Bart Heijnen
Niet-betaling in de btw
Paperback Nederlands 2018 9789013150025Vandaag voor 23:00 uur besteld, morgen in huis
Samenvatting
Ondernemers kunnen op twee manieren te maken krijgen met niet-betaling: wanneer openstaande facturen niet worden betaald, maar ook wanneer zij zelf schulden onbetaald laten. Regels omtrent gevolgen voor btw in zulke situaties zijn uitermate complex. Deze uitgave omschrijft en analyseert deze regels.
Welke btw-gevolgen gelden voor ondernemers wanneer zij openstaande facturen hebben (oninbare vorderingen) of zelf schulden onbetaald laten (onbetaalbare schulden)? Helaas is het antwoord op deze vraag niet in enkele zinnen te beschrijven. De regels die gelden in geval van niet-betaling zijn bijzonder complex.
Niet-betaling in de btw biedt hierin uitkomst. Deze uitgave omschrijft en analyseert deze regels op behapbare wijze. Het maakt hierbij helder onderscheid tussen het nationale en het Europese recht.
Bovendien zijn per 1 januari 2017 de nationale btw-regels over oninbare vorderingen en onbetaalbare schulden drastisch veranderd. Deze regels, verankerd in art. 29 Wet OB 1968, leiden vanwege hoge complexiteit regelmatig tot discussie in de praktijk. Om die reden worden deze regels grondig tegen het licht gehouden, waarbij de volgende vragen aan bod komen:
-Wanneer is sprake van (niet-)betaling? Op welk moment moet een ondernemer verzoeken om teruggaaf van btw?
-Met welke formaliteiten moet een ondernemer rekening houden?
-Wat gebeurt er als een vordering wordt overgedragen?
-Wanneer moet een niet-betalende ondernemer btw terugbetalen?
-Wat is de omvang van deze terugbetalingsverplichting?
-Hoe moet deze btw-schuld in faillissement worden gekwalificeerd?
-Wat gebeurt er als de factuur later toch nog (deels) wordt betaald?
Na het beantwoorden van bovenstaande vragen legt de bundel de nationale regels en de Europese regels naast elkaar. Het analyseert vervolgens in hoeverre deze regels de oorspronkelijke doelstellingen van de (Europese) wetgever tegemoetkomen.
Tot slot schenkt de titel nog aandacht aan enkele civielrechtelijke onderwerpen. Denk bijvoorbeeld aan: de btw-gevolgen bij het aangaan van een crediteurenakkoord, de status van de btw-schuld in faillissement en meer.
Kortom: een complete bundel omtrent niet-betaling. Volledig aangepast aan de actualiteit. Onmisbaar voor btw-specialisten, fiscalisten en civilisten.
Specificaties
ISBN13:9789013150025
Taal:Nederlands
Bindwijze:paperback
Aantal pagina's:508
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:1
Verschijningsdatum:2-7-2018
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Jongbloed:Belastingrecht - diversen
Serie:Fiscale monografieën
Inhoudsopgave
Lijst van gebruikte afkortingen / XV
DEEL I / ALGEMEEN DEEL
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 3
1.1 Algemeen / 3
1.2 Btw en niet-betaling / 4
1.2.1 Betaling vormt géén voorwaarde voor verschuldigdheid en aftrek / 4
1.2.2 Btw-correcties bij niet-betaling / 5
1.2.3 Géén correctiemechanismen als kasstelsel wordt gevolgd / 5
1.2.4 Het begrip ‘niet-betaling’ / 7
1.2.5 Verhouding Unierecht – nationaal recht / 8
1.3 Onderzoeksvraag, toetsingskader en onderzoeksmethode / 8
1.4 Afbakening van het onderzoek / 9
1.4.1 Betekenis van het civiele recht / 10
1.4.2 VAT Gap / 10
1.5 Actualiteit van het onderzoek / 12
1.6 Belang van het onderzoek / 13
1.7 Gebruikte terminologie / 14
1.8 Plan van aanpak / 14
1.9 Afsluiting van het onderzoek / 15
HOOFDSTUK 2
Algemene aspecten van de btw en toetsingskader / 17
2.1 Inleiding / 17
2.2 De geschiedenis van de btw in vogelvlucht / 17
2.3 De doorwerking van het Unierecht in het nationale recht / 19
2.3.1 Het karakter van de Btw-richtlijn(en) / 21
2.3.1.1 Richtlijnconforme interpretatie / 22
2.3.1.2 ‘Kan’-bepalingen / 22
2.3.1.3 Rechtstreekse werking / 27
2.3.1.4 Slotsom / 29
2.3.2 Rechtsbeginselen / 29
2.3.2.1 Rechtsbeginselen van primair Unierecht / 29
2.3.2.1.1 Het rechtszekerheidsbeginsel / 30
2.3.2.1.2 Het evenredigheidsbeginsel / 30
2.3.2.1.3 Het doeltreffendheidsbeginsel / 32
2.3.2.1.4 Tot slot / 35
2.3.2.2 Rechtsbeginselen van secundair Unierecht / 35
