Belastingrecht in Hoofdlijnen

Woord vooraf / V
Lijst van gebruikte afkortingen / XVII

HOOFDSTUK 1
Belastingen in Nederland / 1
1.1 Inleiding / 1
1.1.1 Belastingen en premies: een overzicht / 1
1.1.2 Wat zijn ‘belastingen’? / 3
1.1.3 Het Nederlandse belastingstelsel: historische achtergrond / 5
1.2 Overzicht van de belangrijkste belastingen / 6
1.2.1 Inkomstenbelasting / 6
1.2.2 Loonbelasting / 7
1.2.3 Vennootschapsbelasting / 8
1.2.4 Dividendbelasting, interestbelasting en royaltybelasting / 9
1.2.5 Erfbelasting en schenkbelasting / 10
1.2.6 Kansspelbelasting / 10
1.2.7 Omzetbelasting / 10
1.2.8 Accijnzen / 11
1.2.9 Overdrachtsbelasting / 11
1.2.10 Assurantiebelasting / 11
1.2.11 Milieuheffingen / 11
1.2.12 Belasting van personenauto’s, motorrijwielen en bestelauto’s / 12
1.2.13 Motorrijtuigenbelasting / 12
1.2.14 Premies voor de sociale verzekeringen / 13
1.2.15 Belastingen van gemeenten, provincies en waterschappen / 13
1.3 Materieel en formeel belastingrecht / 14
1.3.1 Materieel belastingrecht / 14
1.3.2 Formeel belastingrecht / 14
1.3.3 Materiële belastingschuld / 14
1.3.4 Formele belastingschuld / 15
1.4 Gevolgen van belastingheffing / 15
1.4.1 Inleiding / 15
1.4.2 Belastingen en gedrag / 17
1.4.3 Wie draagt de belastingen? / 18
1.4.4 Inkomensherverdeling door belastingen / 19
1.4.5 Het ontgaan van belasting en belastingontduiking / 20
1.5 Doeleinden van belastingheffing / 22
1.5.1 Klassieke doeleinden / 22
1.5.2 Veranderende opvattingen over staat en markt / 24
1.5.3 Belastingheffing als overheidsinstrument / 26

HOOFDSTUK 2
Inkomstenbelasting / 29
2.1 Inleiding / 29
2.1.1 Draagkrachtbeginsel / 30
2.1.2 Karakter / 30
2.2 Structuur van de wet / 32
2.2.1 Algemene bepalingen / 32
2.2.2 Boxenstelsel en tarieven / 32
2.2.3 Inkomsten uit werk en woning (box 1) / 33
2.2.4 Inkomen uit aanmerkelijk belang (box 2) / 34
2.2.5 Inkomen uit sparen en beleggen (box 3) / 35
2.2.6 Toerekening voordelen binnen en aan boxen / 36
2.2.7 Maatregelen tegen boxhopping / 36
2.2.8 Geen verliesverrekening tussen boxen / 37
2.3 Subjectieve belastingplicht / 38
2.3.1 Inleiding / 38
2.3.2 Binnenlandse belastingplichtigen / 38
2.3.3 Buitenlandse belastingplichtigen / 39
2.3.4 Toerekening voordelen aan personen / 41
2.4 Objectieve belastingplicht / 42
2.4.1 Belastingplicht en belastingschuld / 42
2.4.2 Som van de belastbare inkomens / 43
2.4.3 Verzamelinkomen / 43
2.5 Het fiscale inkomensbegrip / 44
2.5.1 Theoretische achtergrond / 44
2.5.2 Wettelijk inkomensbegrip / 44
2.5.3 Vermogenswinstbelasting / 44
2.5.4 Reële stelsel / 45
2.5.5 Objectieve en subjectieve kenmerken van het inkomensbegrip / 45
2.5.6 Bronnen van inkomen / 45
2.6 Belastbare winst uit onderneming / 47
2.6.1 Inleiding / 47
2.6.2 Onderneming / 47
2.6.3 Ondernemer / 50
2.6.4 Ondernemersfaciliteiten / 52
2.6.5 Winst / 53
2.6.6 Openingsbalans / 55
2.6.7 Vermogensetikettering / 56
2.6.8 Slotbalans / 57
2.6.9 Ondernemingskosten / 58
2.6.10 Onttrekkingen / 61
2.6.11 Objectieve vrijstellingen / 61
2.6.12 Jaarwinst / 62
2.7 Ander inkomen uit werk en eigen woning / 72
2.7.1 Belastbaar loon / 72
2.7.2 Belastbaar resultaat uit overige werkzaamheden / 75
2.7.3 Belastbare inkomsten uit eigen woning / 79
2.8 Belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang / 84
2.8.1 Algemeen / 84
2.8.2 Heffingsgrondslag / 85
2.8.3 Aanmerkelijk belang / 85
2.8.4 Voordelen uit aanmerkelijk belang / 88
2.8.5 Moment van genieten / 91
2.9 Belastbaar inkomen uit sparen en beleggen / 91
2.9.1 Inleiding / 91
2.9.2 Rendement / 91
2.9.3 Rendementsgrondslag / 94
2.10 Persoonsgebonden aftrek / 99
2.11 Heffingskortingen / 102
2.12 Wijze van heffing / 103

