Herziening in strafzaken

I Herziening ten voordele van de gewezen verdachte / 1

1 Inleiding / 1

2 Gevallen waarin (geen) herziening openstaat / 7
2.1 Beslissing is vatbaar voor herziening / 7
2.1.1 Bagatelfeiten zijn niet uitgesloten van herziening / 9
2.1.2 Gegrondverklaring van de herzieningsaanvraag omvat alle beslissingen van de rechter / 10
2.1.3 Herziening van meer einduitspraken op dezelfde grond / 10
2.2 Is de ingenomen proceshouding een beletsel voor herziening? / 11
2.3 Beslissing is niet vatbaar voor herziening / 13
2.3.1 Beslissing is niet onherroepelijk / 14
2.3.2 Beslissing is gegeven door een buitenlandse rechter / 14
2.3.3 Beslissing bevat geen veroordeling / 15
2.3.4 Beslissing is niet door de strafrechter gegeven / 17
2.3.5 Herzieningsaanvraag betreft een niet-rechterlijke beslissing / 18
2.3.6 Herziening werkt ‘persoonlijk’ / 18
2.4 Herziening na de dood van de veroordeelde / 19

3 Gronden voor herziening / 23
3.1 Tegenstrijdige bewezenverklaringen / 23
3.2 Uitspraak van het EHRM / 27
3.2.1 Niet alleen procedurele verdragsschendingen / 31
3.2.2 Herziening is noodzakelijk met oog op rechtsherstel: vermoeden van een andere inhoudelijke uitkomst is geen voorwaarde / 31
3.2.3 Speelt de civiele rechter nog een rol? / 34
3.2.4 Is de regeling ten aanzien van de schadevergoeding toereikend: toch een rol voor de civiele rechter? / 34
3.2.5 Kan de medeveroordeelde die geen klacht indiende, herziening vragen? / 35
3.3 Nieuw gegeven: het novum / 36
3.3.1 Het begrip ‘gegeven’ / 37
3.3.1.1 Feitelijk karakter / 37
3.3.1.2 Van ‘omstandigheid’ naar ‘gegeven’ / 38
3.3.1.3 Deskundigenoordeel / 40
3.3.1.4 Aan welke eisen moet het nieuwe deskundigenrapport voldoen? / 42
3.3.1.5 Hoe wordt het nieuwe deskundigenrapport door de Hoge Raad gewogen? / 45
3.3.1.6 Is vrijspraak van de mededader een nieuw gegeven? / 46
3.3.1.7 Zijn tegenstrijdige (rechterlijke) beslissingen een nieuw gegeven? / 47
3.3.1.8 Zijn uitspraken van bestuurders of bestuursrechters een gegeven? / 48
3.3.1.9 Wanneer kunnen ‘rechtsfeiten’ (toch) een gegeven zijn? / 49
3.3.2 Het gegeven was aan de rechter niet bekend / 54
3.3.3 Het gegeven wekt het ernstige vermoeden dat de veroordeling onjuist is / 56
3.3.3.1 Hoe beoordeelt de Hoge Raad of sprake is van een ernstig vermoeden? / 56
3.3.3.2 Wanneer is sprake van het vereiste ernstige vermoeden? / 57
3.3.4 Tot welke uitspraak moet het gegeven leiden? / 58
3.3.4.1 Niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging / 59
3.3.4.1.a Kan niet-ontvankelijkheid wegens schending van verdragsregels of beginselen van een goede procesorde grond zijn voor herziening? / 61
3.3.4.2 Vrijspraak / 63
3.3.4.2.a Staat een verwijt dat de veroordeelde het gegeven niet eerder in het geding heeft gebracht, aan herziening in de weg? / 70
3.3.4.2.b Kan onrechtmatige bewijsgaring bewijs tot herziening leiden? / 71
3.3.4.3 Ontslag van alle rechtsvervolging / 73
3.3.4.3.a Rechtsdwaling / 74
3.3.4.3.b Geen herziening bij omslag in de jurisprudentie / 75
3.3.4.3.c Geen herziening op grond van wijziging van wetgeving / 76
3.3.4.3.d Wel herziening bij een strafuitsluitingsgrond / 77
3.3.4.3.e Bijzondere betekenis bij verstekvonnissen / 78
3.3.4.4 Toepassing van een minder zware strafbepaling / 78

4 Voorbereiding van de herzieningsaanvraag / 83
4.1 Kern van de regeling / 84
4.2 Beperkende voorwaarden / 84
4.3 Beoordeling door de procureur-generaal / 86
4.4 Rol van de adviescommissie (ACAS) / 87
4.5 Wanneer is de procureur-generaal bevoegd of verplicht het advies van de ACAS in te winnen? / 89
4.6 Nader onderzoek / 89

