Internationale kinderontvoering

VOORWOORD V
AFKORTINGEN XIII

1 INLEIDING
Mr. J.H.A. van Loon
1 Doel en opzet van het Haags Kinderontvoeringsverdrag 1
2 Het belang van het kind 3
3 Contextuele maatschappelijke en juridische ontwikkelingen sinds 1980 5
4 De rechten van het kind: het IVRK 7
5 HKOV en EVRM 8
6 Aanvullende rol van HKV 1996 ten opzichte van HKOV 11
7 Verhouding Verordening Brussel II-bis tot HKOV en EVRM 12
8 De toekomst 15

2 WANNEER IS SPRAKE VAN KINDERONTVOERING?
Prof. mr. S.W.E. Rutten
1 Definitie van kinderontvoering 17
2 Definitie van kind 18
3 Gewone verblijfplaats onmiddellijk voorafgaande aan de ontvoering 18
3.1 Inleiding 18
3.2 Gewone verblijfplaats volgens het HvJ EU 19
3.3 Gewone verblijfplaats volgens de Hoge Raad 20
3.4 Gewone verblijfplaats in de lagere rechtspraak 22
3.5 Er is geen gewone verblijfplaats 22
3.6 Er zijn meerdere gewone verblijfplaatsen 22
4 Gezagsrecht 24
4.1 Inleiding 24
4.2 Wie kunnen houders zijn van het gezagsrecht? 24
4.3 Wat wordt verstaan onder het gezagsrecht? 24
4.3.1 Omvang van het gezagsrecht en het beslissen over de verblijfplaats van het kind 24
4.3.2 Relatie waarvan het gezag afhankelijk is 27
4.3.3 Gezagsrecht volgens het recht van het land van de gewone verblijfplaats van het kind 27
4.4 Hoe dient te worden bepaald wie het gezagsrecht heeft? 28
4.4.1 Het recht, inclusief IPR, waarnaar het gezagsrecht wordt bepaald 28
4.4.2 De bron waaruit het gezag voortvloeit: van rechtswege, een rechterlijke beslissing of een overeenkomst tussen partijen 30
4.5 Tijdstip waarop het gezagsrecht wordt beoordeeld 31
4.6 Daadwerkelijke uitoefening van het gezagsrecht 32
4.7 Stelplicht en bewijslast 33
5 Ongeoorloofde overbrenging of ongeoorloofd niet doen terugkeren van een kind 34
5.1 Ontbreken van toestemming 34
5.2 Bewijs 35
5.3 Beoordeling van de toestemming in de lagere rechtspraak 36
5.3.1 Toestemming niet aangenomen 36
5.3.2 Toestemming wel aangenomen 37
5.4 Vervangende toestemming 38
6 Afsluiting 38

3 TERUGGELEIDING BUITEN DE RECHTER OM: NETWERK VAN CENTRALE AUTORITEITEN
Mr. C.L. Wehrung
1 Inleiding 41
1.1 ‘Mixed system’ 41
1.2 Centrale autoriteiten 42
1.3 Inrichting van Centrale autoriteit 42
1.4 Taken en bevoegdheden van Centrale autoriteit 43
1.5 Geen procesvertegenwoordigende bevoegdheid 44
2 Verzoeken in uitgaande zaken 45
2.1 Inleiding 45
2.2 Verzoekers 46
2.3 Aanvraagformulier 46
2.4 Geen behandeling verzoek 46
2.5 Doorzendplicht 47
2.6 Voortgang 48
2.7 Vrijwillige terugkeer 48
2.8 Gerechtelijke procedure 48
3 Verzoeken in inkomende zaken 49
3.1 Inleiding 49
3.2 Lokalisatie 49
3.3 Minnelijke oplossing 50
3.4 Gerechtelijke procedure 51
3.5 Aanhouding van alle andere procedures 51
3.6 Terugkoppeling aan buitenlandse centrale autoriteit 52
3.7 Uitoefening omgangsrecht 52
4 Diplomatieke route 53
5 Afronding 54

