Onrechtmatige daad: aansprakelijkheid voor personen

Voorwoord / V
Lijst van verkort aangehaalde literatuur / XIII

HOOFDSTUK I
Kwalitatieve aansprakelijkheid / 1
1 Inleiding / 1
2 Begrenzing van kwalitatieve aansprakelijkheid / 2
3 Uitbreiding van kwalitatieve aansprakelijkheden in het BW / 4
3.1 Uitbreiding van kwalitatieve aansprakelijkheden na 1992 / 4
3.2 Onderlinge wisselwerking tussen aansprakelijkheid, verzekering en regres / 5
4 Geen analogische toepassing / 5

HOOFDSTUK II
De aansprakelijkheid van ouders/voogden voor hun minderjarige kinderen / 7
5 Historische ontwikkeling / 7
6 Rechtsvergelijkende notities / 8
7 Sociaaleconomische gegevens / 9
II.1 De kwalitatieve aansprakelijkheid van de ouder/voogd / 9
8 De aansprakelijkheid van de ouder/voogd voor kinderen tot veertien jaar / 9
9 Onrechtmatigheid van de daad / 10
9.1 Onrechtmatigheidsbegrip in de parlementaire geschiedenis / 10
9.2 Onrechtmatigheidsbegrip in geobjectiveerde vorm in de rechtspraak erkend / 11
9.3 Objectivering van het onrechtmatigheidsbegrip in Europa erkend / 12
10 Als een doen te beschouwen gedraging / 13
10.1 Geen aansprakelijkheid voor zuiver nalaten / 13
10.2 Actieve gedragingen van het kind met inbegrip van reflexen / 13
11 Rechtvaardigingsgronden / 14
12 Letsel toegebracht tijdens sport en spel / 14
13 Aanvaarden van risico’s / 15
14 Toerekenbaarheid van de daad / 16
15 Niet-toerekenbaarheid wegens geestelijke en lichamelijke gebreken / 17
16 Overmacht en andere schulduitsluitingsgronden / 17
17 ‘Eigen schuld’ / 18
17.1 Geen toerekening eigen schuld bij kinderen beneden veertien jaar / 18
17.2 Positie van de particuliere en sociale verzekeraar / 20
18 Causaliteit / 21
19 Onrechtmatige daden gepleegd in groepsverband / 22
19.1 Algemeen / 22
19.2 Het onderscheid tussen art. 6:166 BW en art. 6:99 BW / 23
19.3 Aansprakelijkheid in gezinsverband / 23
19.4 De positie van het kind in hoedanigheid van slachtoffer in gezinsverband / 24
20 De risicoaansprakelijkheid van de ouder/voogd / 24
20.1 Algemeen / 25
20.2 Eén formeel criterium: ouderlijk gezag / 25
21 De WA-verzekering (AAV) / 26
21.1 Algemeen / 26
21.2 Verplichte WA-verzekering vindt onvoldoende steun in het recht / 27
21.3 Geen verplichte WA-verzekering binnen Europa / 27
21.4 Aansprakelijkheid van de ouder jegens het kind wegens gebrek aan toezicht / 28
22 De aansprakelijkheid van de ouder/voogd voor kinderen van veertien tot zestien jaar / 29
23 Fout van het kind / 29
24 Vereisten voor disculpatie van de ouder/voogd / 30
24.1 Tendens tot verzwaring van disculpatievereisten / 30
24.2 Bijzondere situaties van veertien- en vijftienjarigen / 31
24.3 Geestelijk of lichamelijk gebrek van de ouder geen grond voor disculpatie / 32
24.4 De niet door WA-verzekering gedekte aansprakelijkheid van veertien- en vijftienjarigen / 32
24.5 Verzekerbaarheid van opzettelijk gedrag van minderjarige kinderen / 33
25 Individuele disculpatie / 33
26 De aansprakelijkheid van de ouder/voogd voor kinderen van zestien jaar en ouder / 34
26.1 Toezicht door derden, niet zijnde de ouder of de voogd / 35
II.2 De eigen aansprakelijkheid van het minderjarige kind / 35
27 Kinderen tot veertien jaar / 35
28 Kinderen van veertien jaar en ouder / 36
II.3 Het regresrecht / 37
29 De draagplicht tussen ouders en kinderen / 37
30 De draagplicht ten aanzien van schade veroorzaakt door kinderen tot veertien jaar / 38
31 De draagplicht ten aanzien van schade veroorzaakt door kinderen van veertien tot zestien jaar / 38
32 De draagplicht ten aanzien van schade veroorzaakt door kinderen van zestien jaar en ouder / 40
33 De draagplicht tussen echtgenoten onderling / 40