2.3.2.2.1 Het verbruiksbeginsel / 36
2.3.2.2.2 Het neutraliteitsbeginsel / 36
2.3.2.3 Slotsom / 36
2.3.3 Het Handvest EU / 36
2.3.4 De normatieve waarde van het Unierecht / 37
2.3.5 Tussenconclusie verhouding Unierecht – nationaal recht / 39
2.4 Het rechtskarakter van de btw / 39
2.4.1 Algemene opmerkingen over het rechtskarakter van de btw / 39
2.4.1.1 Duiding van het begrip ‘rechtskarakter’ / 39
2.4.1.2 Heffingswijze als onderdeel van het rechtskarakter van de btw / 41
2.4.1.3 De zoektocht naar het rechtskarakter van de btw / 42
2.4.2 Subject van heffing / 42
2.4.2.1 Objectieve kenmerken / 42
2.4.2.2 Doelstellingen / 43
2.4.3 Object van heffing / 47
2.4.3.1 Objectieve kenmerken / 47
2.4.3.2 Doelstellingen / 47
2.4.4 Wijze van heffing / 51
2.4.4.1 Objectieve kenmerken / 51
2.4.4.2 Doelstellingen / 54
2.4.4.2.1 ABC-rapport / 56
2.4.4.2.2 FFC-rapport / 59
2.4.4.2.3 Vergelijkend overzicht / 60
2.4.4.2.4 Visie van de Uniewetgever / 62
2.4.4.2.5 Tot slot / 64
2.4.5 Intermezzo: de verschijningsvormen van het neutraliteitsbeginsel / 65
2.4.5.1 Enkele opvattingen over het neutraliteitsbeginsel in de literatuur / 65
2.4.5.1.1 Uitwendige neutraliteit (stelselneutraliteit) / 65
2.4.5.1.2 Inwendige neutraliteit / 67
2.4.5.2 Het neutraliteitsbeginsel in de rechtspraak van het HvJ / 68
2.4.5.2.1 Het verbod op cumulatie van belasting / 69
2.4.5.2.2 Neutraliteit tussen belastingplichtigen / 70
2.4.5.2.3 Neutraliteit tussen eindverbruikers / 71
2.4.5.2.4 Neutraliteit tussen transacties / 72
2.4.5.2.5 Onderlinge verhoudingen / 73
2.4.5.3 Slotsom / 74
2.4.6 De normatieve waarde van het rechtskarakter van de btw / 74
2.4.7 Tussenconclusie rechtskarakter / 78
2.5 Samenvatting en conclusies / 78
DEEL II / ONINBARE VORDERINGEN
HOOFDSTUK 3
Oninbare vorderingen in het Unierecht / 83
3.1 Inleiding / 83
3.2 Ontstaan van de bepaling / 83
3.3 Inhoud van de bepaling / 88
3.3.1 Annulering, verbreking en ontbinding / 88
3.3.1.1 Het Almos-arrest / 88
3.3.1.2 Het NLB Leasing-arrest / 92
3.3.1.3 Het Lombard-arrest / 95
3.3.1.4 De zaak H3g / 97
3.3.1.5 Slotsom / 98
3.3.2 Gehele of gedeeltelijke niet-betaling / 100
3.3.2.1 Het Vandoorne-arrest / 102
3.3.2.2 Het GMAC-arrest / 107
3.3.2.3 Slotsom / 112
3.3.3 Prijsvermindering nadat de handeling is verricht / 112
3.3.3.1 Het Freemans-arrest / 113
3.3.3.1.1 Intermezzo: prijsverminderingen van 100% / 116
3.3.3.2 Het Grattan-arrest / 118
3.3.3.3 Het Elida Gibbs-arrest / 122
3.3.3.4 Het Boehringer-arrest / 130
3.3.3.5 Slotsom / 131
3.3.4 Verlaging maatstaf van heffing / 133
3.3.5 Door lidstaten te stellen voorwaarden / 135
3.3.5.1 Het Kraft Foods Polska-arrest / 135
3.3.5.2 Rechtstreekse werking van art. 90 lid 1 Btw-richtlijn / 137
3.3.5.3 Slotsom / 139
3.3.6 Afwijkingsmogelijkheid bij gehele of gedeeltelijke niet-betaling / 139
3.3.6.1 Ratio van de bepaling / 140
3.3.6.1.1 Het Goldsmiths (Jewellers)-arrest / 143
3.3.6.2 Reikwijdte van de afwijkingsbevoegdheid / 145
3.3.6.2.1 Het Enzo di Maura-arrest / 147
3.3.6.2.2 Reflectie / 150
3.3.6.3 Verhouding tot art. 185 Btw-richtlijn / 151
3.3.6.4 Herziening van de herziening: de ‘betaling alsnog’ / 153
3.3.6.5 Slotsom / 155
3.3.7 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 156
3.4 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 157
3.5 Samenvatting en conclusies / 159
HOOFDSTUK 4
Oninbare vorderingen in het nationale recht / 161
4.1 Inleiding / 161
4.2 Ontstaan van de bepaling / 162
4.2.1 Een stukje geschiedenis / 162
4.2.2 Art. 28 en 28a Wet OB 1954 / 163
4.2.3 Art. 29 Wet OB 1968 (tot 2017) / 165
4.2.4 Onderzoek naar een nieuw systeem / 166
4.2.5 Internetconsultatie / 168
4.2.6 Art. 29 Wet OB 1968 (vanaf 2017) / 169
4.2.7 Ratio van de regeling / 170
4.3 Inhoud van de bepaling / 172
4.3.1 Niet-betaling als grond voor teruggaaf / 173
4.3.1.1 Gevallen van niet-betaling / 174
4.3.1.1.1 Betaling door een derde (en subrogatie) / 176
4.3.1.1.2 Betaling aan een derde / 181
4.3.1.1.3 Verrekening / 183
4.3.1.1.4 Kwijtschelding / 184
4.3.1.1.5 Intermezzo: het verschil tussen art. 29 lid 1 onderdeel a en b Wet OB 1968 (tot 2017) / 188
4.3.1.1.6 Kwijtschelding (vervolg) / 191