4 DE INTERNATIONALE BEVOEGDHEID VAN DE NEDERLANDSE RECHTER IN TERUGGELEIDINGSZAKEN
Prof. mr. F. Ibili
1 Inleiding 55
2 Ambtshalve toetsing van rechtsmacht 56
3 Peilmoment voor toetsing van rechtsmacht 57
4 Geen forumkeuzemogelijkheid 57
5 Verhouding gerechtelijke procedure en procedure via centrale autoriteit 58
6 Rechtsmacht van de Nederlandse rechter in verdragsgevallen 59
6.1 HR 9 december 2011 59
6.2 Begrip ‘werkelijke verblijfplaats’ 60
6.3 Werkelijke verblijfplaats wijzigt 60
6.4 Werkelijke verblijfplaats niet vast te stellen 61
6.5 Parallelle teruggeleidingsprocedures bij verschillende gerechten 62
7 Rechtsmacht van de Nederlandse rechter in nietverdragsgevallen 63
7.1 HR 5 juli 2019 63
7.2 Uitgaande zaken 64
7.3 Inkomende zaken 64
7.4 Opportuniteitsoverwegingen 64
8 Gevolgen van (on)bevoegdheid van de Nederlandse rechter 65
9 Rechtsmacht m.b.t. samenhangende verzoeken 66
10 Relatieve bevoegdheid 67

5 DE PROCEDURE BIJ DE NEDERLANDSE RECHTER
Mr. A.C. Olland, mr. E.A. Mink, prof. mr. F. Ibili
1 Overzicht 69
2 De procedure in eerste aanleg bij de Rechtbank Den Haag 70
2.1 Inleiding 70
2.2 Een stukje historie 70
2.3 De procedure bij de rechtbank in inkomende zaken 73
2.3.1 Inleiding bij verzoekschrift 73
2.3.1.1 Inhoud van het verzoekschrift 74
2.3.1.2 Stukken bij het verzoekschrift 74
2.3.2 Verweerschrift 75
2.3.3 Regiezitting 75
2.3.3.1 Planning van en oproep voor de regiezitting 75
2.3.3.2 Aanwezigen op de regiezitting 76
2.3.3.3 Doel van de regiezitting 76
2.3.4 Crossborder mediation 77
2.3.5 Contact tussen achtergebleven ouder en kind 77
2.3.6 Voorlopige voogdij (art. 13 lid 4 Uitvoeringswet) 78
2.3.6.1 Op welk moment in de procedure? 79
2.3.6.2 Gevolgen van voorlopige voogdij 79
2.3.7 Bijzondere curator 80
2.3.7.1 Aanleiding en doel 80
2.3.7.2 Benoeming van bijzondere curator 80
2.3.7.3 Opdracht en vraagstelling aan bijzondere curator 81
2.3.7.4 Overige taken van bijzondere curator 81
2.3.8 Het kindgesprek 82
2.3.8.1 Grondslag 82
2.3.8.2 Wanneer en waar? 82
2.3.8.3 Doel van het kindgesprek 83
2.3.8.4 Werkwijze tijdens het kindgesprek 83
2.3.9 De inhoudelijke behandeling ter zitting door de meervoudige kamer 83
2.3.10 De beslissing 83
2.4 De behandeling van uitgaande zaken bij de rechtbank 84
3 De procedure in hoger beroep bij het Gerechtshof
Den Haag 85
3.1 Inleidende opmerkingen 85
3.2 Bevoegdheid 86
3.3 Rechtsmiddelen en rechtsmiddelentermijn 86
3.4 Verloop van de procedure 87
3.4.1 Griffierecht 87
3.4.2 Beroepschrift 87
3.4.3 Devolutieve werking van het hoger beroep 88
3.4.4 Gang van zaken na indiening beroepschrift 89
3.4.5 Verweerschrift 89
3.4.6 Mediation 90
3.4.7 Mondelinge behandeling 90
3.4.8 Kindgesprek 91
3.4.9 Bijzondere curator 92
3.4.10 De uitspraak 92
4 Cassatie in kinderontvoeringszaken 93
4.1 Inleiding 93
4.2 Onbevoegdheidsbeslissing Hof 94
4.3 Cassatie in het belang der wet 95
4.4 Prejudicieel verzoek aan de Hoge Raad 96
4.5 Doorbreking rechtsmiddelenverbod 97

