Bestuursrecht in het Awb-tijdperk

Woord vooraf / V
Lijst van afkortingen / XVII

1 Een omstreden evenementenvergunning
Inleiding tot het bestuursrecht en dit boek / 1
1.1 Wat is bestuursrecht? / 3
1.2 Algemeen deel en bijzondere delen / 5
1.3 Bestuursrecht en andere rechtsgebieden / 7
1.4 Ontwikkeling van het bestuursrecht / 9
1.5 Bronnen van bestuursrecht / 10
1.6 Doel en opbouw van dit boek / 11

2 Afwijken mag, maar dan wel uitdrukkelijk!
De Algemene wet bestuursrecht en de relatie tot bijzonder bestuursrecht / 13
2.1 Totstandkoming Awb / 14
2.2 Systeem en inhoud / 16
2.3 Relatie met andere wetgeving / 19
2.4 Terugblik / 23
3 Niets dat haar onderscheidt van willekeurige anderen en dus geen
belanghebbende
Bestuur en bestuurden / 25
3.1 Inleiding / 26
3.2 Gedecentraliseerde eenheidsstaat / 26
3.3 Openbare lichamen / 28
3.4 Bestuursorganen / 29
3.4.1 Algemeen / 29
3.4.2 A-bestuursorganen / 31
3.4.3 B-bestuursorganen / 33
3.4.4 Gevolg verschil a- en b-bestuursorganen / 36
3.5 Belanghebbenden / 37
3.5.1 Inleiding / 37
3.5.2 Belang / 38
3.5.3 Wie is belanghebbende? / 43
3.5.4 Voorbeeld / 45
3.6 Terugblik / 45

4 Geen bestuurshandelen zonder bevoegdheid
Bestuursbevoegdheid / 47
4.1 Inleiding / 48
4.2 Het legaliteits- en het specialiteitsbeginsel / 50
4.2.1 Legaliteitsbeginsel / 50
4.2.2 Specialiteitsbeginsel / 54
4.3 Bevoegdheidsverdeling binnen het openbaar bestuur / 55
4.3.1 Inleiding / 55
4.3.2 Verkrijging van bevoegdheid: attributie / 56
4.3.3 Overdracht van bevoegdheid: delegatie / 57
4.3.4 Opdracht van bevoegdheid: mandaat / 59
4.3.4.1 Mandaat / 59
4.3.4.2 Ondermandaat / 60
4.3.5 Praktische consequenties van gebrekkige delegatie en mandaat / 61
4.4 Terugblik / 63

5 Besluit of geen besluit, dat is de vraag…
Bestuurlijk handelen / 65
5.1 Inleiding / 66
5.2 Besluiten / 70
5.2.1 Besluit en Awb / 70
5.2.2 Definitie besluit / 70
5.2.3 Schriftelijke (papieren en elektronische) en mondelinge beslissingen / 71
5.2.4 Rechtshandeling / 71
5.2.4.1 Inleiding / 71
5.2.4.2 Negatieve beslissingen / 74
5.2.4.3 Bestuurlijk oordeel / 75
5.2.4.4 Waarschuwingen / 76
5.2.4.5 Gedoogverklaringen / 77
5.2.5 Publiekrechtelijk van aard: een exclusieve bevoegdheid / 77
5.2.5.1 Publieke taak / 79
5.2.5.2 Beleidsregels / 80
5.2.6 Samenvatting / 81
5.2.7 Soorten besluiten / 81
5.3 Beschikkingen / 83
5.3.1 Algemeen / 83
5.3.2 Persoonsgerichte en zaaksgerichte beschikkingen / 84
5.3.3 De afwijzing van de aanvraag van een beschikking / 85
5.3.4 Soorten beschikkingen / 86
5.3.4.1 Inleiding / 86
5.3.4.2 Begunstigende en belastende beschikkingen / 86
5.3.4.3 Gebonden en discretionaire beschikkingen / 87
5.4 Algemeen verbindende voorschriften / 89
5.4.1 Algemeen: soorten / 89
5.4.2 Definitie avv / 89
5.5 Beleidsregels / 90
5.5.1 Algemeen / 90
5.5.2 Juridisch karakter beleidsregels / 91
5.5.3 Wettelijke regeling / 93
5.6 Overige besluiten van algemene strekking / 94
5.7 Terugblik / 95