4.3.1.1.7 Schuldvernieuwing / 194
4.3.1.1.8 Vermenging / 198
4.3.1.1.9 Kwijting / 200
4.3.1.1.10 Wisselwerking tussen de verschillende categorieën / 201
4.3.1.1.11 Betaling van welke schuld? / 206
4.3.1.1.12 Tot slot / 207
4.3.1.2 Teruggaaf van btw / 207
4.3.1.3 Vergoeding moet in rekening zijn gebracht / 208
4.3.1.4 Geen teruggaaf van ‘art. 37-btw’ / 210
4.3.1.5 Verhouding tot het Unierecht / 212
4.3.1.6 Verhouding tot het rechtskarakter / 213
4.3.1.7 Slotsom / 213
4.3.2 Ontstaansmoment recht op teruggaaf / 213
4.3.2.1 Het redelijkheidscriterium / 214
4.3.2.1.1 Het redelijkheidscriterium tot 2017 / 214
4.3.2.1.2 Intermezzo: het karakter van het faillissement / 217
4.3.2.1.3 Het redelijkheidscriterium tot 2017 (vervolg) / 221
4.3.2.1.4 Het redelijkheidscriterium vanaf 2017 / 221
4.3.2.2 De éénjaarstermijn / 223
4.3.2.2.1 Fataal karakter / 223
4.3.2.2.2 Opeisbaarheid van de vordering / 224
4.3.2.3 Verhouding tot het Unierecht / 227
4.3.2.4 Verhouding tot het rechtskarakter / 229
4.3.2.5 Slotsom / 230
4.3.3 Herziening van het recht op teruggaaf / 230
4.3.3.1 Een opzichzelfstaand heffingsmoment? / 232
4.3.3.2 Tijdstip van ontvangst van de vergoeding / 233
4.3.3.3 Verhouding tot het Unierecht / 233
4.3.3.4 Verhouding tot het rechtskarakter / 235
4.3.3.5 Slotsom / 236
4.3.4 Overdracht van vorderingen / 236
4.3.4.1 Overdrachten onder het ‘oude’ regime / 237
4.3.4.2 Het begrip ‘overdragen’ / 239
4.3.4.3 Hoedanigheid van de overdrager en overnemer / 240
4.3.4.4 Factoring / 243
4.3.4.4.1 Verschijningsvormen van factoring / 244
4.3.4.4.2 Factoring in de btw / 244
4.3.4.4.3 Het factoorsbesluit / 246
4.3.4.4.4 Tot slot / 248
4.3.4.5 Cessie van het recht op teruggaaf / 249
4.3.4.5.1 Het recht op teruggaaf als nevenrecht? / 250
4.3.4.5.2 Overdraagbaarheid / 251
4.3.4.5.3 Geldige titel / 252
4.3.4.5.4 Beschikkingsbevoegdheid / 252
4.3.4.5.5 Leveringshandeling / 257
4.3.4.5.6 Instemmingsvereiste Belastingdienst / 259
4.3.4.5.7 Tot slot / 260
4.3.4.6 Schuldoverneming / 261
4.3.4.7 Verhouding tot het Unierecht / 262
4.3.4.8 Verhouding tot het rechtskarakter / 263
4.3.4.9 Verhouding tot de wens te vereenvoudigen / 263
4.3.4.10 Slotsom / 265
4.3.5 Wijze effectueren recht op teruggaaf / 265
4.3.5.1 Verzoek om teruggaaf tot 2017 / 267
4.3.5.2 Verzoek om teruggaaf vanaf 2017 / 268
4.3.5.2.1 Reguliere situatie / 269
4.3.5.2.2 Overgedragen vorderingen / 270
4.3.5.3 Wijze waarop het recht op teruggaaf moet worden herzien / 270
4.3.5.4 Verhouding tot het Unierecht / 271
4.3.5.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 272
4.3.5.6 Slotsom / 272
4.3.6 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 273
4.4 Verhouding tot het Unierecht / 273
4.5 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 274
4.6 Samenvatting en conclusies / 274
DEEL III / ONBETAALDE SCHULDEN
HOOFDSTUK 5
Onbetaalde schulden in het Unierecht / 279
5.1 Inleiding / 279
5.2 Ontstaan van de regeling / 280
5.3 Inhoud van de regeling / 283
5.3.1 Herziening van de aftrek / 284
5.3.1.1 Het Centralan-arrest / 284
5.3.1.2 Het Uudenkaupungin kaupunki-arrest / 288
5.3.1.3 Het TETS Haskovo-arrest / 293
5.3.1.4 Het Evita-K-arrest / 294
5.3.1.5 Slotsom / 295
5.3.2 Wijzigingen in de elementen voor de aftrek / 296
5.3.2.1 Het TETS Haskovo-arrest (vervolg) / 297
5.3.2.2 Het Gran via Moineşti-arrest / 299
5.3.2.3 Het FIRIN-arrest / 300
5.3.2.3.1 Intermezzo: de verhouding tot ‘art. 203-btw’ / 304
5.3.2.4 Het FIRIN-arrest (vervolg) / 307
5.3.2.5 Slotsom / 309
5.3.3 Vernietiging, verlies en diefstal / 310
5.3.3.1 Het PIGI-arrest / 311
5.3.3.2 Het BCR Leasing-arrest / 312
5.3.3.3 Slotsom / 314
5.3.4 Geannuleerde aankopen, verkregen rabatten en onbetaald gebleven handelingen / 314
5.3.4.1 Geannuleerde aankopen en verkregen rabatten / 315
5.3.4.2 Niet-betaling als een ‘wijziging in de elementen’ / 316
5.3.4.3 Onbetaald gebleven handelingen / 318
5.3.4.4 Herziening bij de leverancier? / 322
5.3.4.5 Slotsom / 324
5.3.5 Afwijkingsmogelijkheid bij onbetaald gebleven handelingen / 325
5.3.6 Nadere regels door lidstaten vast te stellen / 328
5.3.7 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 329