6 WEIGERINGSGRONDEN VOOR TERUGGELEIDING
Mr. A.C. Olland, prof. dr. T. Kruger, S. Lembrechts LLM
1 Overzicht 99
2 De weigeringsgronden van art. 12, 13 en 20 HKOV 100
2.1 Inleiding 100
2.2 Worteling van kind in nieuwe omgeving (art. 12 lid 2 HKOV) 100
2.3 Daadwerkelijke uitoefening van het gezagsrecht (art. 13 lid 1 sub a HKOV) 101
2.4 Toestemming of berusting (art. 13 lid 1 sub a HKOV) 103
2.5 Lichamelijk of geestelijk gevaar dan wel ondragelijke toestand (art. 13 lid 1 sub b HKOV) 104
2.5.1 Gescheiden worden van ontvoerende ouder bij terugkeer en/of jonge leeftijd van het kind 105
2.5.2 Huiselijk geweld 107
2.5.3 Onveilige situatie; ontvoerende ouder heeft geen inkomen en/of woonruimte 108
2.6 Verzet van het kind (art. 13 lid 2 HKOV) 109
2.7 Strijd met fundamentele beginselen van de rechten van de mens en fundamentele vrijheden (art. 20 HKOV) 110
3 Weigeringsgronden HKOV in het licht van EHRMrechtspraak 111
3.1 Inleiding 111
3.2 De evolutie van EHRM-rechtspraak in kinderontvoeringszaken 111
3.3 De weigeringsgronden 113
3.3.1 Kind geworteld na meer dan één jaar (art. 12 lid 2 HKOV) 113
3.3.2 Verzoekende ouder had geen gezag of had ingestemd (art. 13 lid 1 sub a HKOV) 114
3.3.3 Risico voor het kind (art. 13 lid 1 sub b HKOV) 115
3.3.4 Bezwaar door het kind (art. 13 lid 2 HKOV) 117
3.3.5 Fundamentele rechten (art. 20 HKOV) 118
3.4 Andere bezorgdheden van het EHRM 118
3.4.1 Duur van de procedures 118
3.4.2 Recht van een ouder om gehoord te worden 119
3.4.3 Tenuitvoerlegging van de teruggeleidingsbeslissing 119
3.5 Besluit 119

7 RECHTERLIJK BEVEL TOT TERUGGELEIDING
Mr. W.A. van der Stroom-Willemsen, prof. mr. F. Ibili, mr. E.M. Wesseling-van Gent
1 Overzicht 121
2 Feitelijke tenuitvoerlegging van bevel tot teruggeleiding 122
2.1 Inleiding 122
2.2 Onmiddellijke terugkeer; termijn van teruggeleiding 122
2.3 De plaats van teruggeleiding 125
2.4 Tenuitvoerlegging ‘safe return’ condities 125
2.5 Terugkeer op vrijwillige basis 126
2.6 Gedwongen teruggeleiding 127
2.6.1 Reële executie (art. 812-813 Rv) 127
2.6.2 Oplegging dwangsommen (art. 611a t/m 611i Rv) 128
2.6.3 Lijfsdwang (art. 585-600 Rv) 129
2.6.4 Inzet van strafrecht 129
2.6.4.1 Signalering 131
2.6.4.2 Paspoortwet 131
2.6.4.3 Weigeringsgrond van art. 13 lid 1 sub b HKOV 131
2.7 Schorsing executie 132
2.8 Voorlopige voogdij 132
2.9 Ondertoezichtstelling 133
2.10 Samenloop met beslissing voorlopige toevertrouwing 133
2.11 Heftig en extreem verzet van kind 134
2.12 Crossborder mediation 135
3 Teruggeleidingslocatie: land, regio, stad of adres 136
3.1 Inleiding 136
3.2 Uitgangspunt: herstel van de situatie vóór ontvoering 136
3.3 Guides to Good Practice 137
3.4 Rechtspraak 139
3.5 Overige verdragslanden 141
3.6 Afronding 142
4 Proceskostenveroordeling in internationale kinderontvoeringszaken 143
4.1 Inleiding 143
4.2 Verdragsbepalingen 144
4.3 Wetsgeschiedenis van de Uitvoeringswet 145
4.4 Proceskostenveroordeling en de hoogte van de vergoeding 147
4.4.1 Algehele proceskostenveroordeling 149
4.4.2 Algehele proceskostenveroordeling in internationale kinderontvoeringszaken? 149

8 KENNISBRONNEN
Prof. mr. F. Ibili
1 Inleiding 151
2 Toelichtend rapport Pérez-Vera en ‘travaux préparatoires’ 151
3 Guide to Good Practice 152
4 Kernliteratuur 152
5 Goedkeuringswet 153
6 Rechtspraak 153

BIJLAGEN
1 Verdrag betreffende de burgerrechtelijke aspecten van internationale ontvoering van kinderen, ’s-Gravenhage 25 oktober 1980 157
2 Toelichtend rapport van Elisa Pérez-Vera 173
3 Aanvraagformulier verzoek tot teruggeleiding in het kader van internationale kinderontvoering 225

Jurisprudentieregister 237
Trefwoordenregister 245