C.F. Perquin-Deelen
Biases in de boardroom en de raadkamer
Een juridische en filosofische analyse van de bestuurlijke taakuitoefening en rechtelijke beoordeling, mede aan de hand van een empirische studie
E-book Epub met watermerkbeveiliging Nederlands 2020 1e druk 9789013156249Direct te downloaden
Samenvatting
Dit proefschrift biedt inzicht in mentale misleiding die zich tijdens verschillende situaties kunnen voordoen in de boardroom en de raadkamer. De auteur hanteert een multidisciplinaire benadering, wat de uitgave een geheel eigen insteek geeft.
Het komt namelijk niet vaak voor dat cognitiefilosofie, gedragswetenschap en recht samenkomen tot één holistisch perspectief. Biases in de boardroom en de raadkamer is waardevol voor degenen die werkzaam zijn binnen de gelijknamige werksituaties. Op het snijvlak van cognitiefilosofie, gedragswetenschappen en recht, werpt de auteur van dit proefschrift een blik op de werking van mentale misleiding. Juridische adviseurs, bestuurders, commissarissen van vennootschappen, toezichthouders, rechters en wetgevers hebben dan ook veel baat bij de inzichten deze uitgave.
De auteur haakt in op een viertal belangrijke ontwikkelingen die zich op dit moment in de praktijk voordoen. Er heerst allereerst het gevoel dat er meer ruimte moet zijn voor de persoon achter de bestuurder, de commissaris en de rechter. Deze persoon dient erkend te worden. Daarnaast worden er meer governancecodes ontwikkeld die zich mede richten op de soft skills van de bestuurders en commissarissen.
Ook sluit de inhoud aan op de toenemende aandacht voor genderdiversiteit binnen organisaties. Het proefschrift wijdt hier een volledig hoofdstuk aan. Er wordt niet enkel stilgestaan bij de reden dat genderdiversiteit aan de top achterblijft, maar ook hoe dit kan worden aangepakt. Deze lezer krijgt hiervoor concrete handvatten.
Tot slot staat de auteur stil bij de tendens dat in de juridische wereld sprake zou moeten zijn van meer multidisciplinaire benadering en de kruisbestuiving met andere wetenschappelijke disciplines. Kortom: of u nu werkzaam bent binnen de boardroom en de raadkamer, of hierover adviseert; deze titel schetst een uniek multidisciplinair perspectief op mentale misleiding die zich binnen deze muren kan voordoen.
Specificaties
ISBN13:9789013156249
Taal:Nederlands
Bindwijze:e-book
Beveiliging:watermerk
Bestandsformaat:epub
Aantal pagina's:364
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:1
Verschijningsdatum:15-1-2020
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Jongbloed:Bestuurskunde
Lezersrecensies
Wees de eerste die een lezersrecensie schrijft!
Inhoudsopgave
Voorwoord VII
Veelvuldig gebruikte afkortingen IX
Verkorte inhoudsopgave XIII
Inhoudsopgave XV
Hoofdstuk 1. Inleiding 1
1.1 Het onderwerp en de aanleiding 1
1.2 Het nieuwe onbewuste en biases 3
1.3 Onderzoeksopzet 5
1.4 Methodologische verantwoording 7
1.4.1 Multidisciplinair onderzoek 7
1.4.2 Kwalitatief empirisch onderzoek 7
1.4.3 Biases bij de auteur en de respondenten 10
1.5 Begripsbepalingen 11
1.6 Afbakening 12
Hoofdstuk 2. Mentale misleiding en bestuurlijk functioneren op individueel en collectief niveau 13
2.1 Inleiding 13
2.2 De bestuurlijke taakuitoefening 14
2.2.1 De taak van de rvb en de rvc 14
2.2.2 Collectiviteit en optimaliteit 20
2.3 Mentale misleiding als bedreiging van goed bestuurlijk functioneren 21
2.3.1 Inleiding 21
2.3.2 Group polarization 22
2.3.2.1 Inleiding 22