HOOFDSTUK 3
Loonheffingen / 105
3.1 Inleiding / 105
3.2 Loonbelasting / 106
3.2.1 Werknemer / 106
3.2.2 Dienstbetrekking / 106
3.2.3 Artiesten, beroepssporters en buitenlandse gezelschappen / 112
3.2.4 Vrijwilligers / 112
3.2.5 Inhoudingsplichtige/werkgever / 114
3.2.6 Modelovereenkomsten / 115
3.3 Premies volksverzekeringen / 117
3.4 Premies werknemersverzekeringen / 118
3.4.1 Algemeen / 118
3.4.2 Werknemer / 119
3.4.3 Werkgever / 120
3.4.4 Algemene modelovereenkomsten en modelovereenkomsten voor branches en beroepsgroepen / 121
3.5 Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 121
3.6 Loon / 122
3.6.1 Algemeen / 122
3.6.2 Loon voor de loonbelasting / 122
3.6.3 Loon in natura / 124
3.6.4 Aanspraken / 128
3.6.5 Aandelenoptierechten / 128
3.6.6 Negatief loon / 130
3.6.7 Loon uit tegenwoordige en uit vroegere arbeid / 130
3.6.8 Uitbreiding loonbegrip / 130
3.6.9 Vrijstellingen / 131
3.6.10 Genietingsmoment: tijdstip waarop loon wordt genoten / 132
3.6.11 Loon voor de premieheffing volksverzekeringen / 133
3.6.12 Loon voor de premieheffing werknemersverzekeringen / 133
3.6.13 Loon voor de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 134
3.7 Tarieven / 134
3.7.1 Loonbelasting / 134
3.7.2 Premies volksverzekeringen / 137
3.7.3 Premies werknemersverzekeringen / 138
3.7.4 Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 139
3.8 Wijze van heffing / 139
3.8.1 Loonbelasting / 140
3.8.2 Premies volksverzekeringen / 140
3.8.3 Premies werknemersverzekeringen / 140
3.8.4 Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet / 141
3.8.5 Aangifte, correctiebericht en naheffingsaanslag / 141
3.9 Eindheffingsregime / 142
3.9.1 Inleiding / 142
3.9.2 Andere belastingplichtige, ander tarief / 142
3.9.3 Eindheffingsbestanddelen / 142
3.9.4 Werkkostenregeling / 143
3.9.5 Eindheffingstarieven / 149
3.9.6 Doorwerking naar andere loonheffingen / 149
3.10 Afdrachtverminderingen / 149