HOOFDSTUK III
De aansprakelijkheid van de werkgever voor de ondergeschikte / 41
34 Historische ontwikkeling / 41
34.1 Romeins recht en Rooms-Hollands recht / 41
34.2 Totstandkoming BW oud (1838) en BW (1992) / 42
35 Rechtsvergelijkende notities / 43
36 Sociaaleconomische gegevens / 44
III.1 De aansprakelijkheid van de werkgever / 44
37 Kwalitatieve aansprakelijkheid van de werkgever / 44
38 De rechtsverhouding van de werkgever versus ondergeschikte / 45
39 Rechtsbetrekking, zeggenschap en ondergeschiktheid / 46
39.1 Algemeen / 46
39.2 Rechtspersonen / 48
39.2.1 Bestuurders en commissarissen / 48
39.2.2 Ambtenaren / 49
39.3 Onderwijzers en werkmeesters / 49
39.3.1 Leerling geen (feitelijk) ondergeschikte van de leraar / 50
39.3.2 Stageleerling: ondergeschikte van het bedrijf; geen ondergeschikte van de school / 50
39.4 Dienstverrichters / 51
40 Verschillende werkgevers / 52
40.1 Algemeen / 52
40.2 Cumulatieve aansprakelijkheid als hoofdregel / 53
40.3 Aan derden ter beschikking gesteld personeel én materieel / 54
40.4 Verschillende werkgevers (rechtsvergelijkend) / 55
41 Detachering van personeel (bijzondere categorieën) / 56
41.1 Uitzendbureau-uitzendkracht / 56
41.2 Ziekenhuispersoneel / 56
41.2.1 Algemeen / 56
41.2.2 Rechtsvergelijkend / 57
42 De fout van de ondergeschikte / 57
43 Onrechtmatigheid / 58
43.1 Algemeen / 58
43.2 Geïndividualiseerde toerekening is geen vereiste / 59
43.3 Overschrijding van vertegenwoordigingsbevoegdheid levert als zodanig geen foutief gedrag op / 59
44 Schendingen van rechtsplichten van de werkgever / 60
45 Toerekening / 61
45.1 Algemeen / 61
45.2 De invloed van art. 6:165 BW / 61
46 Art. 6:101 BW: medeschuld en eigen schuld van hulppersonen / 62
46.1 Medeschuld en eigen schuld toegerekend aan de benadeelde werkgever / 63
46.2 Eigen schuld van ondergeschikte en niet-ondergeschikte hulppersonen / 63
46.3 Grenzen aan de toerekening van eigen schuld van ondergeschikte hulppersonen / 64
47 De Aansprakelijkheidsverzekering Bedrijven (AVB) / 64
47.1 Algemeen / 64
47.2 De AVB-polis / 65
47.3 Algemene uitsluitingsclausules / 66
48 Het verband tussen opgedragen werkzaamheden en de fout / 66
48.1 Art. 1403 lid 3 BW (oud) / 67
48.2 Art. 6:170 BW: totstandkoming en reikwijdte / 67
48.3 Functioneel verband veronderstelt zeggenschap van de werkgever / 68
48.4 Ruime uitleg van ‘functioneel verband’ in de rechtspraak / 69
48.5 Rechtsvergelijkende kanttekeningen / 70
49 In dienst van een natuurlijk persoon / 71
50 Werkzaamheden anders dan voor een beroep of bedrijf / 71
51 Handelen ter vervulling van de taak / 72
III.2 De eigen aansprakelijkheid van de ondergeschikte / 73
52 Persoonlijke aansprakelijkheid van de ondergeschikte gehandhaafd / 73
52.1 Algemeen / 74
52.2 Persoonlijke aansprakelijkheid in de literatuur omstreden / 74
52.3 Rechtsvergelijkende notities / 76
53 Doorwerking van verweermiddelen ten gunste van ondergeschikten / 76
III.3 Het regresrecht / 78
54 De werkgever draagplichtig, tenzij / 78
54.1 Totstandkoming van de hoofdregel: ‘de werkgever draagplichtig, tenzij’ / 78
54.2 De smalle marge van de uitzondering: ‘opzet of bewuste roekeloosheid’ / 79
54.3 Analogische toepassing ten aanzien van aanverwante rechtsverhoudingen / 79
55 Restrictieve uitleg van het begrip ‘opzet of bewuste roekeloosheid’ / 80
56 Regresrecht in het arbeidsrecht (art. 7:661 BW) / 82
57 Draagplicht op grond van bijzondere omstandigheden (art. 6:170 lid 3 slotzin BW) / 83
58 Schade die de werknemer bij de uitoefening van de opgedragen taak lijdt / 83
59 Gelijke behandeling ambtenaar en werknemer / 84
59.1 Ongelijke behandeling van de ambtenaar ten opzichte van de werknemer / 84
59.2 Divergentie tussen werknemer en ambtenaar wat betreft persoonlijk onrechtmatig handelen / 85
59.3 Ongelijkheid ten aanzien van regresrechten tussen werknemer en ambtenaar / 86
59.4 Wet normalisering (lees: privatisering) rechtspositie ambtenaren (Wnra) / 86
60 Regres en (WA-)verzekering / 87
60.1 WA-verzekering van de werknemer vormt als zodanig geen voldoende reden voor regres door de werkgever / 87
60.2 Beperking van regres in geval van (sociale) verzekeraars: geen eindpunt bereikt / 88
60.3 Alternatieve routes? / 88