5.4 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 330
5.5 Samenvatting en conclusies / 331
HOOFDSTUK 6
Onbetaalde schulden in het nationale recht / 333
6.1 Inleiding / 333
6.2 Ontstaan van de bepaling / 334
6.2.1 Art. 29 Wet OB 1968 (tot 2017) / 334
6.2.2 Art. 29 Wet OB 1968 (vanaf 2017) / 335
6.2.3 Ratio van de regeling / 336
6.3 Inhoud van de bepaling / 337
6.3.1 Niet-betaling als grond voor herziening / 337
6.3.1.1 Gevallen van niet-betaling / 338
6.3.1.2 Correctie van het afgetrokken bedrag / 339
6.3.1.3 Geen correctie van ‘art. 37-btw’ / 341
6.3.1.4 Verhouding tot het Unierecht / 341
6.3.1.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 342
6.3.1.6 Slotsom / 342
6.3.2 Ontstaansmoment verplichting tot herziening / 342
6.3.2.1 Het redelijkheidscriterium / 343
6.3.2.1.1 Het redelijkheidscriterium tot 2017 / 343
6.3.2.1.2 Het redelijkheidscriterium vanaf 2017 / 346
6.3.2.2 De faillissementsrechtelijke status van de herzieningsverplichting / 348
6.3.2.2.1 Drie soorten (boedel)schulden / 348
6.3.2.2.2 Kwalificatie herzieningsverplichting in faillissement / 358
6.3.2.2.3 Tot slot / 364
6.3.2.3 De éénjaarstermijn / 364
6.3.2.3.1 Fataal karakter / 365
6.3.2.3.2 Opeisbaarheid van de vergoeding / 366
6.3.2.4 Verhouding tot het Unierecht / 366
6.3.2.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 369
6.3.2.6 Slotsom / 371
6.3.3 Omvang van de herzieningsverplichting / 371
6.3.3.1 Crediteurenakkoord / 372
6.3.3.1.1 Positie Belastingdienst / 373
6.3.3.1.2 Communautaire middelen / 375
6.3.3.1.3 De arresten Degano Trasporti en Marco Identi / 376
6.3.3.1.4 Geen heden zonder verleden / 378
6.3.3.1.5 Akkoordvarianten / 380
6.3.3.2 Verbindend worden van de slotuitdelingslijst / 381
6.3.3.2.1 Handelwijze Belastingdienst / 382
6.3.3.2.2 Mise en abyme / 384
6.3.3.2.3 Vereenvoudigingsmaatregelen? / 386
6.3.3.3 Verhouding tot het Unierecht / 389
6.3.3.4 Verhouding tot het rechtskarakter / 390
6.3.3.5 Slotsom / 390
6.3.4 Herziening van de ‘correctie vooraftrek’ / 391
6.3.4.1 Een niet opzichzelfstaand recht op teruggaaf? / 391
6.3.4.2 Tijdstip van ontvangst van de vergoeding / 393
6.3.4.3 Wijze waarop de herziening plaatsvindt / 393
6.3.4.4 Verhouding tot het Unierecht / 395
6.3.4.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 396
6.3.4.6 Slotsom / 397
6.3.5 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 397
6.4 Verhouding tot het Unierecht / 397
6.5 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 398
6.6 Samenvatting en conclusies / 398
DEEL IV / SAMENHANG ONINBARE VORDERINGEN EN ONBETAALDE SCHULDEN
HOOFDSTUK 7
Samenhang oninbare vorderingen en onbetaalde schulden / 403
7.1 Inleiding / 403
7.2 Unierecht / 404
7.2.1 Materiële samenhang / 404
7.2.1.1 Woordelijke (on)gelijkheid / 404
7.2.1.2 Rationele (on)gelijkheid / 406
7.2.1.3 Systematische (on)gelijkheid / 407
7.2.1.4 Slotsom materiële samenhang / 408
7.2.2 Formele samenhang / 409
7.2.2.1 De zaak T-2 / 409
7.2.2.1.1 Conclusie A-G / 410
7.2.2.1.2 Reflectie / 412
7.2.2.2 Wederzijdse afhankelijkheid / 415
7.2.2.3 Geen wederzijdse afhankelijkheid overige categorieën / 416
7.2.2.4 Slotsom formele samenhang / 417
7.2.3 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 417
7.2.4 Tussenconclusie samenhang Unierecht / 418
7.3 Nationaal recht / 418
7.3.1 Materiële samenhang / 419
7.3.1.1 Materiële samenhang tot 2017 / 419
7.3.1.2 Materiële samenhang vanaf 2017 / 420
7.3.1.2.1 Woordelijke (on)gelijkheid / 421
7.3.1.2.2 Rationele (on)gelijkheid / 422
7.3.1.2.3 Systematische (on)gelijkheid / 423
7.3.1.2.4 Tot slot / 423
7.3.1.3 Slotsom materiële samenhang / 424
7.3.2 Formele samenhang / 424
7.3.2.1 Formele samenhang tot 2017 / 424
7.3.2.2 Formele samenhang vanaf 2017 / 427
7.3.2.3 Slotsom formele samenhang / 427
7.3.3 Verhouding tot het Unierecht / 427
7.3.4 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 428
7.3.5 Tussenconclusie samenhang nationaal recht / 428
7.4 Conclusie / 428
DEEL V / UITLEIDING
HOOFDSTUK 8
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen / 431
8.1 Inleiding / 431
8.2 Doel van het onderzoek en onderzoeksvraag / 431
