchtrecht / 282

HOOFDSTUK 23 Het tuchtrechtelijk strafstelsel / 285
23.1 Inleiding / 285
23.2 Het stelsel / 285
23.3 De straffen / 287
23.3.1 Algemeen / 287
23.3.2 Berisping / 287
23.3.3 Geldboete / 288
23.3.4 Strafdienst / 290
23.3.5 Uitgaansverbod / 291
23.4 Straffen, op te leggen aan krijgsgevangenen / 294
23.5 Rechtspositionele maatregelen / 295

HOOFDSTUK 24 Dwangmiddelen / 299
24.1 Inleiding / 299
24.2 Aanhouding / 300
24.3 Inneming van geschriften en andere voorwerpen / 303
24.4 Beklag / 304

Deel IV Militair tuchtprocesrecht / 307
HOOFDSTUK 25 Strafbevoegdheid in eerste aanleg / 309
25.1 Inleiding / 309
25.2 Welke bevelvoerende militairen zijn tot straffen bevoegd? / 309
25.3 Andere bevoegdheden van bevelvoerende militairen / 312

HOOFDSTUK 26
De beschuldiging / 315
26.1 Inleiding / 315
26.2 Verblijft de gerapporteerde nog feitelijk onder de wapenen? / 316
26.3 Is het tuchtvergrijp verjaard? / 317
26.3.1 De hoofdregel / 317
26.3.2 De commandant zelf wordt verdacht of de verdachte is hoger in rang dan de commandant / 318
26.3.3 Samenloop van tuchtvergrijp en strafbaar feit / 319
26.3.4 Het tuchtvergrijp is begaan tijdens een operatie in het buitenland / 321
26.4 De inhoud van de beschuldiging / 322

HOOFDSTUK 27 Het tuchtproces in eerste aanleg / 325
27.1 Begin en einde / 325
27.2 De vertrouwensman / 326
27.3 Het vooronderzoek / 328
27.4 Het onderzoek / 330
27.5 Intrekking van de beschuldiging / 335
27.6 Einde van het tuchtproces van rechtswege / 337

HOOFDSTUK 28 Beraad en uitspraak in eerste aanleg / 339
28.1 Inleiding / 339
28.2 Kan de gedraging worden bewezen? / 339
28.3 Eisen te stellen aan de inhoud van de bewezenverklaring / 341
28.4 Kan aan de beschuldigde een straf worden opgelegd? / 343
28.5 De uitspraak / 344

HOOFDSTUK 29 De beklagprocedure / 347
29.1 Inleiding / 347
29.2 Het doen van beklag / 348
29.3 Het vooronderzoek / 351
29.4 Het onderzoek op beklag / 353

HOOFDSTUK 30 Beraad en uitspraak op beklag / 359
30.1 Inleiding / 359
30.2 Het beraad / 360
30.2.1 Kon destijds door de commandant een beschuldiging worden uitgereikt? / 360
30.2.2 Zijn alle tijdens het tuchtproces in eerste aanleg geldende regels in acht genomen? / 361
30.2.3 Is het vergrijp wettig en overtuigend bewezen? / 362
30.2.4 Kan tot een schuldigverklaring worden gekomen? / 362
30.2.5 Is de opgelegde straf als passend te beschouwen? / 363
30.3 De uitspraak op beklag / 363
30.3.1 De te nemen beslissingen / 363
30.3.2 De uitspraak / 367
30.3.3 Einde van de beklagprocedure / 369
30.3.4 Herstel van het geleden nadeel / 370

HOOFDSTUK 31 Het beroep / 373
31.1 Inleiding / 373
31.2 Wie kunnen beroep instellen? / 374
31.3 Wijze van instellen van beroep / 375
31.4 De beroepstermijn / 377
31.5 Welk gerecht is bevoegd? / 378
31.6 De behandeling van het beroep / 380
31.7 De vertrouwensman / 383
31.8 Getuigen en deskundigen / 384

HOOFDSTUK 32 Beraad en uitspraak in beroep / 387
32.1 Inleiding / 387
32.2 Het beraad / 388
32.2.1 Kon het beklag door de beklagmeerdere ontvankelijk worden verklaard? / 388
32.2.2 Zijn tijdens de beklagprocedure alle regels in acht genomen? / 389
32.2.3 Is het vergrijp wettig en overtuigend bewezen? / 390
32.2.4 Kan tot een schuldigverklaring worden gekomen? / 390
32.2.5 Is de opgelegde straf als passend te beschouwen? / 391
32.3 Samenloop van tuchtvergrijp en strafbaar feit / 391
32.4 De uitspraak / 393
32.5 Herstel van geleden nadeel / 398

Jurisprudentieregister / 399