Jaarrekeningmemo 2018

Voorwoord19
Afkortingen21

1 Het financiële jaarverslag23
1.1 Overzicht van het financiële jaarverslag23
1.2 Wettelijke bepalingen inzake het financiële jaarverslag23
1.2.1 Bepalingen inzake administratie algemeen24
1.3 Toepassingsgebied Titel 9 Boek 2 BW25
1.4 Richtlijnen voor de jaarverslaggeving (RJ)30
1.5 Standaarden IASB (International Accounting Standards Board)31
1.5.1 Invoering IFRS in Europa32
1.5.2 Eerste toepassing IFRS34
1.5.3 Overzicht IFRS-standaarden35
1.5.4 IFRS IC(IFRS Interpretation Committee)37

2 Basisbeginselen van de jaarrekening39
2.1 Schematische indeling39
2.2 Groottecriteria (onderscheid groot, middelgroot, klein en micro)40
2.2.1 Algemeen40
2.2.2 Mogelijkheid om een ander regime toe te passen40
2.2.3 Groottecriteria41
2.2.4 Overgang tussen klein, middelgroot en groot42
2.2.5 Verschillen tussen het regime voor grote en middelgrote ondernemingen43
2.2.6 Verschillen tussen het regime voor grote en kleine ondernemingen43
2.2.7 IFRS44
2.3 Bepalingen inzake de indeling van de jaarrekening44
2.4 Algemene bepalingen inzake het opstellen van de jaarrekening (art. 2:363 BW)45
2.4.1 Algemeen45
2.4.2 Toelichting op de jaarrekening46
2.5 Geconsolideerde jaarrekening46
2.5.1 Wanneer consolidatieplicht47
2.5.2 Vrijstellingen van consolidatieplicht48
2.5.3 Consolidatiekring (algemeen)51
2.5.4 Consolidatiekring (bijzondere situaties)53
2.5.5 Consolidatie55
2.5.6 Summiere enkelvoudige winst-en-verliesrekening bij consolidatie58
2.6 Vrijstellingen voor groepsmaatschappijen59
2.6.1 Welke rechtspersonen kunnen gebruikmaken van het groepsregime59
2.6.2 Eisen aan het financieel verslag bij art. 2:403 BW59
2.6.3 Voorwaarden voor de toepassing van art. 2:403 BW60
2.6.4 Intrekking of beëindiging van de aansprakelijkstelling (belangrijk bij de verkoop van groepsmaatschappijen)62
2.7 Jaarrekeningmodellen voor NV’s en BV’s63
2.7.1 Toepassing63
2.7.2 Bepalingen inzake het gebruik van de modellen64

3 Enige formele aspecten rondom de jaarrekening71
3.1 Termijnen van opstellen bestuursverslag, jaarrekening en overige gegevens71
3.2 Ondertekening en datering75
3.3 Accountantscontrole76
3.3.1 Welke ondernemingen moeten hun jaarrekening laten controleren76
3.3.2 Benoeming en ontslag accountant77
3.3.3 Taak van de accountant (art. 2:393 BW)78
3.3.4 Verslag door de accountant en vaststelling jaarrekening78
3.3.5 Sancties niet-naleven van de wettelijke controleplicht80
3.4 Openbaarmaking door deponering van het financiële jaarverslag80
3.4.1 Welke ondernemingen moeten hun financieel verslag deponeren bij het handelsregister?80
3.4.2 Inhoud te deponeren financieel verslag81
3.4.3 Informatie, op te nemen in de jaarrekening of neer te leggen bij het handelsregister83
3.4.4 Deponeringstermijnen83
3.4.5 Vormvoorschriften te deponeren financieel verslag84
3.4.6 Wijze van deponeren84
3.4.7 Gebeurtenissen na vaststelling (en deponering) jaarrekening85
3.4.8 Sancties bij niet (tijdig) deponeren85
3.5 Andere wijzen van openbaarmaking86
3.5.1 Algemeen86
3.5.2 Volledige versie van het financiële verslag of de jaarrekening86
3.5.3 Verkorte versie van het financiële verslag of de jaarrekening87
3.5.4 Internet88
3.5.5 Sancties bij niet-naleving andere openbaarmakingsvoorwaarden88
3.6 De jaarrekeningprocedure88
3.6.1 Algemeen88
3.6.2 Aard van de bezwaren88
3.6.3 Termijn van verzoekschriftprocedure88
3.6.4 Belanghebbende89
3.6.5 Overzicht arresten89
3.7 Aansprakelijkheid89
3.7.1 Algemeen89
3.7.2 Aansprakelijkheid voor het financiële verslag90
3.7.3 Aansprakelijkheid bij boedeltekort90
3.7.4 Economische delicten92