8.3 Samenvatting toetsingskader / 432
8.4 Beantwoording van de onderzoeksvraag / 433
8.4.1 Niet-betaling in het Unierecht – beantwoording deelvraag a / 433
8.4.1.1 Samenvatting en conclusies / 433
8.4.1.1.1 Oninbare vorderingen / 433
8.4.1.1.2 Onbetaalde schulden / 434
8.4.1.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 435
8.4.2 Niet-betaling in het nationale recht – beantwoording deelvraag b / 436
8.4.2.1 Samenvatting en conclusies / 436
8.4.2.1.1 Oninbare vorderingen / 436
8.4.2.1.2 Onbetaalde schulden / 439
8.4.2.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 441
8.4.3 Samenhang oninbare vorderingen en onbetaalde schulden – beantwoording deelvraag c / 442
8.4.3.1 Samenvatting en conclusies / 442
8.4.3.1.1 Verhouding op Unierechtelijk niveau / 442
8.4.3.1.2 Verhouding op nationaalrechtelijk niveau / 443
8.4.3.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 444
8.5 Tot besluit / 444
BIJLAGE 1 PROEVE VAN RICHTLIJN / 445
BIJLAGE 2 PROEVE VAN WET / 447
English summary / 449
Lijst van (verkort) aangehaalde literatuur / 461
Lijst van aangehaalde jurisprudentie / 471
Trefwoordenregister / 481
DEEL I / ALGEMEEN DEEL
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 3
1.1 Algemeen / 3
1.2 Btw en niet-betaling / 4
1.2.1 Betaling vormt géén voorwaarde voor verschuldigdheid en aftrek / 4
1.2.2 Btw-correcties bij niet-betaling / 5
1.2.3 Géén correctiemechanismen als kasstelsel wordt gevolgd / 5
1.2.4 Het begrip ‘niet-betaling’ / 7
1.2.5 Verhouding Unierecht – nationaal recht / 8
1.3 Onderzoeksvraag, toetsingskader en onderzoeksmethode / 8
1.4 Afbakening van het onderzoek / 9
1.4.1 Betekenis van het civiele recht / 10
1.4.2 VAT Gap / 10
1.5 Actualiteit van het onderzoek / 12
1.6 Belang van het onderzoek / 13
1.7 Gebruikte terminologie / 14
1.8 Plan van aanpak / 14
1.9 Afsluiting van het onderzoek / 15
HOOFDSTUK 2
Algemene aspecten van de btw en toetsingskader / 17
2.1 Inleiding / 17
2.2 De geschiedenis van de btw in vogelvlucht / 17
2.3 De doorwerking van het Unierecht in het nationale recht / 19
2.3.1 Het karakter van de Btw-richtlijn(en) / 21
2.3.1.1 Richtlijnconforme interpretatie / 22
2.3.1.2 ‘Kan’-bepalingen / 22
2.3.1.3 Rechtstreekse werking / 27
2.3.1.4 Slotsom / 29
2.3.2 Rechtsbeginselen / 29
2.3.2.1 Rechtsbeginselen van primair Unierecht / 29
2.3.2.1.1 Het rechtszekerheidsbeginsel / 30
2.3.2.1.2 Het evenredigheidsbeginsel / 30
2.3.2.1.3 Het doeltreffendheidsbeginsel / 32
2.3.2.1.4 Tot slot / 35
2.3.2.2 Rechtsbeginselen van secundair Unierecht / 35
2.3.2.2.1 Het verbruiksbeginsel / 36
2.3.2.2.2 Het neutraliteitsbeginsel / 36
2.3.2.3 Slotsom / 36
2.3.3 Het Handvest EU / 36
2.3.4 De normatieve waarde van het Unierecht / 37
2.3.5 Tussenconclusie verhouding Unierecht – nationaal recht / 39
2.4 Het rechtskarakter van de btw / 39
2.4.1 Algemene opmerkingen over het rechtskarakter van de btw / 39
2.4.1.1 Duiding van het begrip ‘rechtskarakter’ / 39
2.4.1.2 Heffingswijze als onderdeel van het rechtskarakter van de btw / 41
2.4.1.3 De zoektocht naar het rechtskarakter van de btw / 42
2.4.2 Subject van heffing / 42
2.4.2.1 Objectieve kenmerken / 42
2.4.2.2 Doelstellingen / 43
2.4.3 Object van heffing / 47
2.4.3.1 Objectieve kenmerken / 47
2.4.3.2 Doelstellingen / 47
2.4.4 Wijze van heffing / 51
2.4.4.1 Objectieve kenmerken / 51
2.4.4.2 Doelstellingen / 54
2.4.4.2.1 ABC-rapport / 56
2.4.4.2.2 FFC-rapport / 59
2.4.4.2.3 Vergelijkend overzicht / 60
2.4.4.2.4 Visie van de Uniewetgever / 62
2.4.4.2.5 Tot slot / 64
2.4.5 Intermezzo: de verschijningsvormen van het neutraliteitsbeginsel / 65
2.4.5.1 Enkele opvattingen over het neutraliteitsbeginsel in de literatuur / 65
2.4.5.1.1 Uitwendige neutraliteit (stelselneutraliteit) / 65
2.4.5.1.2 Inwendige neutraliteit / 67
2.4.5.2 Het neutraliteitsbeginsel in de rechtspraak van het HvJ / 68
2.4.5.2.1 Het verbod op cumulatie van belasting / 69
2.4.5.2.2 Neutraliteit tussen belastingplichtigen / 70
2.4.5.2.3 Neutraliteit tussen eindverbruikers / 71
2.4.5.2.4 Neutraliteit tussen transacties / 72
2.4.5.2.5 Onderlinge verhoudingen / 73
2.4.5.3 Slotsom / 74
