Voorwoord / V
Verkort aangehaalde literatuur / XXI
1. DE VERBINTENIS IN HET ALGEMEEN / 1
1.1 Inleiding / 1
1. Verbintenissenrecht en goederenrecht / 1
2. De codifi catie van het verbintenissenrecht / 1
3. Het verbintenissenrecht in de Nederlandse codifi catie / 3
3a. Invloed Europese Unie / 3
3b. Invloed EVRM / 5
3c. Internationale studies en een voorstel voor een Europees kooprecht / 5
4. Inhoud van dit boek / 6
1.2 Het begrip verbintenis / 7
5. Wat is een verbintenis? / 7
6. De verbintenis in het spraakgebruik / 7
7. Een vermogensrechtelijke prestatie / 7
8. Op geld waardeerbaar? / 8
9. Rechtens afdwingbaar / 8
10. Verbintenissen en andere rechtsplichten / 9
11. Rechtsplichten van partijen die niet verbintenissen zijn / 10
1.3 Natuurlijke verbintenissen / 11
12. Niet-afdwingbare verbintenissen / 11
13. Soorten natuurlijke verbintenissen / 11
14. Zijn natuurlijke verbintenissen wel verbintenissen? / 12
15. Natuurlijke verbintenissen nader beschouwd / 14
16. Natuurlijke verbintenis en schenking / 16
17. Vervallen / 16
18. De natuurlijke verbintenis en de fi scus / 16
19. Natuurlijke verbintenis en nietigheid / 17
20. Rechtsgevolgen van natuurlijke verbintenissen / 17
21. Versterking van de natuurlijke verbintenis / 18
22. Omzetting van een natuurlijke verbintenis / 18
1.4 Bronnen van verbintenis / 19
23. De wet als enige bron van verbintenissen / 19
24. Toch een open systeem van verbintenissen / 20
25. Verbintenissen die uit de wet voortvloeien / 20
1.5 De inhoud van de verbintenis / 22
26. Uitleg en inhoud van de verbintenis / 22
27. De zogenaamde ‘normatieve uitleg van rechtshandelingen’ / 24
28. Redelijkheid en billijkheid als grondnorm / 25
29. Aanvulling van de verbintenis / 26
30. Beperkende of derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid / 28
31. De geschiedenis van artikel 6:2 lid 2 en van artikel 6:248 lid 2 / 28
32. Verschil met de aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid / 29
33. Toepassingen van de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid / 30
1.6 Verbintenissen met meer dan twee partijen / 31
34. Pluraliteit / 31
1.6.1 Pluraliteit van schuldenaren / 32
35. Gedeeltelijke aansprakelijkheid of aansprakelijkheid voor het geheel? / 32
36. Deelbare en ondeelbare schulden / 32
37. Dezelfde schuld / 33
38. Hoofdelijke aansprakelijkheid / 33
39. Bronnen van hoofdelijkheid / 33
40. Gedeeltelijke aansprakelijkheid is uitzondering / 34
41. Wettelijke uitbreiding van hoofdelijke aansprakelijkheid / 34
42. Hoofdelijkheid na overgang van de schuld / 35
43. Gevolgen van hoofdelijke aansprakelijkheid / 36
44. De verhouding tot de schuldeiser / 36
45. De onderlinge verhouding van hoofdelijke schuldenaren / 37
46. Onderling regres bij meer hoofdelijke schuldenaren / 38
47. Verweermiddelen tegen bijdrageplicht / 39
48. Subrogatie / 40
49. Verhaal bij insolventie / 41
1.6.2 Pluraliteit van schuldeisers / 41
50. Uitgangspunt / 41
51. Gemeenschap tussen schuldeisers / 41
52. Bescherming schuldenaar / 42
53. Het vorderingsrecht valt in een gemeenschap; gevolgen / 43
54. Vordering valt niet in gemeenschap / 43
1.7 Onderscheiding van verbintenissen naar de inhoud / 44
55. Geven, doen of niet doen / 44
56. Inspanningsverbintenissen en resultaatsverbintenissen / 44
57. Garantieverbintenissen / 45
58. Alternatieve verbintenissen / 47
59. Facultatieve verbintenissen / 48
60. Generieke en specifi eke verbintenissen / 50
61. Beperkt belang / 51
1.8 Tijdsbepaling en voorwaarde / 51
62. Inleiding / 51
63. De verbintenis onder tijdsbepaling / 51