2.3.2.2 Oorzaken van group polarization 24
2.3.2.3 Uitingen van group polarization 26
2.3.3 Groupthink 28
2.3.3.1 Inleiding 28
2.3.3.2 Oorzaken van groupthink 28
2.3.3.3 Uitingen van groupthink 29
2.4 Van individueel-cognitief niveau naar collectief-cognitief niveau 32
2.4.1 Inleiding 32
2.4.2 Van individu naar collectief 35
2.4.2.1 De attractor 36
2.4.2.2 De peturbatie 39
2.4.2.3 Synchronisatie 41
2.4.2.4 Fractals en power laws 43
2.4.2.5 Tussenconclusie 45
2.5 Beperking van de mentale misleiding 46
2.5.1 Inleiding 46
2.5.2 De rol van de voorzitter 46
2.5.3 Diversiteit 50
2.5.4 Openheid en de rol van vertrouwen 50
2.5.5 Advocaat-van-de-duivel 54
2.5.6 Brainstormen door middel van de nominal group technique 57
2.5.7 Evaluaties 57
2.5.7.1 Inleiding 57
2.5.7.2 Functie van de evaluatie 58
2.5.7.3 Het imago van de evaluatie 59
2.5.7.4 Het meerjarig evaluatieplan 60
2.5.8 Nadere (wettelijke) regelgeving gewenst? 63
2.6 Slot 64
Hoofdstuk 3. Mentale misleiding en genderdiversiteit in de top 67
3.1 Inleiding 67
3.2 Hoe staat het ervoor? 69
3.2.1 De cijfers 69
3.2.2 Nederlandse maatregelen 71
3.3 Invloed van diversiteit op het functioneren van de vennootschap 76
3.3.1 Het economische argument 76
3.3.2 Het functionele argument 79
3.3.2.1 Positief verband tussen diversiteit en functionaliteit 79
3.3.2.2 Negatief verband tussen diversiteit en functionaliteit 82
3.3.2.3 Conclusie 86
3.3.3 Het sociale rechtvaardigheidsargument 86
3.3.4 Conclusie 88
3.4 Mentale misleiding door implicit gender bias 88
3.4.1 Wat is implicit gender bias? 88
3.4.2 De uiting van implicit gender bias 91
3.4.2.1 Androcentrisme en de ongelijke beoordeling van mannen en vrouwen 91
3.4.2.2 Kwaliteit als objectief criterium 94
3.4.2.3 Leiderschap 97
3.4.2.4 Same sex favouring 100
3.4.2.5 Gender bias door vrouwen zelf naar zichzelf 102
3.5 Beperking van de mentale misleiding 104
3.5.1 Inleiding 104
3.5.2 De zoektocht naar de kandidaten 105
3.5.3 Netwerken 108
3.5.4 Beeldvorming 109
3.5.5 Diversiteitsbeleid 112
3.5.6 De invloed van leiders 117
3.5.7 Quotum 118
3.6 Slot 125
Hoofdstuk 4. Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel 129
4.1 Inleiding 129
4.2 De taak van de rechter 130
4.3 Biases die van invloed zijn op het rechterlijk oordeel 134
4.3.1 De confabulerende rechter 134
4.3.1.1 Inleiding 134
4.3.1.2 Confabuleert de rechter? 135
4.3.1.3 De gevolgen van confabulatie 136
4.3.2 De indruk van een rechter 137
4.3.2.1 Inleiding 137
4.3.2.2 Indruk en oordeelsvorming 137
4.3.2.3 De gevolgen van een indruk 144
4.3.3 De emotionele rechter 145
4.3.3.1 Inleiding 145
4.3.3.2 De rechter en emotie 146
4.3.3.3 De gevolgen van emoties 147
4.4 Beperking van de mentale misleiding 149
4.4.1 Knelpunt 1: onvoldoende kennis van de invloed van biases 149
4.4.2 Knelpunt 2 en 3: open normen in wet- en regelgeving, interpretatie van de relevante omstandigheden en bewijswaardering 151
4.4.3 Knelpunt 4: motiveringsplicht 154
4.4.4 Knelpunt 5: onpartijdigheid 157
4.5 Slot 158
Hoofdstuk 5. Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel: terugkijken 159
5.1 Inleiding 159
5.2 De Meavita-casus 160
5.3 Hindsight bias 161
5.3.1 Inleiding 161
5.3.2 Niveaus van hindsight bias 163
5.3.3 Oorzaken van hindsight bias 165
5.4 Het Knobe-effect 167
5.5 De gevolgen van mentale misleiding toegepast op het rechterlijk oordeel 168
5.5.1 Myopia 168
5.5.2 Overmoedigheid 174
5.5.3 Van schuldaansprakelijkheid naar risicoaansprakelijkheid 176