4 Algemene grondslagen93
4.1 Algemeen – Stramien93
4.2 Doelstellingen en uitgangspunten94
4.2.1 Doelstellingen94
4.2.2 Uitgangspunten94
4.3 Criteria voor opname en vermelding van gegevens98
4.3.1 Definiëring activa, vreemd vermogen en eigen vermogen98
4.3.2 Verwerken van activa en posten van het vreemd vermogen (RJ 115)98
4.3.3 De weergave van de economische realiteit van transacties (RJ 115.106 t/m 112)99
4.3.4 Vergelijkbaarheid100
4.3.5 Relevantie van posten (materialiteit)100
4.3.6 Verrekenen en salderen102
4.4 Waarderingsgrondslagen102
4.4.1 Algemeen102
4.4.2 Prijsgrondslagen104
4.4.3 Herziening van het Conceptual Framework107
4.5 Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa109
4.5.1 Algemeen109
4.5.2 RJ 121 inzake het onderkennen van bijzondere waardeverminderingen109
4.5.3 Bepaling van de realiseerbare waarde111
4.5.4 Bepaling van de realiseerbare waarde via kasstroomgenererende eenheid114
4.5.5 Terugneming van een bijzonder waardeverminderingsverlies119
4.5.6 In de toelichting op te nemen informatie (RJ 121.8)121
4.6 Prijsgrondslag vreemde valuta (RJ 122)122
4.6.1 Algemeen122
4.6.2 Transacties (met buitenlandse wederpartijen) in vreemde valuta123
4.6.3 Bedrijfsuitoefening in het buitenland125
4.7 Algemene bepalingen resultaat130
4.8 Stelselwijzigingen132
4.8.1 Soorten stelselwijziging132
4.8.2 Redenen voor een stelselwijziging133
4.8.3 Verwerking van de effecten133
4.8.4 Vergelijkende cijfers134
4.8.5 Meerjarenoverzichten135
4.8.6 Informatie op te nemen in de toelichting135
4.8.7 IFRS136
4.9 Schattingswijzigingen (RJ 145 en IAS 8)136
4.10 Foutherstel (RJ 150)137
4.11 Gebeurtenissen na balansdatum138
4.11.1 Onderscheid tussen gebeurtenissen na balansdatum138
4.12 Toelichting op de jaarrekening141