2.4.6 De normatieve waarde van het rechtskarakter van de btw / 74
2.4.7 Tussenconclusie rechtskarakter / 78
2.5 Samenvatting en conclusies / 78
DEEL II / ONINBARE VORDERINGEN
HOOFDSTUK 3
Oninbare vorderingen in het Unierecht / 83
3.1 Inleiding / 83
3.2 Ontstaan van de bepaling / 83
3.3 Inhoud van de bepaling / 88
3.3.1 Annulering, verbreking en ontbinding / 88
3.3.1.1 Het Almos-arrest / 88
3.3.1.2 Het NLB Leasing-arrest / 92
3.3.1.3 Het Lombard-arrest / 95
3.3.1.4 De zaak H3g / 97
3.3.1.5 Slotsom / 98
3.3.2 Gehele of gedeeltelijke niet-betaling / 100
3.3.2.1 Het Vandoorne-arrest / 102
3.3.2.2 Het GMAC-arrest / 107
3.3.2.3 Slotsom / 112
3.3.3 Prijsvermindering nadat de handeling is verricht / 112
3.3.3.1 Het Freemans-arrest / 113
3.3.3.1.1 Intermezzo: prijsverminderingen van 100% / 116
3.3.3.2 Het Grattan-arrest / 118
3.3.3.3 Het Elida Gibbs-arrest / 122
3.3.3.4 Het Boehringer-arrest / 130
3.3.3.5 Slotsom / 131
3.3.4 Verlaging maatstaf van heffing / 133
3.3.5 Door lidstaten te stellen voorwaarden / 135
3.3.5.1 Het Kraft Foods Polska-arrest / 135
3.3.5.2 Rechtstreekse werking van art. 90 lid 1 Btw-richtlijn / 137
3.3.5.3 Slotsom / 139
3.3.6 Afwijkingsmogelijkheid bij gehele of gedeeltelijke niet-betaling / 139
3.3.6.1 Ratio van de bepaling / 140
3.3.6.1.1 Het Goldsmiths (Jewellers)-arrest / 143
3.3.6.2 Reikwijdte van de afwijkingsbevoegdheid / 145
3.3.6.2.1 Het Enzo di Maura-arrest / 147
3.3.6.2.2 Reflectie / 150
3.3.6.3 Verhouding tot art. 185 Btw-richtlijn / 151
3.3.6.4 Herziening van de herziening: de ‘betaling alsnog’ / 153
3.3.6.5 Slotsom / 155
3.3.7 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 156
3.4 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 157
3.5 Samenvatting en conclusies / 159
HOOFDSTUK 4
Oninbare vorderingen in het nationale recht / 161
4.1 Inleiding / 161
4.2 Ontstaan van de bepaling / 162
4.2.1 Een stukje geschiedenis / 162
4.2.2 Art. 28 en 28a Wet OB 1954 / 163
4.2.3 Art. 29 Wet OB 1968 (tot 2017) / 165
4.2.4 Onderzoek naar een nieuw systeem / 166
4.2.5 Internetconsultatie / 168
4.2.6 Art. 29 Wet OB 1968 (vanaf 2017) / 169
4.2.7 Ratio van de regeling / 170
4.3 Inhoud van de bepaling / 172
4.3.1 Niet-betaling als grond voor teruggaaf / 173
4.3.1.1 Gevallen van niet-betaling / 174
4.3.1.1.1 Betaling door een derde (en subrogatie) / 176
4.3.1.1.2 Betaling aan een derde / 181
4.3.1.1.3 Verrekening / 183
4.3.1.1.4 Kwijtschelding / 184
4.3.1.1.5 Intermezzo: het verschil tussen art. 29 lid 1 onderdeel a en b Wet OB 1968 (tot 2017) / 188
4.3.1.1.6 Kwijtschelding (vervolg) / 191
4.3.1.1.7 Schuldvernieuwing / 194
4.3.1.1.8 Vermenging / 198
4.3.1.1.9 Kwijting / 200
4.3.1.1.10 Wisselwerking tussen de verschillende categorieën / 201
4.3.1.1.11 Betaling van welke schuld? / 206
4.3.1.1.12 Tot slot / 207
4.3.1.2 Teruggaaf van btw / 207
4.3.1.3 Vergoeding moet in rekening zijn gebracht / 208
4.3.1.4 Geen teruggaaf van ‘art. 37-btw’ / 210
4.3.1.5 Verhouding tot het Unierecht / 212
4.3.1.6 Verhouding tot het rechtskarakter / 213
4.3.1.7 Slotsom / 213
4.3.2 Ontstaansmoment recht op teruggaaf / 213
4.3.2.1 Het redelijkheidscriterium / 214
4.3.2.1.1 Het redelijkheidscriterium tot 2017 / 214
4.3.2.1.2 Intermezzo: het karakter van het faillissement / 217
4.3.2.1.3 Het redelijkheidscriterium tot 2017 (vervolg) / 221
4.3.2.1.4 Het redelijkheidscriterium vanaf 2017 / 221
4.3.2.2 De éénjaarstermijn / 223
4.3.2.2.1 Fataal karakter / 223
4.3.2.2.2 Opeisbaarheid van de vordering / 224
4.3.2.3 Verhouding tot het Unierecht / 227
4.3.2.4 Verhouding tot het rechtskarakter / 229
4.3.2.5 Slotsom / 230
4.3.3 Herziening van het recht op teruggaaf / 230
4.3.3.1 Een opzichzelfstaand heffingsmoment? / 232
4.3.3.2 Tijdstip van ontvangst van de vergoeding / 233
4.3.3.3 Verhouding tot het Unierecht / 233
4.3.3.4 Verhouding tot het rechtskarakter / 235
4.3.3.5 Slotsom / 236
4.3.4 Overdracht van vorderingen / 236
4.3.4.1 Overdrachten onder het ‘oude’ regime / 237
4.3.4.2 Het begrip ‘overdragen’ / 239
4.3.4.3 Hoedanigheid van de overdrager en overnemer / 240
4.3.4.4 Factoring / 243
4.3.4.4.1 Verschijningsvormen van factoring / 244
4.3.4.4.2 Factoring in de btw / 244