64. De voorwaardelijke verbintenis / 52
65. Bij overeenkomst bedongen / 52
66. Onzekere toekomstige gebeurtenis / 54
67. De noodzakelijke en de onmogelijke voorwaarde / 54
68. Beïnvloeding van de vervulling van de voorwaarde / 55
69. Opschortende of ontbindende voorwaarde / 55
70. Ongeoorloofde voorwaarde / 57
71. Potestatieve voorwaarde / 58
72. Onzuivere potestatieve voorwaarde / 58
73. Stilzwijgend bedongen voorwaarde / 58
2. NAKOMING EN RECHTSVORDERINGEN / 61
2.1 Nakoming / 61
74. Nakoming, betaling, voldoening / 61
75. Gevolg van nakoming: tenietgaan van de verbintenis / 62
76. Wettelijke regeling van de nakoming / 62
77. Is nakoming een rechtshandeling? / 62
78. Vervallen / 64
79. Regelend recht / 64
80. Algemene uitgangspunten / 64
81. Nakoming van verbintenissen om te geven / 66
82. Toerekening van de prestatie op een bepaalde schuld / 67
83. Nakoming door middel van waardepapier / 68
84. Kosten van de nakoming en kwitantie / 69
85. Opvolgende kwitanties / 70
86. Wettelijke verplichtingen tot het stellen van zekerheid / 70
87. Voldoening van de schuld aan de schuldeiser / 71
88. Nakoming door voldoening aan een onbekwame schuldeiser / 71
89. Voldoening van de schuld aan een ander dan de schuldeiser / 72
90. De onbevoegde schuldeiser / 73
91. Bijzondere bescherming van de schuldenaar / 73
92. Vereiste voor bescherming / 74
93. Gelijke bescherming voor de derde die nakomt / 76
94. Twijfel aan wie te betalen / 77
94a. Nakoming van geldschulden / 77
2.2 Veroordeling tot nakoming en executie / 78
95. Vordering tot nakoming / 78
96. Vervallen / 79
97. Reële executie / 79
98. Indirecte reële executie / 81
2.3 Geldschulden / 82
99. Wettelijke regeling / 82
100. Geld als ruilmiddel (chartaal geld) / 82
101. Giraal geld / 83
102. Geld als rekeneenheid / 83
103. Nominaliteitsbeginsel / 84
104. Uitzonderingen op het nominaliteitsbeginsel / 85
105. Betaling in chartaal of giraal geld / 86
106. Uitsluiting van girale betaling / 87
107. Plaats van betaling / 88
108. Schadevergoeding bij verzuim / 88
109. Wettelijke rente / 89
109a. Wettelijke rente bij handelsovereenkomsten / 91
110. Buitenlands geld (nakoming) / 92
111. Buitenlands geld (koersschade bij verzuim) / 93
111a. Betaling door incasso / 93
2.4 Verrekening / 94
112. Begrip verrekening / 94
113. Wettelijke regeling / 94
114. Maatschappelijke betekenis van de verrekening / 95
115. Verrekening alleen door verklaring / 96
116. De verklaring / 96
117. Vereisten voor de bevoegdheid tot verrekening / 97
118. Terugwerkende kracht van de verrekeningsverklaring / 99
119. Ontnemen van werking aan de verrekeningsverklaring / 100
120. Verschillende plaatsen van betaling / 100
121. Verrekening na verjaring en verleend uitstel / 101
122. Verrekening en overgang van het vorderingsrecht / 102
123. Verrekening na beslag of de vestiging van een beperkt recht / 102
124. Verrekening en borgtocht / 103
125. Verrekening van rechtswege bij rekening-courant / 104
126. Bijzondere bepalingen omtrent verrekening in rekening-courant / 104
127. Kwitantie / 105
3. NIET-NAKOMING / 107
3.1 Inleiding / 107
128. Overzicht van de mogelijkheden van de schuldeiser in geval van niet-nakoming / 107
129. Wettelijke regelingen / 108
130. Soms is de niet-nakoming toe te rekenen aan de schuldeiser / 108
3.2 Terminologie / 109
131. Verzuim, niet-nakomen en tekortkoming / 109
132. Wanprestatie en overmacht / 111
3.3 Onmogelijkheid van de prestatie / 111
133. Algemeen / 111
134. Wanprestatie of overmacht / 112
135. Blijvende onmogelijkheid / 112