5 De jaarrekening per post143
5.1 Immateriële vaste activa143
5.1.1 Specificatie balanspost en toelichting op indeling144
5.1.2 Op te nemen in de toelichting148
5.1.3 Waardering152
5.1.4 Afwijkende bepalingen geconsolideerde en te deponeren jaarrekening grote ondernemingen156
5.1.5 Afwijkende bepalingen te deponeren enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening middelgrote ondernemingen156
5.1.6 Afwijkende bepalingen micro en kleine ondernemingen (zowel in jaarrekening als te deponeren balans)157
5.1.7 Afwijkingen IFRS (o.a. IAS 38)157
5.2 Materiële vaste activa158
5.2.1 Specificatie balanspost en toelichting op indeling158
5.2.2 Op te nemen in de toelichting160
5.2.3 Waardering materiële vaste activa m.u.v. vastgoedbeleggingen (zie 5.2.5) en leasing (zie 5.2.4)167
5.2.4 Leasing175
5.2.5 Vastgoedbeleggingen186
5.2.6 Afwijkende bepalingen geconsolideerde en te deponeren jaarrekening grote ondernemingen189
5.2.7 Afwijkende bepalingen te deponeren enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening middelgrote ondernemingen189
5.2.8 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen189
5.2.9 Afwijkingen t.o.v. IAS 16 (Property, plant and equipment), IAS 40 (Investment property), en IAS 23 (Borrowing costs)189
5.3 Financiële vaste activa190
5.3.0 Hoofdlijnen190
5.3.1 Toelichting op begrippen groepsmaatschappijen – dochtermaatschappijen – deelnemingen – buiten de groep staande verbonden maatschappijen – joint ventures191
5.3.2 Fusies en overnames201
5.3.3 Specificatie balanspost en inhoud van posten van de balansindeling (Besluit modellen jaarrekening voor NV’s en BV’s)218
5.3.4 Op te nemen in de toelichting219
5.3.5 Waardering deelnemingen en overige effecten229
5.3.6 Waardering vorderingen onder de financiële vaste activa239
5.3.7 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening (zowel voor grote als middelgrote ondernemingen)240
5.3.8 Afwijkende bepalingen te deponeren enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening middelgrote ondernemingen240
5.3.9 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen240
5.3.10 IFRS241
5.4 Voorraden en onderhanden projecten241
5.4.1 Specificatie balanspost (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s242
5.4.2 Op te nemen in de toelichting243
5.4.3 Waarderingsgrondslagen244
5.4.4 Onderhanden projecten in opdracht van derden (zie ook RJ 221)248
5.4.5 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening grote en middelgrote ondernemingen254
5.4.6 Afwijkende bepalingen te deponeren jaarrekening middelgrote ondernemingen255
5.4.7 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen255
5.4.8 Afwijkingen IFRS255
5.5 Vorderingen (art. 2:370 BW)257
5.5.1 Specificatie balanspost (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s257
5.5.2 Toelichting op indeling van de balansposten258
5.5.3 Op te nemen in de toelichting259
5.5.4 Waardering261
5.5.5 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening grote en middelgrote ondernemingen264
5.5.6 Afwijkende bepalingen te deponeren jaarrekening middelgrote ondernemingen264
5.5.7 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen265
5.5.8 Verdere afwijkingen met IFRS265
5.6 Effecten265
5.6.1 Specificatie balanspost en toelichting (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s265
5.6.2 Op te nemen in de toelichting266
5.6.3 Waardering RJ267
5.6.4 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening grote en middelgrote ondernemingen269
5.6.5 Afwijkende bepalingen te deponeren jaarrekening middelgrote ondernemingen270
5.6.6 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen270
5.6.7 IFRS270
5.7 Liquide middelen270
5.7.1 Specificatie balanspost en algemene toelichting270
5.7.2 Op te nemen in de toelichting271
5.7.3 Waardering271
5.7.4 Afwijkende bepalingen te deponeren jaarrekening middelgrote ondernemingen272
5.7.5 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen272
5.7.6 IFRS272
5.8 Eigen vermogen272
5.8.1 Specificatie balanspost (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s en toelichting enkelvoudige jaarrekening273
5.8.2 Toelichting op de posten van het eigen vermogen277
5.8.3 Op te nemen in de toelichting287
5.8.4 Winstuitkeringen, tussentijdse dividenden en inkoop eigen aandelen298
5.8.5 Afwijkende bepalingen middelgrote en kleine ondernemingen301
5.8.6 IFRS301
5.9 Overheidssubsidies302
5.9.1 Algemeen (RJ 274)302
5.9.2 Toelichting305
5.9.3 IFRS306
5.10 Voorzieningen306
5.10.1 Specificatie balanspost (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s306
5.10.2 Algemeen306
5.10.3 Op te nemen in de toelichting308
5.10.4 Waardering, omvang en verwerking310
5.10.5 Specifieke soorten voorzieningen313
5.10.6 Afwijkende bepalingen geconsolideerde en te deponeren jaarrekening middelgrote en grote ondernemingen321
5.10.7 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen321
5.11 Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar)321
5.11.1 Specificatie balanspost (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s322
5.11.2 Toelichting op de posten323
5.11.3 Op te nemen in de toelichting325
5.11.4 Waardering329
5.11.5 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening329
5.11.6 Afwijkende bepalingen te deponeren jaarrekening middelgrote ondernemingen329
5.11.7 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen330
5.11.8 IFRS331
5.12 Kortlopende schulden (ten hoogste één jaar)331
5.12.1 Specificatie balanspost (Besluit modellen jaarrekening) voor NV’s en BV’s332
5.12.2 Toelichting op de posten332
5.12.3 Op te nemen in de toelichting334
5.12.4 Waardering336
5.12.5 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening337
5.12.6 Afwijkende bepalingen te deponeren jaarrekening middelgrote ondernemingen337
5.12.7 Afwijkende bepalingen jaarrekening en te deponeren balans kleine ondernemingen338
5.12.8 IFRS338
5.13 Pensioenen en belastingen338
5.13.1 Pensioenen338
5.13.2 Belastingen naar de winst361
5.14 Niet uit de balans blijkende verplichtingen en activa376
5.14.1 Balanspost376
5.14.2 Voorwaardelijke verplichtingen376
5.14.3 Niet-verwerkte verplichtingen377
5.14.4 Voorbeelden voorwaardelijke en niet-verwerkte verplichtingen377
5.14.5 Belangrijke (meerjarige) verplichtingen (art. 2:381 BW)378
5.14.6 Niet in de balans opgenomen activa378
5.14.7 Op te nemen in de toelichting voor grote en middelgrote ondernemingen379
5.14.8 Op te nemen in de toelichting voor kleine ondernemingen380
5.14.9 IFRS381
5.14.10 Afwijkende bepalingen geconsolideerde jaarrekening381
5.15 Verplichtingen uit financiële instrumenten381
5.15.1 Algemeen381
5.15.2 Begripsbepaling en toepassingsgebied382
5.15.3 Activering (recognition) en passivering en van de balans verwijderen (derecognition)385
5.15.4 Saldering387
5.15.5 Presentatie in de balans en de winst-en-verliesrekening388
5.15.6 Waardering en resultaatbepaling393
5.15.7 Hedge accounting402
5.15.8 Informatie in de toelichting413
5.15.9 Voorbeelden financiële instrumenten (derivaten)418
5.16 Overige in de toelichting op te nemen informatie419
5.16.1 Kasstroomoverzicht (KSO)419
5.16.2 Concessiedienstverlening (RJ 221 en 390)421
5.16.3 Beëindiging van bedrijfsactiviteiten423
5.16.4 Niet in de balans opgenomen regelingen423
5.16.5 Transacties met verbonden partijen425
5.17 Winst-en-verliesrekening427
5.17.1 Indeling van de winst-en-verliesrekening427
5.17.2 Afwijkende bepalingen kleine ondernemingen429
5.17.3 Summiere enkelvoudige winst-en-verliesrekening bij consolidatie429
5.17.4 Algemene grondslagen430
5.17.5 Bijzondere baten en lasten430
5.17.6 Overzicht van het totaalresultaat van de rechtspersoon (RJ 265)432
5.17.7 Verwerking van resultaten op intercompany transacties435
5.18 Netto-omzet (model E)440
5.18.1 Opbrengsten441
5.18.2 Op te nemen in de toelichting446
5.18.3 Afwijkende bepalingen voor middelgrote en kleine ondernemingen450
5.19 Overige opbrengstcomponenten (model E)450
5.19.1 Samenstelling450
5.19.2 Op te nemen in de toelichting451
5.20 Som der bedrijfslasten (model E)451
5.20.1 Specificatie451
5.20.2 Op te nemen in de toelichting455
5.20.3 Waarderingsgrondslagen467
5.20.4 Afwijkende bepalingen voor geconsolideerde jaarrekening467
5.21 Financiële baten en lasten467
5.21.1 Specificatie467
5.21.2 Toelichting op de posten468
5.21.3 Op te nemen in de toelichting472
5.21.4 Waardering473
5.21.5 Afwijkende bepalingen enkelvoudige jaarrekening473
5.22 Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening473
5.22.1 Specificatie en algemeen473
5.22.2 Berekening van belastingdruk474
5.22.3 Mutatie belastinglatentie474
5.22.4 Op te nemen in de toelichting475
5.22.5 Afwijkende bepalingen enkelvoudige jaarrekening476
5.23 Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen476
5.23.1 Algemeen476
5.24 Aandeel van derden in resultaat geconsolideerde maatschappijen476
5.24.1 Algemeen476
5.25 Winst-en-verliesrekening (model F)477
5.25.1 Kostprijs van de omzet, verkoopkosten, algemene beheerskosten en overige bedrijfsopbrengsten, alleen voor grote ondernemingen477
5.25.2 Op te nemen in de toelichting478
5.26 Model I, middelgrote en kleine ondernemingen478
5.26.1 Brutomarge (model I)478
5.27 Model J479
5.28 Winstbestemming-verliesverwerking479
5.29 Winstbewijzen479