HOOFDSTUK IV
De aansprakelijkheid voor de niet-ondergeschikte opdrachtnemer / 91
61 Historische ontwikkeling/rechtsvergelijkende notities / 91
IV.1 De aansprakelijkheid van de opdrachtgever / 92
62 Begrenzing van de aansprakelijkheid ex art. 6:171 BW / 92
62.1 Begrenzing tijdens de parlementaire geschiedenis onderkend / 92
63 De opdrachtgever exploiteert een bedrijf / 93
63.1 Algemeen / 93
63.2 Art. 6:171 BW niet van toepassing bij ‘beroepsmatig’ handelen / 94
63.3 Art. 6:171 BW niet van toepassing op de overheid / 94
64 Werkzaamheden ter uitoefening van het bedrijf van de opdrachtgever / 95
64.1 Algemeen / 96
64.2 Moet de opdrachtgever de werkzaamheden zelf ook kunnen uitvoeren? / 97
65 Foutief gedrag waarvoor de hulppersoon aansprakelijk is / 98
66 Een bij die werkzaamheden begane fout / 98
IV.2 De eigen aansprakelijkheid van de niet-ondergeschikte opdrachtnemer / 99
67 Buitencontractuele aansprakelijkheid van de hulppersoon vereist / 99
IV.3 Het regresrecht / 100
68 Onderlinge overeenkomst tussen opdrachtgever en hulppersoon richtinggevend / 100

HOOFDSTUK V
De aansprakelijkheid voor de onrechtmatige daden van de vertegenwoordiger / 101
69 Historische ontwikkeling / 101
70 Rechtsvergelijkende notities / 102
V.1 De aansprakelijkheid van de vertegenwoordigde / 103
71 Vertegenwoordiging en onrechtmatige daad / 103
72 Daderschap als grondslag voor toerekening / 106
73 De reikwijdte van art. 6:172 BW / 107
74 Afbakening ten opzichte van art. 6:162 en 6:170 BW / 109
75 Toepassing van art. 6:172 BW vanuit de Boeken 1, 2 en 3 / 110
V.2 De eigen aansprakelijkheid van de vertegenwoordiger / 111
76 Foutief gedrag van de vertegenwoordiger vereist / 111
76.1 Bevoegdheidsoverschrijding als zodanig geen onrechtmatige daad / 111
76.2 Verzwaarde aansprakelijkheidsmaatstaf voor bestuurders van rechtspersonen / 112
V.3 Het regresrecht / 112
77 Taak al of niet naar behoren vervuld? / 112

HOOFDSTUK VI
De kwalitatieve aansprakelijkheid voor personen; een horizontale vergelijking / 115
78 Grondslag der kwalitatieve aansprakelijkheid / 115
79 Afbakening der kwalitatieve aansprakelijkheid / 117
80 De onderlinge draagplicht / 119

HOOFDSTUK VII
Ontwikkeling van de kwalitatieve aansprakelijkheid (1992-2021) / 121
81 Historische kanttekeningen in rechtsvergelijkend perspectief / 121
82 Ontwikkelingen binnen het Nederlandse recht, zoals verwoord in afd. 6.3.2 / 122
83 Het omslagpunt: het Wilnis-arrest / 123
84 Beperkte betekenis van het Wilnis-arrest voor art. 6:169-6:172 BW / 125

Wetsartikelenregister / 127
Jurisprudentieregister / 133
Monografieën BW / 141