5 Indiening van de herzieningsaanvraag / 91
5.1 De aanvrager van herziening / 91
5.1.1 Aanvraag tijdens het leven van de veroordeelde / 91
5.1.1.1 Gewone regels inzake het instellen van rechtsmiddelen zijn niet van toepassing / 92
5.1.1.2 Alleen de raadsman is bevoegd tot indiening van de herzieningsaanvraag / 93
5.1.2 Aanvraag na de dood van de veroordeelde / 94
5.2 Termijn waarbinnen herziening kan worden gevraagd / 96
5.2.1 Hoofdregel: geen termijn / 96
5.2.2 Beperkte termijn bij een uitspraak van het EHRM / 97
5.3 Uitwendige eisen waaraan een herzieningsaanvraag moet voldoen / 100
5.3.1 Verplichte rechtsbijstand / 100
5.3.2 Wettelijke vormvoorschriften / 100
5.3.3 Mag de aanvrager zich bedienen van onrechtmatig verkregen of anoniem bewijs? / 104
5.3.4 Wat is het rechtsgevolg als niet alle stukken worden bijgevoegd? / 104
5.3.5 Is het nazenden van stukken mogelijk? / 104
5.4 Inwendige eisen waaraan een herzieningsaanvraag moet voldoen / 105
5.5 Herhaling van een herzieningsaanvraag / 111
5.6 Wijziging of aanvulling van de herzieningsaanvraag / 112
5.7 Bijkomende verzoeken / 115
5.7.1 Verzoek om pleidooi / 115
5.7.2 Verzoek om opschorting van de tenuitvoerlegging van de uitspraak / 116

6 Procedure tot herziening / 119
6.1 Inbehandelingneming van de herzieningsaanvraag / 119
6.1.1 Informatieverstrekking aan slachtoffer of nabestaanden / 121
6.1.2 Samenstelling van de zetel van de Hoge Raad / 122
6.2 Eerste behandeling van de herzieningsaanvraag door de Hoge Raad / 125
6.2.1 Niet-ontvankelijkheid van de herzieningsaanvraag / 126
6.2.2 Kennelijke ongegrondheid van de herzieningsaanvraag / 127
6.2.3 Arrest van de Hoge Raad / 127
6.3 Verdere behandeling van de herzieningsaanvraag / 128
6.3.1 Gang van zaken bij tegenstrijdige bewezenverklaringen / 128
6.3.2 Gang van zaken bij een uitspraak van het EHRM / 129
6.3.3 Gang van zaken bij een novum / 130
6.3.3.1 Rol van het parket bij de Hoge Raad / 130
6.3.3.2 Gelegenheid tot weerwoord / 132
6.3.3.3 Nader onderzoek door de Hoge Raad / 133
6.3.3.4 Samenvatting van de procedure bij een novum / 136
6.3.3.5 Uitgangspunt van de Hoge Raad bij de beoordeling van een novum / 138
6.3.3.6 Rol van het strafdossier / 139
6.3.3.7 Rol van het openbaar ministerie / 141
6.3.3.8 Rol van de raadsman / 144
6.3.3.9 Overzichtsarresten / 145
6.3.4 Arrest van de Hoge Raad / 146
6.3.4.1 Afdoening zonder verwijzing / 149
6.3.4.2 Geen verkorte afdoening / 151
6.4 Mededeling van het arrest / 151
6.5 Rechtsgevolg van het arrest / 152
6.5.1 Gevolg voor de strafzaak / 152
6.5.2 Gevolg voor de tenuitvoerlegging van de opgelegde straf / 153
6.5.2.1 Bevel van de Hoge Raad tot voorlopige hechtenis / 154
6.5.2.2 Complicaties bij gevoegde zaken / 155