6 Bestuursverslag en overige gegevens481
6.1 Bestuursverslag en verslag commissarissen481
6.1.1 Verplichting schriftelijk bestuursverslag overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW481
6.1.2 Op welke rechtspersonen heeft het bestuursverslag betrekking482
6.1.3 Inhoud van het bestuursverslag (o.a. art. 2:391.1 en 2 BW en corporate governance code)482
6.1.4 Extra eisen aan bestuursverslag als gevolg van de overnamerichtlijn491
6.1.5 Vormvereisten493
6.1.6 Verslag raad van commissarissen494
6.1.7 Voorschriften IFRS495
6.1.8 Verslag van betalingen aan overheden496
6.2 Overige gegevens497
6.2.1 Algemeen497
6.2.2 Welke rechtspersonen dienen de Overige gegevens te verstrekken497
6.2.3 Te verstrekken informatie onder de Overige gegevens498
6.2.4 IFRS500
6.3 Juridische fusie en juridische splitsing500
6.3.1 Juridische fusie500
6.3.2 Juridische splitsing501
6.4 Structuurregime503
6.4.1 Wanneer van toepassing503
6.4.2 Afhankelijke maatschappij504
6.4.3 Gevolgen van het volledige structuurregime504
6.4.4 Verzwakte (gemitigeerde) structuurregime504
6.4.5 Vrijstellingen505
6.4.6 Ontheffing506