136. Tijdelijke onmogelijkheid / 116
3.4 Opschorting / 117
3.4.1 Algemeen / 117
137. Algemene regeling / 117
138. Bijzondere regelingen / 117
139. Retentierecht en de algemene regeling van de opschortingsbevoegdheid / 118
140. Rechtsgrond / 119
141. Functies van opschorting / 120
142. Contractuele uitbreiding en beperking van opschorting / 120
143. Plan van behandeling: algemene regeling en exceptio non adimpleti contractus / 121
3.4.2 Vereisten / 122
144. Opeisbare vordering / 122
145. Tot voldoening van zijn vordering plaatsvindt / 123
146. Connexiteit. Algemeen / 123
147. Connexiteit. Voldoende samenhang / 124
148. Connexiteit. Tegenover elkaar staande verplichtingen / 125
149. Connexiteit bij leverantiecontracten / 126
150. Proportionaliteit: gedeeltelijk of verkeerd presteren / 127
151. Uitbreidingen / 130
152. Beperkingen / 133
153. Verhouding algemene regeling - exceptio non adimpleti contractus / 134
3.4.3 Een beroep op een opschortingsrecht / 135
154. Redelijkheid en billijkheid / 135
155. Nakoming, schadevergoeding, ontbinding en schuldeisersverzuim / 136
156. Opschorting op onjuiste gronden / 138
3.5 Schuldeisersverzuim / 138
3.5.1 Algemeen / 138
157. Wat is schuldeisersverzuim / 138
158. Gevallen, waarin schuldeisersverzuim vaak zal voorkomen / 141
159. Schuldeisersovermacht / 141
160. Schuldeisersverzuim is geen wanprestatie / 142
3.5.2 Gevolgen voor schuldeiser en schuldenaar / 143
161. Schuldeisersverzuim en schuldenaarsverzuim sluiten elkaar uit / 143
162. Nakoming, schadevergoeding, ontbinding en opschorting / 144
163. De andere verbintenis / 145
164. De positie van de schuldenaar wordt versterkt / 146
165. Bewaring / 149
166. Bevrijding van de verbintenis / 151
3.5.3 Gevolgen voor ‘derden’ / 152
167. Hoofdelijke verbondenheid / 152
168. Meerdere schuldeisers / 152
169. Aanbod door een derde / 152
3.5.4 Einde van het schuldeisersverzuim / 153
170. In welke gevallen eindigt het schuldeisersverzuim? / 153
3.6 Schadevergoeding / 154
3.6.1 Wanprestatie en overmacht / 154
171. Algemeen / 154
172. Samenhang tussen overmacht en onmogelijkheid / 154
173. Toerekening krachtens schuld, wet, rechtshandeling, de in het verkeer geldende opvattingen of andere factoren / 155
174. Hulppersonen / 157
175. Hulppersoon al dan niet tevens ondergeschikte / 159
176. Hulpzaken / 160
177. Verkeersopvattingen / 162
178. Overige categorieën / 164
179. Garanderen en vrijtekenen / 165
180. Garanderen - Algemeen / 166
181. Garanderen - Uitleg / 168
182. Garanderen - Gevolgen / 169
183. Vrijtekenen - Algemeen / 170
184. Vrijtekenen - Geldigheid / 171
185. Vrijtekenen - Uitleg / 173
186. Vrijtekenen - Redelijkheid en billijkheid / 174
3.6.2 Is wel of niet een ingebrekestelling vereist? / 175
187. Vertragingsschade, gevolgschade, vervangingsschade / 175
188. Verzuim of blijvende onmogelijkheid / 177
3.6.3 De verzuimregeling / 178
189. Wanneer is er sprake van verzuim? / 178
190. Gevolgen van verzuim / 179
191. Verzuim na een ingebrekestelling met aanmaning / 180
192. De inhoud van de ingebrekestelling met aanmaning / 182
193. Verzuim na een ingebrekestelling zonder aanmaning / 184
194. Verzuim zonder ingebrekestelling. De in de wet genoemde gevallen / 185
195. Verzuim zonder ingebrekestelling. Niet in de wet genoemde gevallen / 188
196. Verspringen van het risico / 190
197. Vertragingsschade / 191
198. Vergoeding van vervangingsschade na omzetting van de verbintenis / 191
199. Zuivering van het verzuim / 193
200. Einde van het verzuim / 194