5.6 Beperken van de mentale misleiding 177
5.6.1 Inleiding 177
5.6.2 Rechterlijke (bij)scholing 177
5.6.3 Alternatieve scenario’s 178
5.6.4 Beschikking over voldoende informatie 178
5.6.5 Toetsen en bevestigen 179
5.7 Slot 180
Hoofdstuk 6. De business judgment rule als beperkingstechniek voor mentale misleiding? 181
6.1 Inleiding 181
6.2 De kern van de BJR 182
6.2.1 De Delaware-BJR: terughoudende toetsing door de rechter 182
6.2.2 De bestuurlijke loyaliteits- en zorgplicht 183
6.3 Duitsland als voorbeeld voor Nederland? 185
6.4 Toetsen van de argumenten voor invoering van de BJR 187
6.4.1 De angstige bestuurder 187
6.4.2 Rechtszekerheid 191
6.4.3 Wegnemen van het hindsight bias-risico 194
6.5 Slot 195
Hoofdstuk 7. Samenvatting, conclusie, aanbevelingen en toekomstig onderzoek 197
7.1 Inleiding 197
7.2 Mentale misleiding en de bestuurlijke taakuitoefening 198
7.3 Mentale misleiding en genderdiversiteit in de top 200
7.4 Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel 201
7.5 Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel: terugkijken 202
7.6 De BJR als beperkingstechniek voor mentale misleiding? 203
7.7 Reflectie 204
7.7.1 Inleiding 204
7.7.2 Verschillen en overeenkomsten tussen de biases 204
7.7.3 Verschillen en overeenkomsten tussen de boardroom en de raadkamer 206
7.7.4 Methodologische reflectie: impact en relevantie van het empirisch onderzoek 207
7.8 Aanbevelingen 209
7.8.1 Inleiding 209
7.8.2 Aanbevelingen gericht aan bestuurders en commissarissen 209
7.8.3 Aanbevelingen gericht aan de rechter 210
7.8.4 Aanbevelingen gericht aan de rechtspraak 210
7.8.5 Aanbevelingen gericht aan de wetgever 211
7.8.6 Aanbevelingen aan anderen 211
7.9 Toekomstig onderzoek 212
Hoofdstuk 8. Summary, conclusion, recommendations and future research 215
8.1 Introduction 215
8.2 Mental deception and the performance of management duties 216
8.3 Mental deception and gender diversity at the top 218
8.4 Mental deception and the judicial decision 218
8.5 Mental deception and the judicial decision – looking back 219
8.6 The BJR as a mitigation technique for mental deception? 220
8.7 Reflection 222
8.7.1 Introduction 222
8.7.2 Differences and similarities between biases 222
8.7.3 Differences and similarities between the boardroom and thecourt in chambers 223
8.7.4 Impact and relevance of the empirical research study 225
8.8 Recommendations 226
8.8.1 Introduction 226
8.8.2 Recommendations addressed to directors and members of the SB 226
8.8.3 Recommendations addressed to the judge 227
8.8.4 Recommendations addressed to the judicial system 227
8.8.5 Recommendations addressed to the legislator 227
8.8.6 Recommendations to others 228
8.9 Future research 228
Bijlage 1 – Lijst van respondenten 231
Bijlage 2 – Niet-juridische verklarende woordenlijst 239
Trefwoordenregister 243
Geraadpleegde literatuur 251
Literatuur 251
Jurisprudentie 323
Hoge Raad 323
Hof 324
Rechtbank 324
Anders 325
Kamerstukken 325
Krantenartikelen 327
Online/anders 329
Dankwoord 331
Over de auteur 333
Veelvuldig gebruikte afkortingen IX
Verkorte inhoudsopgave XIII
Inhoudsopgave XV
Hoofdstuk 1. Inleiding 1
1.1 Het onderwerp en de aanleiding 1
1.2 Het nieuwe onbewuste en biases 3
1.3 Onderzoeksopzet 5
1.4 Methodologische verantwoording 7
1.4.1 Multidisciplinair onderzoek 7
1.4.2 Kwalitatief empirisch onderzoek 7
1.4.3 Biases bij de auteur en de respondenten 10
1.5 Begripsbepalingen 11
1.6 Afbakening 12