7 Bijzondere bedrijfstakken507
7.1 Welke bijzondere bedrijfstakken507
7.1.1 Wet op het financieel toezicht (Wft)507
7.2 Beleggingsentiteiten508
7.2.1 Definiëring beleggingsentiteiten508
7.2.2 Icbe-beleggingsentiteiten508
7.2.3 Toezichtbepalingen voor beleggingsentiteiten509
7.2.4 Afwijkende bepalingen in Titel 9 voor beleggingsentiteiten510
7.2.5 IFRS510
7.3 Participatiemaatschappijen510
7.3.1 Onderscheid participatiemaatschappijen – beleggingsentiteiten510
7.3.2 Afwijkende bepalingen in Titel 9 voor participatiemaatschappijen510
7.4 Verzekeraars511
7.4.1 Algemeen511
7.4.2 Verzekeraars en verslaggeving512
7.4.3 Jaarrekening verzekeraars indien IFRS niet wordt toegepast512
7.4.4 IFRS513
7.5 Kredietinstellingen513
7.5.1 Algemeen513
7.5.2 Jaarrekeningvoorschriften514
7.5.3 IFRS514
7.6 Zorginstellingen515
7.7 Toegelaten instellingen volkshuisvesting (woningcorporaties)515
7.8 Advocaten en notarissen516
7.9 Fondsenwervende instellingen516
7.10 Effectenuitgevende instellingen517
7.11 Pensioen- en spaarfondsen517
7.11.1 Algemeen517
7.11.2 Regelgeving RJ 610 en IFRS518
7.12 Bejaardenoorden519
7.13 Commerciële stichtingen en verenigingen519
7.14 Organisaties zonder winststreven520
7.15 Onderwijsinstellingen522
7.16 Microrechtspersonen523
7.16.1 De jaarrekening van microrechtspersonen: commerciële grondslagen523
7.16.2 De jaarrekening van microrechtspersonen: fiscale grondslagen526

8 Bijzondere onderwerpen en actualiteiten533
8.1 Informatie m.b.t. de jaarrekening aan de ondernemingsraad533
8.1.1 Algemeen533
8.1.2 Te bespreken financieel verslag533
8.1.3 Bijdrage tot het gezamenlijk resultaat533
8.1.4 Geconsolideerde jaarrekening533
8.1.5 Groepsregime534
8.1.6 Micro-, kleine en middelgrote ondernemingen534
8.1.7 Gebeurtenissen na de vaststelling van de jaarrekening534
8.1.8 Ondernemingen zonder ondernemingsraad534
8.2 Kerncijfers, kengetallen en meerjarenoverzichten535
8.2.1 Algemeen535
8.2.2 Wijze van opstellen (RJ 430)535
8.2.3 Winst per aandeel536
8.3 Wet computercriminaliteit544
8.3.1 Inhoud van de wet544
8.3.2 Voorwaarden voor het strafbaar zijn van feiten en consequenties544
8.3.3 Verslag van accountant545
8.3.4 Wet computercriminaliteit III545
8.4 Bewaarverplichtingen545
8.4.1 Algemeen545
8.4.2 Onderscheid545
8.4.3 Welke gegevens moeten bewaard worden546
8.4.4 Bewaartermijn546
8.4.5 Bewaren op andere gegevensdragers (overbrengingsregeling)546
8.4.6 Afspraken met de Belastingdienst547
8.5 Tussentijdse berichten547
8.5.1 Algemeen547
8.5.2 Begripsbepaling en uitgangspunten548
8.5.3 Minimuminhoud549
8.5.4 IFRS551
8.6 Milieujaarverslag551
8.6.1 Verplicht milieujaarverslag551
8.6.2 Vrijwillig opgestelde milieuverslagen551
8.7 Corporate Governance Code552
8.7.1 Ontstaan van de Corporate Governance Code en ontwikkelingen sindsdien552
8.7.2 Algemeen553
8.7.3 In bestuursverslag op te nemen informatie554
8.8 Fiscale grondslagen voor micro-rechtspersonen of kleine rechtspersonen559
8.9 Jaarrekening op basis van liquidatiegrondslagen566

Bijlagen 573
Trefwoordenregister 585
Register wetsartikelen 593