3.6.4 De prestatie is blijvend onmogelijk / 195
201. Algemeen / 195
202. Van rechtswege vervangingsschade / 195
3.6.5 Gevolgschade / 196
203. Meteen opeisbaar / 196
3.6.6 Stellen en bewijzen / 197
204. Algemeen / 197
205. De schuldenaar moet overmacht aantonen / 198
3.6.7 Soms schadevergoeding bij overmacht / 199
206. Drie vereisten / 199
207. Voldoening door cessie / 200
3.6.8 Factoren buiten afd. 6.1.9 / 201
208. Algemene regeling inzake de verplichting tot schadevergoeding / 201
209. Samenloop met andere leerstukken / 201
3.7 Enkele andere gevolgen van niet-nakoming / 203
3.7.1 Twee wettelijke gevallen van rechtsverwerking / 203
210. Algemeen / 203
211. Termijnstelling door de schuldenaar / 203
212. Termijnstelling bij betwisting van ondeugdelijkheid van de prestatie / 205
213. De klachtplicht: de schuldeiser moet tijdig protesteren / 205
3.7.2 Andere gevolgen van niet-nakoming / 209
214. Verkoop van een zaak waarvan bewaring bezwaarlijk is / 209
215. Soms executie of verrekening bij overmacht / 209
3.8 Boetebeding / 210
216. Algemeen / 210
217. Accessoir met uitzonderingen / 212
218. Uitleg / 212
219. Matiging / 213
220. Aanvulling / 216
3.9 Mogelijkheden vóór opeisbaarheid / 217
221. Drie gevallen / 217
222. Gevolgen / 218
223. Bijzondere bepalingen bij koop en faillissement / 220
3.10 Ontbinding / 220
3.10.1 In welke gevallen ontbinding mogelijk is / 220
224. Wederkerige overeenkomst / 220
225. Uitbreiding en beperking / 221
226. Grondslag / 223
227. Geen ontbinding bij schuldeisersverzuim / 223
228. Verjaring / 224
3.10.2 Verzuim dan wel blijvende of tijdelijke onmogelijkheid / 225
229. Algemeen / 225
230. Verzuim / 225
231. Fatale termijn / 226
232. Blijvende en tijdelijke onmogelijkheid / 227
233. Leidt gevolgschade tot ontbindingsbevoegdheid? / 227
3.10.3 Twee manieren van ontbinding / 228
234. Schriftelijke of langs elektronische weg uitgebrachte verklaring / 228
235. Declaratoire uitspraak van de rechter / 229
236. Constitutieve uitspraak van de rechter / 230
237. Een andere ontbinding dan aanvankelijk beoogd? / 230
3.10.4 Gevolgen / 231
238. Bevrijding van de daardoor getroffen verbintenissen / 231
239. Verbintenissen tot ongedaanmaking / 232
240. Geen terugwerkende kracht / 232
241. Recht van reclame / 234
242. Tijdstip van ontbinding / 235
243. Niet-nakoming van ongedaanmakingsverbintenissen / 236
244. Toevallige onmogelijkheid van teruggave / 237
245. De ontvanger heeft een zorgplicht / 238
246. De aard van de prestatie sluit ongedaanmaking uit / 239
247. De ontvanger is te kwader trouw / 240
248. Afgifte van vruchten en vergoeding van kosten en schade / 241
249. Handelingsonbekwame ontvanger / 241
250. Schadevergoeding / 242
251. Wijziging waardeverhouding / 243
3.10.5 Gedeeltelijke ontbinding / 244
252. Algemeen / 244
253. Keuzevrijheid schuldeiser? / 245
254. Evenredige vermindering / 246
3.10.6 De ontbinding moet gerechtvaardigd zijn / 246
255. Algemeen / 246
256. Bewijslast / 248
3.10.7 Ontbinding en de mogelijkheid tot zuivering / 249
257. Zuivering vóór ontbinding / 249
258. Zuivering en de vordering tot ontbinding / 249
259. Zuivering en ontbinding door een schriftelijke verklaring / 250
3.10.8 Actieve houding vereist voor de bevrijding van de eigen verplichting / 251
260. Ontbinding moet gevorderd worden / 251
261. Eventueel schadevergoeding plus verrekening en opschorting / 251
3.10.9 Meerpartijenovereenkomst / 252
262. Algemeen / 252
263. Ontbinding / 253
264. Opschorting / 254
4. OVERGANG VAN VORDERINGEN EN SCHULDEN / 255
264a. Inleiding / 255