4.3.4.4.3 Het factoorsbesluit / 246
4.3.4.4.4 Tot slot / 248
4.3.4.5 Cessie van het recht op teruggaaf / 249
4.3.4.5.1 Het recht op teruggaaf als nevenrecht? / 250
4.3.4.5.2 Overdraagbaarheid / 251
4.3.4.5.3 Geldige titel / 252
4.3.4.5.4 Beschikkingsbevoegdheid / 252
4.3.4.5.5 Leveringshandeling / 257
4.3.4.5.6 Instemmingsvereiste Belastingdienst / 259
4.3.4.5.7 Tot slot / 260
4.3.4.6 Schuldoverneming / 261
4.3.4.7 Verhouding tot het Unierecht / 262
4.3.4.8 Verhouding tot het rechtskarakter / 263
4.3.4.9 Verhouding tot de wens te vereenvoudigen / 263
4.3.4.10 Slotsom / 265
4.3.5 Wijze effectueren recht op teruggaaf / 265
4.3.5.1 Verzoek om teruggaaf tot 2017 / 267
4.3.5.2 Verzoek om teruggaaf vanaf 2017 / 268
4.3.5.2.1 Reguliere situatie / 269
4.3.5.2.2 Overgedragen vorderingen / 270
4.3.5.3 Wijze waarop het recht op teruggaaf moet worden herzien / 270
4.3.5.4 Verhouding tot het Unierecht / 271
4.3.5.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 272
4.3.5.6 Slotsom / 272
4.3.6 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 273
4.4 Verhouding tot het Unierecht / 273
4.5 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 274
4.6 Samenvatting en conclusies / 274
DEEL III / ONBETAALDE SCHULDEN
HOOFDSTUK 5
Onbetaalde schulden in het Unierecht / 279
5.1 Inleiding / 279
5.2 Ontstaan van de regeling / 280
5.3 Inhoud van de regeling / 283
5.3.1 Herziening van de aftrek / 284
5.3.1.1 Het Centralan-arrest / 284
5.3.1.2 Het Uudenkaupungin kaupunki-arrest / 288
5.3.1.3 Het TETS Haskovo-arrest / 293
5.3.1.4 Het Evita-K-arrest / 294
5.3.1.5 Slotsom / 295
5.3.2 Wijzigingen in de elementen voor de aftrek / 296
5.3.2.1 Het TETS Haskovo-arrest (vervolg) / 297
5.3.2.2 Het Gran via Moineşti-arrest / 299
5.3.2.3 Het FIRIN-arrest / 300
5.3.2.3.1 Intermezzo: de verhouding tot ‘art. 203-btw’ / 304
5.3.2.4 Het FIRIN-arrest (vervolg) / 307
5.3.2.5 Slotsom / 309
5.3.3 Vernietiging, verlies en diefstal / 310
5.3.3.1 Het PIGI-arrest / 311
5.3.3.2 Het BCR Leasing-arrest / 312
5.3.3.3 Slotsom / 314
5.3.4 Geannuleerde aankopen, verkregen rabatten en onbetaald gebleven handelingen / 314
5.3.4.1 Geannuleerde aankopen en verkregen rabatten / 315
5.3.4.2 Niet-betaling als een ‘wijziging in de elementen’ / 316
5.3.4.3 Onbetaald gebleven handelingen / 318
5.3.4.4 Herziening bij de leverancier? / 322
5.3.4.5 Slotsom / 324
5.3.5 Afwijkingsmogelijkheid bij onbetaald gebleven handelingen / 325
5.3.6 Nadere regels door lidstaten vast te stellen / 328
5.3.7 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 329
5.4 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 330
5.5 Samenvatting en conclusies / 331
HOOFDSTUK 6
Onbetaalde schulden in het nationale recht / 333
6.1 Inleiding / 333
6.2 Ontstaan van de bepaling / 334
6.2.1 Art. 29 Wet OB 1968 (tot 2017) / 334
6.2.2 Art. 29 Wet OB 1968 (vanaf 2017) / 335
6.2.3 Ratio van de regeling / 336
6.3 Inhoud van de bepaling / 337
6.3.1 Niet-betaling als grond voor herziening / 337
6.3.1.1 Gevallen van niet-betaling / 338
6.3.1.2 Correctie van het afgetrokken bedrag / 339
6.3.1.3 Geen correctie van ‘art. 37-btw’ / 341
6.3.1.4 Verhouding tot het Unierecht / 341
6.3.1.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 342
6.3.1.6 Slotsom / 342
6.3.2 Ontstaansmoment verplichting tot herziening / 342
6.3.2.1 Het redelijkheidscriterium / 343
6.3.2.1.1 Het redelijkheidscriterium tot 2017 / 343
6.3.2.1.2 Het redelijkheidscriterium vanaf 2017 / 346
6.3.2.2 De faillissementsrechtelijke status van de herzieningsverplichting / 348
6.3.2.2.1 Drie soorten (boedel)schulden / 348
6.3.2.2.2 Kwalificatie herzieningsverplichting in faillissement / 358
6.3.2.2.3 Tot slot / 364
6.3.2.3 De éénjaarstermijn / 364
6.3.2.3.1 Fataal karakter / 365
6.3.2.3.2 Opeisbaarheid van de vergoeding / 366
6.3.2.4 Verhouding tot het Unierecht / 366
6.3.2.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 369
6.3.2.6 Slotsom / 371
6.3.3 Omvang van de herzieningsverplichting / 371
6.3.3.1 Crediteurenakkoord / 372
6.3.3.1.1 Positie Belastingdienst / 373
6.3.3.1.2 Communautaire middelen / 375
6.3.3.1.3 De arresten Degano Trasporti en Marco Identi / 376