HOOFDSTUK 4
Vennootschapsbelasting / 151
4.1 Het klassieke stelsel / 151
4.2 Subjectieve belastingplicht / 153
4.2.1 Inleiding / 153
4.2.2 Binnenlandse belastingplichtigen / 154
4.2.3 Buitenlandse belastingplichtigen / 156
4.2.4 Subjectieve vrijstellingen / 156
4.3 Objectieve belastingplicht / 156
4.3.1 Van winst naar belastbaar bedrag / 156
4.3.2 Vermogensvergelijking en vermogensmutaties / 157
4.3.3 Kapitaalstorting / 158
4.3.4 Informeel kapitaal / 158
4.3.5 Geldleningen van de moedermaatschappij aan de dochtermaatschappij / 160
4.3.6 Terugbetaling van kapitaal / 161
4.3.7 Eigen vermogen en vreemd vermogen / 162
4.4 Het winstbegrip / 162
4.4.1 Algemeen / 162
4.4.2 Zakelijke en persoonlijke overwegingen / 165
4.4.3 Directeur-aandeelhouder / 166
4.4.4 Niet-aftrekbare bedragen / 166
4.4.5 Winstdrainage: begrenzing renteaftrek / 167
4.4.6 Internationale fiscale maatregelen / 169
4.5 Deelnemingsvrijstelling / 171
4.5.1 Inleiding / 171
4.5.2 Ratio: voorkomen dubbele belasting / 171
4.5.3 Kosten van een (buitenlandse) deelneming / 172
4.5.4 Liquidatieverlies / 173
4.5.5 Financiering van de dochtermaatschappij door de moedermaatschappij / 173
4.6 Verrekening van verliezen / 175
4.7 Fusies / 176
4.7.1 Inleiding / 176
4.7.2 Bedrijfsfusie / 177
4.7.3 Juridische fusie / 178
4.7.4 Juridische splitsing / 178
4.7.5 Aandelenfusie / 179
4.8 Fiscale eenheid / 180
4.8.1 Inleiding / 180
4.8.2 Voorwaarden voor een fiscale eenheid / 182
4.8.3 Aanvraag, voegen en ontvoegen / 183
4.8.4 Verliesverrekening fiscale eenheden / 183
4.8.5 Bijzondere voorwaarden / 185
4.9 Tarief / 185
4.10 Eenmanszaak of bv? / 186
4.10.1 Inleiding / 186
4.10.2 Andere dan fiscale overwegingen / 186
4.10.3 Fiscale overwegingen / 186
4.10.4 Omslagpunt / 187
4.10.5 Geruisloze overgang van en naar de inkomstenbelasting / 188

HOOFDSTUK 5
Erfbelasting en schenkbelasting / 189
5.1 Inleiding / 189
5.2 Erfbelasting / 191
5.2.1 Aanknopen bij het civiele recht. Fictiebepalingen / 191
5.2.2 Afgezonderd particulier vermogen / 196
5.3 Heffingsgrondslag / 197
5.4 Waardemaatstaf / 198
5.4.1 Effecten / 198
5.4.2 Onroerende zaken / 199
5.4.3 Ondernemingsvermogen / 199
5.4.4 Vruchtgebruik en periodieke uitkeringen / 199
5.5 Vrijstellingen / 200
5.5.1 Algemeen / 200
5.5.2 Pensioenen / 202
5.5.3 Partners / 202
5.6 Schenkbelasting / 203
5.6.1 Algemeen / 203
5.6.2 Fictiebepalingen / 205
5.6.3 Heffingsgrondslag / 206
5.7 Tarief / 207
5.7.1 Twee tariefgroepen / 207
5.7.2 Graden van bloed- en aanverwanten / 208
5.8 Bedrijfsopvolging / 209
5.9 Enkele formele regels / 211