7 Procedure in herziening / 157
7.1 Inleiding / 157
7.2 Omvang van het onderzoek / 159
7.2.1 Verwijzingsopdracht van de Hoge Raad / 159
7.2.1.1 Binnen welke grenzen moet het onderzoek worden verricht? / 159
7.2.2 Grondslag van de tenlastelegging / 161
7.2.2.1 Is wijziging van de tenlastelegging mogelijk? / 162
7.2.3 Wettelijke begrenzingen / 163
7.2.3.1 Tegenstrijdige bewezenverklaringen / 163
7.2.3.2 Uitspraak van het EHRM / 163
7.2.3.3 Novum / 164
7.2.3.3.a Gelden er bijzondere motiveringseisen? / 166
7.2.3.3.b Mag de rechter in geval veroordeling alsnog een minder zware straf opleggen? / 167
7.2.4 Welke rol spelen feiten die zich pas hebben voorgedaan na de verwijzing door de Hoge Raad? / 170
7.2.4.1 Is het feit inmiddels verjaard? / 170
7.2.4.2 Is de wet of de jurisprudentie inmiddels gewijzigd? / 171
7.3 Procedureregels / 172
7.3.1 Moet de inhoud van de tenlastelegging gelijkluidend zijn? / 173
7.3.2 Welke appelvoorschriften zijn niet van toepassing? / 173
7.3.3 Behandeling door een meervoudige kamer / 174
7.3.4 Incompatibiliteitsregeling / 174
7.3.5 Toepassing van de gewone appelregels voor het overige / 175
7.4 Einduitspraak / 175
7.4.1 Welke einduitspraken zijn mogelijk? / 175
7.4.2 Herziening ten voordele mag niet op een nadeel uitdraaien / 176
7.4.2.1 Wanneer volgt een bevel tot aftrek van de voorafgaande straf? / 179
7.4.2.2 Hoe vindt verrekening van een eerder verleende gratie plaats? / 180
7.4.2.3 Welke regels gelden voor schadevergoeding aan de benadeelde partij? / 180
7.5 Is tegen het arrest in herziening beroep in cassatie mogelijk? / 181
7.5.1 Welke regels gelden na cassatie? / 182

II Herziening ten nadele van de gewezen verdachte / 183

8 Inleiding / 183

9 Gevallen waarin (geen) herziening ten nadele openstaat / 189
9.1 Beslissing is vatbaar voor herziening / 189
9.1.1 Vrijspraak / 189
9.1.2 Ontslag van alle rechtsvervolging / 192
9.1.3 Veroordeling / 193
9.2 Welke beperkingen gelden? / 194
9.2.1 Onherroepelijkheid van de einduitspraak / 194
9.2.2 Einduitspraak van een Nederlandse rechter / 194
9.2.3 Verjaarde delicten / 195
9.2.4 Geen herziening ten nadele na het overlijden van de gewezen verdachte / 196
9.2.5 Kan een vordering tot herziening ten nadele worden herhaald? / 197
9.2.6 Wat betekent de extra eis ‘belang van een goede rechtsbedeling’? / 198
9.3 Beslissing is niet vatbaar voor herziening / 200

10 Gronden voor herziening / 203
10.1 Het novum / 203
10.1.1 (Uitsluitend) een bekentenis / 204
10.1.2 Resultaten van technisch onderzoek / 205
10.1.2.1 Mogen de resultaten van DNA-onderzoek worden bewaard? / 206
10.2 De falsa / 207
10.3 Welk bewijs is uitgesloten? / 209

11 Voorbereiding van de herzieningsaanvraag / 211
11.1 Onderzoek door opsporingsambtenaren / 211
11.2 Onderzoek door een rechter-commissaris / 213
11.2.1 Vordering aan de rechter-commissaris tot nader onderzoek / 213
11.2.2 Behandeling van & beslissing op de vordering door de rechter-commissaris / 213
11.2.3 Rechtsmiddel / 215
11.2.4 Hoe ziet de uitvoering van het onderzoek door de rechter-commissaris eruit? / 216
11.3 Voorlopige hechtenis / 217

12 Indiening van de herzieningsaanvraag / 221
12.1 De aanvrager van herziening / 221
12.1.1 Het College van procureurs-generaal / 221
12.1.2 De gemachtigde procureur-generaal / 222
12.2 Geen beklag ex artikel 12 Sv / 223
12.3 Eisen waaraan de herzieningsaanvraag moet voldoen / 224

13 Procedure tot herziening ten nadele / 225
13.1 Hoofdlijnen / 225
13.2 Welke bepalingen inzake de herziening ten voordele zijn wel en welke zijn niet van toepassing? / 225
13.3 Is nader onderzoek door de Hoge Raad mogelijk? / 227
13.4 Arrest van de Hoge Raad / 229
13.5 Hoe ziet de verwijzing eruit? / 230

14 Procedure in herziening ten nadele / 233

III Tot slot / 237

15 Schadevergoeding voor de gewezen verdachte / 237
15.1 Wanneer bestaat aanspraak op schadevergoeding in geval van herziening ten voordele van de gewezen verdachte? / 237
15.2 Wanneer bestaat aanspraak op schadevergoeding in geval van herziening ten nadele van de gewezen verdachte? / 240

16 Uitleiding / 243
16.1 Herziening ten voordele van de gewezen verdachte / 243
16.2 Herziening ten nadele van de gewezen verdachte / 247