6 Het bestuur, de rechter en de bijtgrage hond
Bijzondere rechtsnormen / 97
6.1 Algemeen / 98
6.2 Gelede normstelling / 99
6.3 Bevoegdheden: discretionair of gebonden / 101
6.4 Bijzondere en algemene rechtsnormen / 105
6.5 Terugblik / 106

7 Behoorlijk en vooral evenredig bestuur
Algemene rechtsnormen, materieel / 107
7.1 Inleiding / 110
7.2 De ontwikkeling van algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 112
7.3 Algemene materiële normen in de Awb / 114
7.3.1 Normen in verschillende hoofdstukken / 114
7.3.2 Verbod van vooringenomenheid / 116
7.3.3 Zorgvuldigheid / 117
7.3.4 Verbod van willekeur / 119
7.3.5 Evenredigheid / 121
7.3.6 Verbod van détournement de pouvoir / 124
7.3.7 Motivering / 126
7.4 Niet-gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur / 130
7.4.1 Vertrouwensbeginsel / 130
7.4.2 Gelijkheidsbeginsel / 134
7.4.3 Rechtszekerheidsbeginsel / 136
7.5 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur contra legem / 137
7.6 Privaatrechtelijke zorgvuldigheidsnorm / 141
7.7 Terugblik / 142

8 Integere procedures voor (niet) integere burgers
Algemene rechtsnormen, procedureel / 145
8.1 Inleiding / 147
8.2 Omgangsnormen in bestuurlijk verkeer / 147
8.2.1 Bijstand en vertegenwoordiging / 147
8.2.2 Doorzendplicht en terugzendplicht / 149
8.2.3 Geheimhouding / 150
8.3 De aanvraag van een beschikking / 150
8.3.1 Algemeen / 150
8.3.2 Vereisten / 151
8.3.3 Gegevensverstrekking / 152
8.3.4 Herhaalde aanvraag / 154
8.4 De voorbereiding van beslissingen / 156
8.4.1 Inleiding / 156
8.4.2 Advisering / 156
8.4.3 Uniforme openbare voorbereidingsprocedure / 160
8.4.4 Hoorplicht / 163
8.4.5 Beslistermijnen / 166
8.4.5.1 Aanvang en lengte van termijnen / 166
8.4.5.2 Gevolg van niet tijdig beslissen / 167
8.5 Vormvereisten / 169
8.6 Bekendmaking / 171
8.7 Terugblik / 172

9 Bestuurlijk WhatsAppverkeer buiten het bereik van openbaarheidsregels?
Openbaarheid en inspraak / 175
9.1 Inleiding / 176
9.2 Inspraak / 177
9.3 Openbaarheid / 178
9.3.1 Openbaarheid van besluiten van algemene strekking / 178
9.3.2 Openbaarheid van vergaderingen / 179
9.3.3 Openbaarheid van informatie / 180
9.3.3.1 Reikwijdte en zorgplicht / 181
9.3.3.2 Openbaarmakingsplicht / 182
9.3.3.3 Uitzonderingsgronden / 184
9.3.3.4 Rechtsbescherming / 185
9.3.3.5 Relatie met andere openbaarheidsregelgeving / 186
9.3.3.6 Openbaarheid van informatie en de Europese Unie / 187
9.4 Terugblik / 187