HOOFDSTUK 6
Omzetbelasting / 213
6.1 Inleiding / 213
6.2 Het Europese kader / 214
6.3 Het systeem van de wet / 216
6.3.1 Een heffing over de toegevoegde waarde / 216
6.3.2 Aftrek van voorbelasting / 217
6.3.3 Misbruik en fraude / 217
6.4 De btw-ondernemer / 219
6.4.1 Ondernemer of belastingplichtige? / 219
6.4.2 Publiekrechtelijke lichamen en btw / 221
6.4.3 De fiscale eenheid / 222
6.5 Belastbare feiten / 224
6.5.1 Prestaties / 224
6.5.2 Levering van goederen en diensten / 225
6.5.3 De samengestelde prestatie / 226
6.5.4 Uitvoer van goederen / 227
6.5.5 Invoer (van buiten de EU) vs. intracommunautaire transacties (vanuit een andere EU-lidstaat) / 227
6.5.6 Intracommunautaire transacties / 228
6.5.7 Verboden prestaties / 229
6.6 Plaats van de prestatie / 230
6.7 Maatstaf van heffing / 231
6.8 Tarief / 231
6.9 Vrijstellingen / 232
6.9.1 Algemeen / 232
6.9.2 Onroerende zaken / 232
6.9.3 De kleineondernemersregeling / 233
6.10 Aftrek en herziening / 234
6.11 De overdracht van een onderneming en het algemeenheidregime / 236
6.12 Voldoening op aangifte / 237

HOOFDSTUK 7
Formeel belastingrecht / 239
7.1 Inleiding / 239
7.1.1 Belasting betalen: graag of niet / 239
7.1.2 Belasting ontduiken tegenover belasting ontwijken / 240
7.1.3 Pogingen belasting te ontwijken / 240
7.1.4 Wapens van de overheid tegen belastingontgaan / 241
7.1.5 Pogingen belasting te ontduiken (belastingfraude) / 243
7.2 Aanslagbelastingen / 244
7.2.1 Aangifte / 245
7.2.2 Inlichtingenverplichting / 246
7.2.3 Belastingaanslag / 246
7.2.4 Voorlopige aanslag / 246
7.2.5 Definitieve aanslag / 247
7.2.6 Navorderingsaanslag / 247
7.2.7 Conserverende belastingaanslag / 250
7.2.8 Bestuurlijke boeten / 250
7.3 Voldoeningsbelastingen en afdrachtbelastingen / 254
7.3.1 Afdracht op aangifte, voldoening op aangifte / 254
7.3.2 Naheffingsaanslag / 254
7.3.3 Bestuurlijke boeten / 254
7.4 Belastingrente / 255
7.5 Bezwaar / 256
7.5.1 Algemeen / 256
7.5.2 Termijnen / 257
7.5.3 Verzwaring bewijslast / 257
7.5.4 Uitspraak van de inspecteur / 258
7.5.5 Overslaan bezwaarfase / 258
7.5.6 Vermindering ambtshalve / 259
7.5.7 Massaal bezwaar / 259
7.6 De procedure bij de belastingrechter / 260
7.6.1 Beroep / 260
7.6.2 Beroepschrift, verweerschrift, conclusies, onderzoek ter zitting / 262
7.6.3 Wetsuitleg / 263
7.6.4 Vrije bewijsleer / 263
7.6.5 Uitspraak / 264
7.6.6 Wraking en verschoning van rechters / 264
7.6.7 Hoger beroep / 265
7.6.8 Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad / 266
7.6.9 Beroep in cassatie / 266
7.6.10 Procesvertegenwoordiging, kosten- en schadevergoeding / 268
7.7 Bijzondere bepalingen / 269
7.7.1 Inlichtingen / 269
7.7.2 Bestuurlijke boete / 271
7.7.3 Hardheidsclausule (art. 63 AWR) / 271
7.7.4 Doelmatige formalisering (art. 64 AWR) / 272
7.8 Algemene rechtsbeginselen en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 272
7.8.1 Algemeen / 272
7.8.2 Toetsing aan buitenwettelijke informatie, pseudowetgeving / 272
7.8.3 Vertrouwensbeginsel / 273
7.8.4 Gelijkheidsbeginsel / 275
7.8.5 Andere beginselen / 277
7.8.6 Algemene rechtsbeginselen: de goede trouw en rechtszekerheid / 277
7.8.7 Wetgeving / 277
7.8.8 Vaststellingsovereenkomst / 279
7.9 Fiscaal strafrecht / 279
7.10 Horizontaal belastingtoezicht / 280
7.10.1 De uitvoerende taak van de Belastingdienst / 281
7.10.2 De horizontalisering van de maatschappij / 282
7.10.3 De invoering van horizontaal belastingtoezicht in 2005 / 283
7.10.4 Fiscale samenwerking op basis van horizontaal toezicht / 284
7.10.5 Uitgangspunten en convenantafspraken / 286
7.10.6 Horizontaal versus traditioneel belastingtoezicht / 287
7.10.7 Doorontwikkeld horizontaal toezicht vanaf 2021 / 289
7.11 Invordering / 291
7.11.1 Invordering in eerste aanleg (hfdst. II Invorderingswet 1990) / 291
7.11.2 Dwanginvordering (hfdst. III Invorderingswet 1990) / 291
7.11.3 Bestuurlijke boete / 292
7.11.4 Bijzondere bepalingen (hfdst. IV Invorderingswet 1990) / 292
7.11.5 Aansprakelijkheid (hfdst. VI Invorderingswet 1990) / 294

