Uitingsdelicten

Voorwoord / V
Afkortingen / XV
Verkort aangehaalde literatuur / XVII

HOOFDSTUK 1
Introductie uitingsdelicten / 1
1.1 Inleiding / 1
1.2 Afbakening onderwerp / 3
1.3 Uitingsdelicten als beperkingen van de uitingsvrijheid / 6
1.4 Verhouding met de drukpersdelicten / 7
1.5 Opsomming uitingsdelicten / 9
1.6 Plan van behandeling / 10

HOOFDSTUK 2
Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst / 13
2.1 Inleiding / 13
2.2 / 14
2.2.1 Het EVRM / 14
2.2.2 Art. 10 EVRM en zijn reikwijdte / 15
2.2.3 De beperkingsclausule / 21
2.2.4 Appreciatiemarge / 27
2.2.5 Art. 9 EVRM / 29
2.2.6 Consequenties art. 9 en art. 10 EVRM voor uitingsdelicten / 31
2.3 / 33
2.3.1 Art. 7 Gw / 33
2.3.2 Art. 7 Gw en beperkingsmogelijkheden / 34
2.3.3 Art. 6 Gw / 36
2.3.4 Consequenties art. 6 en 7 Gw voor uitingsdelicten / 36
2.4 Conclusie uitingsvrijheid en uitingsdelicten / 37

HOOFDSTUK 3
Strafbare belediging / 39
3.1 Inleiding / 39
3.2 Indeling strafbare belediging; een korte rondgang / 42
3.3 Beschermd rechtsbelang en betekenis van het begrip ‘strafbare belediging’ / 44
3.3.1 Inleiding / 44
3.3.2 Wat is ‘belediging’? / 45
3.3.3 Accentverschillen / 48
3.3.4 De context is belangrijk / 50
3.3.5 ‘Gekleurde’ invulling / 76
3.4 Art. 261 Sr: smaad, smaadschrift en laster / 77
3.4.1 Inleiding / 77
3.4.2 Art. 261 Sr: smaad / 78
3.4.3 Art. 261 lid 2 Sr: smaadschrift / 99
3.4.4 Art. 262 Sr: laster / 105
3.5 Art. 266 lid 1 Sr: eenvoudige belediging / 108
3.5.1 Inleiding / 108
3.5.2 Verhouding tot smaad / 109
3.5.3 Wat is belediging in de zin van art. 266 Sr? / 111
3.5.4 Opzet op de eenvoudige belediging / 122
3.5.5 De verschillende wijzen van eenvoudige belediging / 126
3.6 Art. 267 Sr: strafverzwarende belediging / 143
3.6.1 Inleiding / 143
3.6.2 Het oude art. 267 Sr; majesteitsschennis en de Wet van 15 mei 2019 / 144
3.6.3 Art. 267 sub 1 Sr: de koning, de echtgenoot van de koning, de vermoedelijke troonopvolger van de koning, diens echtgenoot, of de regent / 149
3.6.4 Art. 267 sub 2 Sr: een ambtenaar gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening / 152
3.6.5 Art. 267 sub 3 Sr: een openbaar lichaam en een openbare instelling / 162
3.7 De wettelijke excepties van de strafbare belediging / 165
3.7.1 Inleiding / 165
3.7.2 Art. 261 lid 3 Sr / 169
3.7.3 Art. 266 lid 2 Sr / 185
3.7.4 Slotopmerking over de excepties / 189
3.8 De resterende delicten van titel XVI Sr: art. 268, 270 en 271 Sr / 190
3.8.1 Inleiding / 190
3.8.2 Art. 268 Sr: lasterlijke aanklacht / 190
3.8.3 Art. 270 Sr: smaad tegen een overleden persoon / 198
3.8.4 Art. 271 Sr: het verspreidingsdelict van titel XVI Sr / 201
3.9 Art. 269 Sr: klacht als vervolgingsvoorwaarde / 207
3.9.1 Inleiding / 207
3.9.2 Formele vereisten te stellen aan de klacht / 209
3.9.3 Gevolgen van verzuimen in de klachtprocedure / 214
3.9.4 Het klachtvereiste bij de strafbare belediging handhaven of afschaffen? / 217
3.10 Art. 137c-137e Sr: groepsbelediging, haatzaaien en andere discriminatoire uitlatingen / 220
3.10.1 Inleiding / 220
3.10.2 Geschiedenis en achtergrond / 221
3.10.3 Ratio legis en plaats in het wetboek / 226
3.10.4 Delictsbestanddelen / 228
3.10.5 Toepassing / 267
3.10.6 Verhouding tot de uitingsvrijheid / 272
3.10.7 Besluit groepsbelediging en discriminatoire uitlatingen / 283
3.11 Naar een ‘stelsel’ van strafbare belediging? / 284
3.12 Strafbare belediging: besluit / 296