10 Regels zijn regels en die moeten worden gehandhaafd!
De handhaving van het bestuursrecht / 189
10.1 Inleiding / 192
10.2 Handhaving in verschillende vormen: verkenning, definities en algemene bepalingen / 193
10.2.1 Verkenning / 193
10.2.2 Definities / 194
10.2.3 Algemene bepalingen / 196
10.3 Toezicht op de naleving van regels / 197
10.4 Last onder bestuursdwang als herstelsanctie / 198
10.4.1 Algemeen / 198
10.4.2 Bevoegd orgaan / 199
10.4.3 Bijkomende bevoegdheden / 200
10.4.4 Materiële eisen / 200
10.4.5 Spoedeisende bestuursdwang / 202
10.4.6 Kostenverhaal / 202
10.4.7 Rechtsbescherming / 203
10.5 Last onder dwangsom als herstelsanctie / 204
10.6 Bestuurlijke boete als bestraffende sanctie / 206
10.7 Intrekking beschikking en overige sancties / 208
10.8 Samenloop van sancties / 210
10.9 Effectiviteit / 211
10.10 Handhaving door privaatrecht / 213
10.11 Europees perspectief / 213
10.12 Terugblik / 214

11 Elke week koopzondag? Wie bepaalt dat eigenlijk?
Bestuurlijk toezicht / 217
11.1 Inleiding / 219
11.2 Preventief toezicht / 221
11.2.1 Goedkeuring van een genomen besluit / 221
11.2.2 Procedure van goedkeuring / 222
11.2.3 Toetsingsgronden goedkeuring / 223
11.2.4 Beslissing goedkeuring / 223
11.2.5 Toestemming voordat een besluit wordt genomen / 223
11.3 Repressief toezicht / 224
11.3.1 Spontane vernietiging en schorsing / 224
11.3.2 Procedure van vernietiging / 225
11.3.3 Schorsing / 227
11.3.4 Vernietigingsgronden / 227
11.3.5 Gevolgen van vernietiging / 229
11.4 De Europese dimensie van toezicht / 230
11.5 Terugblik / 231

12 Recht hebben en recht krijgen
Een introductie op rechtsbescherming / 233
12.1 Inleiding / 235
12.2 Het recht op toegang tot de rechter / 235
12.3 Historie: omstreden bestuursrechtspraak / 236
12.4 Historie: organisatie van de bestuursrechtspraak / 238
12.5 De herziening van de rechterlijke organisatie / 239
12.6 De historie is nog steeds herkenbaar / 240
12.7 Van rechtsbescherming, naar juridisering, naar geschilbeslechting / 242
12.8 Een alternatief voor procedures: mediation / 244
12.9 Terugblik / 246

13 Gezeur is geen reden om van horen af te zien
Klachtenbehandeling door bestuursorganen en de Nationale ombudsman / 249
13.1 Algemeen / 250
13.2 Interne klachtbehandeling / 251
13.2.1 Algemeen / 251
13.2.2 Afdeling 9.1.1 Awb: algemene bepalingen / 252
13.2.3 Afdeling 9.1.2: klaagschriften / 253
13.2.4 Afdeling 9.1.3: de klachtadviesprocedure / 254
13.3 De Nationale ombudsman / 255
13.3.1 Algemeen / 255
13.3.2 Wie kan een klacht indienen bij de ombudsman? / 257
13.3.3 Waarover kan men een verzoek tot onderzoek indienen? / 258
13.3.4 Wanneer kan een klacht worden ingediend? / 258
13.3.5 Procedureregels / 259
13.3.6 Toetsingsgronden / 260
13.4 Terugblik / 261