6.3.3.1.4 Geen heden zonder verleden / 378
6.3.3.1.5 Akkoordvarianten / 380
6.3.3.2 Verbindend worden van de slotuitdelingslijst / 381
6.3.3.2.1 Handelwijze Belastingdienst / 382
6.3.3.2.2 Mise en abyme / 384
6.3.3.2.3 Vereenvoudigingsmaatregelen? / 386
6.3.3.3 Verhouding tot het Unierecht / 389
6.3.3.4 Verhouding tot het rechtskarakter / 390
6.3.3.5 Slotsom / 390
6.3.4 Herziening van de ‘correctie vooraftrek’ / 391
6.3.4.1 Een niet opzichzelfstaand recht op teruggaaf? / 391
6.3.4.2 Tijdstip van ontvangst van de vergoeding / 393
6.3.4.3 Wijze waarop de herziening plaatsvindt / 393
6.3.4.4 Verhouding tot het Unierecht / 395
6.3.4.5 Verhouding tot het rechtskarakter / 396
6.3.4.6 Slotsom / 397
6.3.5 Tussenconclusie inhoud van de bepaling / 397
6.4 Verhouding tot het Unierecht / 397
6.5 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 398
6.6 Samenvatting en conclusies / 398
DEEL IV / SAMENHANG ONINBARE VORDERINGEN EN ONBETAALDE SCHULDEN
HOOFDSTUK 7
Samenhang oninbare vorderingen en onbetaalde schulden / 403
7.1 Inleiding / 403
7.2 Unierecht / 404
7.2.1 Materiële samenhang / 404
7.2.1.1 Woordelijke (on)gelijkheid / 404
7.2.1.2 Rationele (on)gelijkheid / 406
7.2.1.3 Systematische (on)gelijkheid / 407
7.2.1.4 Slotsom materiële samenhang / 408
7.2.2 Formele samenhang / 409
7.2.2.1 De zaak T-2 / 409
7.2.2.1.1 Conclusie A-G / 410
7.2.2.1.2 Reflectie / 412
7.2.2.2 Wederzijdse afhankelijkheid / 415
7.2.2.3 Geen wederzijdse afhankelijkheid overige categorieën / 416
7.2.2.4 Slotsom formele samenhang / 417
7.2.3 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 417
7.2.4 Tussenconclusie samenhang Unierecht / 418
7.3 Nationaal recht / 418
7.3.1 Materiële samenhang / 419
7.3.1.1 Materiële samenhang tot 2017 / 419
7.3.1.2 Materiële samenhang vanaf 2017 / 420
7.3.1.2.1 Woordelijke (on)gelijkheid / 421
7.3.1.2.2 Rationele (on)gelijkheid / 422
7.3.1.2.3 Systematische (on)gelijkheid / 423
7.3.1.2.4 Tot slot / 423
7.3.1.3 Slotsom materiële samenhang / 424
7.3.2 Formele samenhang / 424
7.3.2.1 Formele samenhang tot 2017 / 424
7.3.2.2 Formele samenhang vanaf 2017 / 427
7.3.2.3 Slotsom formele samenhang / 427
7.3.3 Verhouding tot het Unierecht / 427
7.3.4 Verhouding tot het rechtskarakter van de btw / 428
7.3.5 Tussenconclusie samenhang nationaal recht / 428
7.4 Conclusie / 428
DEEL V / UITLEIDING
HOOFDSTUK 8
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen / 431
8.1 Inleiding / 431
8.2 Doel van het onderzoek en onderzoeksvraag / 431
8.3 Samenvatting toetsingskader / 432
8.4 Beantwoording van de onderzoeksvraag / 433
8.4.1 Niet-betaling in het Unierecht – beantwoording deelvraag a / 433
8.4.1.1 Samenvatting en conclusies / 433
8.4.1.1.1 Oninbare vorderingen / 433
8.4.1.1.2 Onbetaalde schulden / 434
8.4.1.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 435
8.4.2 Niet-betaling in het nationale recht – beantwoording deelvraag b / 436
8.4.2.1 Samenvatting en conclusies / 436
8.4.2.1.1 Oninbare vorderingen / 436
8.4.2.1.2 Onbetaalde schulden / 439
8.4.2.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 441
8.4.3 Samenhang oninbare vorderingen en onbetaalde schulden – beantwoording deelvraag c / 442
8.4.3.1 Samenvatting en conclusies / 442
8.4.3.1.1 Verhouding op Unierechtelijk niveau / 442
8.4.3.1.2 Verhouding op nationaalrechtelijk niveau / 443
8.4.3.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 444
8.5 Tot besluit / 444
BIJLAGE 1 PROEVE VAN RICHTLIJN / 445
BIJLAGE 2 PROEVE VAN WET / 447
English summary / 449
Lijst van (verkort) aangehaalde literatuur / 461
Lijst van aangehaalde jurisprudentie / 471
Trefwoordenregister / 481
Rubrieken
- Advisering
- Algemeen management
- Coaching en trainen
- Communicatie en media
- Economie
- Financieel management
- Inkoop en logistiek
- Internet en social media
- IT-management / ICT
- Juridisch
- Leiderschap
- Marketing
- Mens en maatschappij
- Non-profit
- Ondernemen
- Organisatiekunde
- Personal finance
- Personeelsmanagement
- Persoonlijke effectiviteit
- Projectmanagement
- Psychologie
- Reclame en verkoop
- Strategisch management
- Verandermanagement
- Werk en loopbaan