HOOFDSTUK 4
Opruiing en bedreiging / 299
4.1 Inleiding / 299
4.2 Art. 131 Sr: opruiing / 301
4.2.1 Inleiding / 301
4.2.2 Tot enig strafbaar feit of tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag opruien / 303
4.2.3 In het openbaar / 314
4.2.4 Mondeling, geschrift, afbeelding / 315
4.2.5 Art. 397 Sr: opruiing tot muiterij / 316
4.3 Art. 132 Sr: het verspreiden van opruiende geschriften / 317
4.3.1 Inleiding / 317
4.3.2 De bestanddelen / 318
4.4 Opruiing, uitlokking en aanbieding medeplichtigheid / 320
4.4.1 Inleiding / 320
4.4.2 Opruiing en (mislukte) uitlokking / 320
4.4.3 Art. 133 Sr: aanbieden van medeplichtigheid / 321
4.5 Opruiing en art. 10 EVRM / 322
4.6 Art. 285 Sr: bedreiging / 329
4.6.1 Inleiding / 329
4.6.2 Delict tegen de vrijheid / 330
4.6.3 Wat is ‘bedreigend?’ / 332
4.6.4 Opzet / 342
4.6.5 Samenloop met opruiing en belediging / 345
4.6.6 Bedreiging en de uitingsvrijheid / 346

HOOFDSTUK 5
Pornografie / 349
5.1 Inleiding / 349
5.2 Geschiedenis en achtergrond / 350
5.3 Ratio legis en plaats in het wetboek / 353
5.3.1 Ongewenste confrontatie en moraal als rationes legis / 354
5.3.2 Ratio legis van strafbaarstelling kinderpornografie en dierenpornografie / 355
5.3.3 Bescherming jeugdigen / 356
5.4 Delictsbestanddelen art. 240 Sr / 357
5.4.1 De eerbaarheid / 358
5.4.2 Aanstoot en openlijkheid / 359
5.4.3 Kunst en algemeen belang / 362
5.5 Delictsbestanddelen van art. 240a Sr / 363
5.6 Delictsbestanddelen art. 240b Sr / 366
5.6.1 Seksuele gedraging / 367
5.6.2 Virtuele kinderpornografie / 370
5.6.3 Leeftijd / 371
5.6.4 Verspreiden, vervaardigen, in bezit hebben, zich toegang verschaffen etc. / 373
5.6.5 Kunst en wetenschap / 375
5.7 Delictsbestanddelen art. 254a Sr / 376
5.8 Toepassing / 377
5.9 Verhouding met de uitingsvrijheid / 379
5.10 Besluit / 382

HOOFDSTUK 6
Immuniteiten en vervolgingsuitsluitingsgronden / 385
6.1 Inleiding / 385
6.2 Uitgevers en drukkers; art. 53 en 54 Sr / 387
6.3 Providers; art. 54a Sr / 390
6.4 Art. 418 en 419 Sr / 397
6.5 Parlementaire onschendbaarheid / 403
6.5.1 Ratio legis / 403
6.5.2 Voorwaarden / 404

HOOFDSTUK 7
Besluit / 407
7.1 Inleiding / 407
7.2 Andermaal: de uitingsvrijheid / 408
7.3 Nodeloos grievend / 410
7.4 Ontbreken duidelijke grens / 412
7.5 Ruimdenkendheid en verontwaardiging / 414

Jurisprudentieregister / 419
Trefwoordenregister / 443