14 De zwartwerkende hulp
Bezwaar en administratief beroep / 263
14.1 Inleiding / 264
14.1.1 Algemeen / 264
14.1.2 Bezwaar of administratief beroep? / 266
14.1.3 Bezwaar en administratief beroep in de Awb / 267
14.2 De bezwaarprocedure / 268
14.2.1 Functies van de bezwaarprocedure / 268
14.2.2 Wanneer bezwaar? / 269
14.2.3 Formele eisen aan een bezwaarschrift / 271
14.2.4 Termijnen / 272
14.2.4.1 Tijdige indiening van het bezwaarschrift / 273
14.2.4.2 Bezwaarschrift te vroeg ingediend / 274
14.2.4.3 Termijn bij niet-tijdige beslissing op aanvraag / 275
14.2.4.4 Termijnoverschrijding / 275
14.2.5 Bezwaar schorst niet / 277
14.2.6 Behandeling van het bezwaarschrift / 277
14.2.7 Hoorplicht / 279
14.2.7.1 Uitzonderingen / 279
14.2.7.2 De hoorprocedure / 281
14.2.8 De beoordeling van het bezwaarschrift / 282
14.2.8.1 Beoordeling / 282
14.2.8.2 Passeren van rechtsschendingen / 284
14.2.9 De beslissing op het bezwaarschrift / 284
14.2.9.1 Beslistermijn / 284
14.2.9.2 De beslissing / 285
14.2.10 Kosten / 286
14.3 Administratief beroep / 287
14.3.1 Algemeen / 287
14.3.2 Administratief beroep in de Awb / 288
14.4 Terugblik / 289

15 Over het vinden van de weg door het doolhof van de rechtsbescherming
Bestuursrechtspraak / 291
15.1 Inleiding / 294
15.2 Algemene bestuursrechtspraak / 296
15.2.1 Inleiding / 296
15.2.2 Beroep in eerste aanleg, absolute bevoegdheid van de rechtbank / 297
15.2.3 Relatieve bevoegdheid van de rechtbank / 299
15.2.3.1 Vaststellen van de territoriaal bevoegde rechtbank / 299
15.2.3.2 Conflicterende rechtsmacht / 300
15.3 Hoger beroep, in algemene en bijzondere bestuursrechtspraak / 301
15.3.1 Inleiding / 301
15.3.2 De Afdeling bestuursrechtspaak als hoogste algemene bestuursrechter / 301
15.3.3 De Centrale Raad van Beroep als hoogste bestuursrechter in socialezekerheids- en ambtenarenzaken / 302
15.3.4 Het College van Beroep voor het bedrijfsleven als hoogste bestuursrechter in het economisch bestuursrecht / 303
15.3.5 De belastingrechtspraak: ook bijzondere bestuursrechtspraak / 304
15.4 Bijzondere bestuursrechtspraak in eerste en enige aanleg / 304
15.4.1 Inleiding / 304
15.4.2 Bijzondere bestuursrechtspraak bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State / 305
15.5 Rechtseenheid en rechtsontwikkeling in de bestuursrechtspraak / 306
15.6 Terugblik / 309

16 Van trechter naar rechtsbescherming
Het bestuursprocesrecht / 311
16.1 Inleiding / 313
16.1.1 Algemeen / 313
16.1.2 De vormgeving van het bestuursprocesrecht / 315
16.2 Behandeling van het beroep / 316
16.2.1 De beginfase van de procedure / 316
16.2.2 Vooronderzoek / 317
16.2.3 Versnelde behandeling / 318
16.2.4 Vereenvoudigde behandeling / 319
16.2.5 Onderzoek ter zitting / 319
16.3 Beoordeling van het beroep / 321
16.3.1 De beoordeling van de beroepsgronden / 321
16.3.2 Ambtshalve aanvullen van rechtsgronden / 322
16.3.3 Ambtshalve aanvullen van feiten / 323
16.3.4 Ambtshalve toetsing / 324
16.3.5 Ex tunc- en ex nunc-toetsing / 324
16.3.6 Gronden voor vernietiging / 325
16.4 Rechterlijke beslissingen / 327
16.4.1 Mogelijke uitspraken / 327
16.4.2 Bevoegdheid / 327
16.4.3 Ontvankelijkheid / 328
16.4.4 Ongegrondverklaring van het beroep / 328
16.4.5 Gegrondverklaring van het beroep / 329
16.4.6 Definitieve geschilbeslechting / 329
16.4.7 Vergoeding griffierecht / 332
16.4.8 Proceskostenveroordeling / 332
16.5 Voorlopige voorziening / 333
16.5.1 Algemeen / 333
16.5.2 Connexiteit als voorwaarde bij voorlopige voorziening / 333
16.5.3 Procedure / 334
16.5.4 Beoordeling / 334
16.5.5 Inhoud van de voorziening / 335
16.5.6 Duur voorlopige voorziening / 336
16.5.7 Kortsluiting / 336
16.5.8 Afdwingen, opheffen of wijzigen / 337
16.5.9 Voorlopige voorziening en hoger beroep / 337
16.6 Hoger beroep / 338
16.6.1 Bevoegdheid tot het instellen van hoger beroep / 338
16.6.2 Object van hoger beroep / 339
16.6.3 Uitspraken in hoger beroep / 340
16.7 Herziening van de uitspraak / 341
16.8 Terugblik / 341