HOOFDSTUK 8
Belastingen en Europa / 297
8.1 Inleiding / 297
8.2 De ‘Instellingen’ van de Europese Unie en hun taakverdeling / 298
8.3 Unificatie en harmonisatie van indirecte belastingen / 299
8.3.1 Unificatie: douane-unie / 299
8.3.2 Harmonisatie omzetbelasting, accijnzen en energiebelastingen / 299
8.4 Harmonisatie van directe belastingen / 301
8.4.1 Inleiding / 301
8.4.2 Moeder-dochterrichtlijn: voorkoming van dubbele vennootschapsbelasting en dubbele dividendbelasting bij winstuitkeringen in groepsverband / 302
8.4.3 Fusierichtlijn: voorkoming van vennootschapsbelasting en/of inkomstenbelasting op het tijdstip van fusies door uitstel van heffing / 303
8.4.4 Interest-royaltyrichtlijn: voorkoming van dubbele vennootschapsbelasting en dividendbelasting bij interest- of royaltybetalingen tussen groepsmaatschappijen / 304
8.4.5 Arbitrage / 305
8.4.6 EU-Antibelastingontgaansrichtlijn 1 en 2 / 306
8.4.7 Minimumwinstbelastingrichtlijn / 308
8.5 Grensoverschrijdende gegevensuitwisseling en bijstand bij invordering / 309
8.5.1 Gegevensuitwisseling / 309
8.5.2 Bijstand bij invordering / 311
8.6 Coördinatie van fiscale regelgeving: directe belastingen / 311
8.7 Non-discriminatie / 312
8.7.1 Indirecte belastingen / 312
8.7.2 Directe belastingen / 313

HOOFDSTUK 9
Internationaal belastingrecht / 319
9.1 Inleiding / 319
9.2 Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 / 322
9.3 Het OESO-Modelbelastingverdrag / 324
9.3.1 Inleiding / 324
9.3.2 Opbouw van OESO-modelverdrag inzake belastingen naar inkomen en vermogen / 325
9.4 Door Nederland gesloten belastingverdragen / 330
9.5 Voorkoming van agressieve tax planning / 333
9.5.1 Inleiding / 333
9.5.2 Conditionele bronbelasting / 333
9.5.3 Antimisbruikbepalingen in belastingverdragen / 335
9.6 Belastingconcurrentie, de ‘race to the bottom’ en Pillar 2 / 336
9.6.1 Belastingconcurrentie / 336
9.6.2 Minimumwinstbelasting / 337

Trefwoordenregister / 339