4.1 Overgang van vorderingen / 256
265. Overgang van vorderingen / 256
266. Wat overgaat op de nieuwe schuldeiser / 257
267. Bevoegdheden die niet nevenrechten zijn / 258
268. Samenwerking van de vorige en de nieuwe schuldeiser / 259
269. Gevolgen van overgang voor de schuldenaar / 259
270. Overdracht van order- en toondervorderingen / 260
271. Vernietiging of ontbinding door de schuldenaar / 260
272. Overgang bij wijze van subrogatie / 261
273. De in artikel 6:150 geregelde gevallen / 262
274. Gevolgen van subrogatie ex art. 6:150 / 263
275. Benadeling van de gesubrogeerde / 264
4.2 Schuld- en contractsoverneming / 265
276. Schuldoverneming / 265
277. Toestemming bij voorbaat / 266
278. Nevenrechten / 267
279. Abstracte rechtshandeling. Ongeldigheid en ontbinding van de
rechtsverhouding tussen de oude en de nieuwe schuldenaar / 267
280. Contractsoverneming / 268
281. Wat overgaat / 269
281a Verandering van hoedanigheid / 270
282. Toepasselijke wetsbepalingen / 270
5. HET EINDE VAN DE VERBINTENIS; VERJARING / 273
5.1 Algemeen / 273
283. Wijzen van tenietgaan van een verbintenis / 273
5.2 Afstand / 274
284. Afstand / 274
285. Afstand is een overeenkomst / 275
286. Afstand en schenking / 276
287. Totstandkoming van de afstand / 276
288. Afstand en schuldvernieuwing / 277
5.3 Rechtsverwerking / 278
289. Betekenis van rechtsverwerking in de praktijk / 278
290. Rechtsverwerking en afstand van recht / 278
291. Rechtsverwerking en stilzwijgende afstand van recht / 279
292. Verschil in rechtsgevolg? / 280
293-295. (Vervallen.) / 281
293. Vermenging / 281
296. Algemeen / 281
297. Hetzelfde vermogen / 282
298. Uitzonderingen / 282
299. Rechtsgevolg van vermenging jegens derden / 283
5.5 Verjaring en verval / 283
300. Vorderingsrecht en tijdsverloop / 283
301. Werking van verjaring en verval / 284
302. Wettelijke regeling van verjaring en verval; invloed EVRM en EU-recht / 285
303. Verjaringstermijn of vervaltermijn? / 287
304. Ratio / 289
305. Verjaringsvragen / 290
306. Overzicht van de verjaringstermijnen / 291
307. (1) Tot nakoming van een verbintenis uit overeenkomst tot een geven of doen (art. 3:307) / 292
308. (2) Tot nakoming van verbintenissen tot periodieke betaling (art. 3:308) / 293
309. (3) Uit onverschuldigde betaling (art. 3:309) / 293
310. (4) Tot vergoeding van schade of tot betaling van een bedongen boete (art. 3:310) / 294
311. Milieuschade; gevaarlijke stoffen; bodembeweging / 294
312. Slachtoffers van misdrijven / 295
313. Schade door letsel of overlijden / 296
314. (5) Overige rechten bij tekortkoming in de nakoming (art. 3:311) / 297
315. De coördinatiebepaling van artikel 3:312 / 298
316. (6) Tot opeising van een cultuurgoed (art. 3:310a-3:310c) / 299
316a. (7) Tot bescherming van bedrijfsgeheimen / 300
317. (8) Verspreide termijnen / 300
318. (9) De algemene termijn van twintig jaar / 303
319. (10) Aanvangsbepalingen; revindicatie e.a. / 303
320. Aanvang, lengte en einde van verjaringstermijnen / 305
321. Dubbele verjaringstermijnen. Redelijkheid en billijkheid / 306
322. Stuiting van de verjaring / 311
323. Gevolg van stuiting / 315
324. Verlenging van de verjaring / 316
325. Contractuele verjaringstermijnen / 317
326. Afstand van verjaring / 317
327. Verjaring van vorderingen waarvoor persoonlijke of zakelijke zekerheid is gegeven / 319
328. Verjaring van de executie van uitspraken / 320
329. Analogische toepassing buiten het vermogensrecht / 321
Jurisprudentieregister / 323
Wetsartikelenregister / 343
Trefwoordenregister / 353