17 Een schot hagel om je recht veilig te stellen
Rechtsbescherming door de burgerlijke rechter / 343
17.1 Inleiding / 345
17.2 Voorprocedure / 345
17.3 Bevoegdheid en ontvankelijkheid / 346
17.3.1 Bevoegdheid / 346
17.3.2 Ontvankelijkheid: taakverdeling tussen burgerlijke rechter en bestuursrechter / 347
17.3.2.1 Algemeen / 347
17.3.2.2 Beginsel van formele rechtskracht / 350
17.4 Procesrecht / 355
17.4.1 Algemeen / 355
17.4.2 Vorderingen en beslissingen / 355
17.5 Terugblik / 356

18 Waarom de overheid soms minder vrij is dan de gewone burger
Bestuur en privaatrecht / 359
18.1 Inleiding / 361
18.2 Beleidsovereenkomst / 363
18.2.1 Algemeen / 363
18.2.2 Aanvaardbaarheid: de tweewegenleer / 363
18.2.3 Grensvervaging / 366
18.3 Bevoegdhedenovereenkomst / 369
18.3.1 Algemeen / 369
18.3.2 Aanvaardbaarheid / 370
18.4 Afwijking van overeenkomsten / 371
18.5 Terugblik / 373

19 Over nachtelijk lawaai te Nuth
Schadevergoeding bij onrechtmatige daad en nadeelcompensatie / 375
19.1 Inleiding / 377
19.2 Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad / 378
19.2.1 Onrechtmatigheid / 378
19.2.2 Toerekening/schuld / 383
19.2.3 Causaliteit / 384
19.2.4 Schade / 386
19.2.5 Relativiteit / 386
19.3 De rechtsgangen met betrekking tot onrechtmatige overheidsdaden / 388
19.4 Schadevergoeding bij rechtmatige daad: nadeelcompensatie / 392
19.4.1 Nadeelcompensatie bij de burgerlijke rechter / 392
19.4.2 Nadeelcompensatie bij de bestuursrechter / 394
19.4.3 Toekomstig recht: Nadeelcompensatie krijgt een algemene wettelijke basis / 399
19.4.4 Terugblik / 402

20 Bouwen op basis van Europees recht Europees en internationaal bestuursrecht / 405
20.1 Algemeen / 406
20.2 EVRM / 408
20.2.1 Doorwerking / 408
20.2.2 Betekenis voor het bestuursrecht / 409
20.2.3 Rechtsbescherming bij het EHRM / 411
20.3 EU-recht / 412
20.3.1 De Europese rechtsorde / 412
20.3.2 Doorwerking / 414
20.3.3 Betekenis voor het Nederlandse bestuursrecht / 416
20.3.4 Rechtsbescherming / 419
20.4 Terugblik / 421

Trefwoordenregister / 423