Hoofdstuk 2. Mentale misleiding en bestuurlijk functioneren op individueel en collectief niveau 13
2.1 Inleiding 13
2.2 De bestuurlijke taakuitoefening 14
2.2.1 De taak van de rvb en de rvc 14
2.2.2 Collectiviteit en optimaliteit 20
2.3 Mentale misleiding als bedreiging van goed bestuurlijk functioneren 21
2.3.1 Inleiding 21
2.3.2 Group polarization 22
2.3.2.1 Inleiding 22
2.3.2.2 Oorzaken van group polarization 24
2.3.2.3 Uitingen van group polarization 26
2.3.3 Groupthink 28
2.3.3.1 Inleiding 28
2.3.3.2 Oorzaken van groupthink 28
2.3.3.3 Uitingen van groupthink 29
2.4 Van individueel-cognitief niveau naar collectief-cognitief niveau 32
2.4.1 Inleiding 32
2.4.2 Van individu naar collectief 35
2.4.2.1 De attractor 36
2.4.2.2 De peturbatie 39
2.4.2.3 Synchronisatie 41
2.4.2.4 Fractals en power laws 43
2.4.2.5 Tussenconclusie 45
2.5 Beperking van de mentale misleiding 46
2.5.1 Inleiding 46
2.5.2 De rol van de voorzitter 46
2.5.3 Diversiteit 50
2.5.4 Openheid en de rol van vertrouwen 50
2.5.5 Advocaat-van-de-duivel 54
2.5.6 Brainstormen door middel van de nominal group technique 57
2.5.7 Evaluaties 57
2.5.7.1 Inleiding 57
2.5.7.2 Functie van de evaluatie 58
2.5.7.3 Het imago van de evaluatie 59
2.5.7.4 Het meerjarig evaluatieplan 60
2.5.8 Nadere (wettelijke) regelgeving gewenst? 63
2.6 Slot 64
Hoofdstuk 3. Mentale misleiding en genderdiversiteit in de top 67
3.1 Inleiding 67
3.2 Hoe staat het ervoor? 69
3.2.1 De cijfers 69
3.2.2 Nederlandse maatregelen 71
3.3 Invloed van diversiteit op het functioneren van de vennootschap 76
3.3.1 Het economische argument 76
3.3.2 Het functionele argument 79
3.3.2.1 Positief verband tussen diversiteit en functionaliteit 79
3.3.2.2 Negatief verband tussen diversiteit en functionaliteit 82
3.3.2.3 Conclusie 86
3.3.3 Het sociale rechtvaardigheidsargument 86
3.3.4 Conclusie 88
3.4 Mentale misleiding door implicit gender bias 88
3.4.1 Wat is implicit gender bias? 88
3.4.2 De uiting van implicit gender bias 91
3.4.2.1 Androcentrisme en de ongelijke beoordeling van mannen en vrouwen 91
3.4.2.2 Kwaliteit als objectief criterium 94
3.4.2.3 Leiderschap 97
3.4.2.4 Same sex favouring 100
3.4.2.5 Gender bias door vrouwen zelf naar zichzelf 102
3.5 Beperking van de mentale misleiding 104
3.5.1 Inleiding 104
3.5.2 De zoektocht naar de kandidaten 105
3.5.3 Netwerken 108
3.5.4 Beeldvorming 109
3.5.5 Diversiteitsbeleid 112
3.5.6 De invloed van leiders 117
3.5.7 Quotum 118
3.6 Slot 125
Hoofdstuk 4. Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel 129
4.1 Inleiding 129
4.2 De taak van de rechter 130
4.3 Biases die van invloed zijn op het rechterlijk oordeel 134
4.3.1 De confabulerende rechter 134
4.3.1.1 Inleiding 134
4.3.1.2 Confabuleert de rechter? 135
4.3.1.3 De gevolgen van confabulatie 136
4.3.2 De indruk van een rechter 137
4.3.2.1 Inleiding 137
4.3.2.2 Indruk en oordeelsvorming 137
4.3.2.3 De gevolgen van een indruk 144
4.3.3 De emotionele rechter 145
4.3.3.1 Inleiding 145
4.3.3.2 De rechter en emotie 146
4.3.3.3 De gevolgen van emoties 147
4.4 Beperking van de mentale misleiding 149
4.4.1 Knelpunt 1: onvoldoende kennis van de invloed van biases 149
4.4.2 Knelpunt 2 en 3: open normen in wet- en regelgeving, interpretatie van de relevante omstandigheden en bewijswaardering 151
4.4.3 Knelpunt 4: motiveringsplicht 154
4.4.4 Knelpunt 5: onpartijdigheid 157
4.5 Slot 158
Hoofdstuk 5. Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel: terugkijken 159
5.1 Inleiding 159
5.2 De Meavita-casus 160
5.3 Hindsight bias 161
5.3.1 Inleiding 161
5.3.2 Niveaus van hindsight bias 163
5.3.3 Oorzaken van hindsight bias 165
5.4 Het Knobe-effect 167
5.5 De gevolgen van mentale misleiding toegepast op het rechterlijk oordeel 168
5.5.1 Myopia 168
5.5.2 Overmoedigheid 174
5.5.3 Van schuldaansprakelijkheid naar risicoaansprakelijkheid 176
5.6 Beperken van de mentale misleiding 177
5.6.1 Inleiding 177
5.6.2 Rechterlijke (bij)scholing 177
5.6.3 Alternatieve scenario’s 178
5.6.4 Beschikking over voldoende informatie 178
5.6.5 Toetsen en bevestigen 179
5.7 Slot 180
Hoofdstuk 6. De business judgment rule als beperkingstechniek voor mentale misleiding? 181
6.1 Inleiding 181
6.2 De kern van de BJR 182
6.2.1 De Delaware-BJR: terughoudende toetsing door de rechter 182
6.2.2 De bestuurlijke loyaliteits- en zorgplicht 183
6.3 Duitsland als voorbeeld voor Nederland? 185
6.4 Toetsen van de argumenten voor invoering van de BJR 187
6.4.1 De angstige bestuurder 187
6.4.2 Rechtszekerheid 191
6.4.3 Wegnemen van het hindsight bias-risico 194
6.5 Slot 195
Hoofdstuk 7. Samenvatting, conclusie, aanbevelingen en toekomstig onderzoek 197
7.1 Inleiding 197
7.2 Mentale misleiding en de bestuurlijke taakuitoefening 198
7.3 Mentale misleiding en genderdiversiteit in de top 200
7.4 Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel 201
7.5 Mentale misleiding en het rechterlijk oordeel: terugkijken 202
7.6 De BJR als beperkingstechniek voor mentale misleiding? 203
7.7 Reflectie 204
7.7.1 Inleiding 204
7.7.2 Verschillen en overeenkomsten tussen de biases 204
7.7.3 Verschillen en overeenkomsten tussen de boardroom en de raadkamer 206
7.7.4 Methodologische reflectie: impact en relevantie van het empirisch onderzoek 207
7.8 Aanbevelingen 209
7.8.1 Inleiding 209
7.8.2 Aanbevelingen gericht aan bestuurders en commissarissen 209
7.8.3 Aanbevelingen gericht aan de rechter 210
7.8.4 Aanbevelingen gericht aan de rechtspraak 210
7.8.5 Aanbevelingen gericht aan de wetgever 211
7.8.6 Aanbevelingen aan anderen 211
7.9 Toekomstig onderzoek 212
Hoofdstuk 8. Summary, conclusion, recommendations and future research 215
8.1 Introduction 215
8.2 Mental deception and the performance of management duties 216
8.3 Mental deception and gender diversity at the top 218
8.4 Mental deception and the judicial decision 218
8.5 Mental deception and the judicial decision – looking back 219
8.6 The BJR as a mitigation technique for mental deception? 220
8.7 Reflection 222
8.7.1 Introduction 222
8.7.2 Differences and similarities between biases 222
8.7.3 Differences and similarities between the boardroom and thecourt in chambers 223
8.7.4 Impact and relevance of the empirical research study 225
8.8 Recommendations 226
8.8.1 Introduction 226
8.8.2 Recommendations addressed to directors and members of the SB 226
8.8.3 Recommendations addressed to the judge 227
8.8.4 Recommendations addressed to the judicial system 227
8.8.5 Recommendations addressed to the legislator 227
8.8.6 Recommendations to others 228
8.9 Future research 228
Bijlage 1 – Lijst van respondenten 231
Bijlage 2 – Niet-juridische verklarende woordenlijst 239
Trefwoordenregister 243
Geraadpleegde literatuur 251
Literatuur 251
Jurisprudentie 323
Hoge Raad 323
Hof 324
Rechtbank 324
Anders 325
Kamerstukken 325
Krantenartikelen 327
Online/anders 329
Dankwoord 331
Over de auteur 333
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
