Beslissen op bezwaar

Voorwoord / V
Lijst met afkortingen / XIII

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 De aanleiding tot dit boek / 1
1.2 De opzet van dit boek / 1
1.2.1 Gericht op de uitvoeringspraktijk / 1
1.2.2 Enige begrippen toegelicht / 3
1.3 De betekenis van de Awb / 4
1.3.1 Opkomst en groei van de Awb / 4
1.3.2 Systematiseren, uniformeren en vereenvoudigen / 5
1.3.3 Opbouw van de Awb / 6
1.3.4 Vier typen regels / 6
1.4 De bezwaarprocedure / 7
1.4.1 Voorgeschiedenis / 7
1.4.2 Functies van de bezwaarprocedure / 8
1.4.3 Karakter van de bezwaarprocedure / 9
1.4.4 Toekomst van de bezwaarprocedure / 10

HOOFDSTUK 2
De bezwaarprocedure in hoofdlijnen / 13
2.1 Waartegen kan bezwaar worden gemaakt? / 13
2.1.1 Zonder beroep geen bezwaar / 13
2.1.2 Besluit / 13
2.1.3 Belanghebbende / 15
2.2 In welke gevallen moet bezwaar worden gemaakt? / 16
2.2.1 Hoofdregel / 16
2.2.2 Generieke uitzonderingen / 16
2.2.3 Specifieke uitzonderingen / 17
2.3 In welke gevallen mag de belanghebbende de bezwaarfase overslaan? / 17
2.3.1 Algemeen / 17
2.3.2 Bestuurlijke procedure / 18
2.3.3 Rechterlijke procedure / 19
2.3.4 Onbekend en ingewikkeld / 19
2.4 Wat gebeurt er met een ontvankelijk bezwaar? / 20
2.4.1 Ex nunc volledig heroverwegen door het bestuursorgaan / 20
2.4.2 Beslissing op bezwaar als resultaat van de heroverweging / 20

HOOFDSTUK 3
Inrichting van de organisatie / 23
3.1 Meer onderdelen van de organisatie betrokken bij de afhandeling van bezwaren / 23
3.1.1 Vakafdeling en bezwaarafdeling / 23
3.1.2 Bezwaarafdeling of vakafdeling? / 24
3.2 Formele gang van zaken / 24
3.2.1 Routing van bezwaarschriften / 24
3.2.2 Vreemde brieven / 25

HOOFDSTUK 4
Informele omgang met bezwaren / 27
4.1 Onvrede over de bezwaarprocedure / 27
4.2 Wat vooraf gaat aan bezwaar / 28
4.2.1 Contact rond het primaire besluit / 28
4.2.2 De bezwaarclausule / 29
4.3 Informeel overleg na ontvangst van het bezwaar / 30
4.3.1 Stappenplan / 30
4.3.2 Het telefonische contact / 31
4.3.3 Na het telefonisch contact / 32
4.4 Als informeel overleg niets oplevert / 33

HOOFDSTUK 5
Het horen / 35
5.1 Inleiding / 35
5.2 Strekking en reikwijdte van art. 7:2 Awb / 35
5.2.1 Geen hoorplicht in strikte zin / 35
5.2.2 Fysiek of digitaal horen? / 36
5.2.3 Hybride hoorzittingen / 37
5.2.4 Tips voor telefonisch of online horen, structuur gesprek en gespreksvoering / 37
5.3 Uitzonderingen op de hoorplicht / 38
5.3.1 Algemene opmerkingen / 38
5.3.2 Het begrip ‘kennelijk’ / 39
5.3.3 Kennelijk niet-ontvankelijk / 40
5.3.4 Kennelijk ongegrond / 41
5.3.5 Afzien van het horen / 42
5.3.6 Antwoordkaartmethode / 42
5.3.7 Volledig tegemoetkomen / 43
5.4 Voorbereiding: op de zaak betrekking hebbende stukken / 43
5.4.1 Het bestuursorgaan / 43
5.4.2 Belanghebbenden: nadere stukken / 44
5.5 Voorbereiding: uitnodiging / 45
5.5.1 Inhoud / 45
5.5.2 Uitstel van de hoorzitting? / 45
5.6 Wie mag belanghebbenden horen? / 46
5.6.1 Uitgangspunt / 46
5.6.2 Als een externe commissie is ingesteld / 46
5.6.3 Als eerdere gesprekken niets hebben opgeleverd / 47
5.7 De hoorzitting / 47
5.7.1 Aanwezigen / 47
5.7.2 In het openbaar of achter gesloten deuren? / 48
5.7.3 Waar? / 48
5.7.4 In elkaars aanwezigheid? / 49
5.7.5 Verloop van de hoorzitting / 50
5.7.6 Het verslag / 51
5.8 Opnieuw horen / 52
5.8.1 Tijdens de bezwaarprocedure / 52
5.8.2 Na afloop van de bezwaarprocedure / 53
5.9 Na het horen: het advies / 53
5.9.1 Voltallige commissie adviseert / 53
5.9.2 Bestuursorgaan blijft verantwoordelijk / 53
5.9.3 Motivering van het bestuursorgaan vereist? / 54

HOOFDSTUK 6
Heroverweging / 55
6.1 Inleiding / 55
6.2 Omvang van de heroverweging / 55
6.3 Volledigheid van de heroverweging / 56
6.4 Geen grondenstelsel / 57
6.4.1 Ambtshalve heroverwegen / 57
6.4.2 Consequentie voor de bezwaarmaker: goede procesorde / 57
6.4.3 Relativiteitsvereiste nog niet aan de orde / 58
6.4.4 De praktijk is weerbarstig / 58
6.5 Heroverwegen van rechtmatigheid / 59
6.5.1 Algemene opmerking / 59
6.5.2 Bevoegdheidsgebreken / 59
6.5.3 Motiveringsgebreken / 61
6.5.4 Onderzoeksgebreken / 62
6.5.5 Materiële gebreken / 62
6.6 Volledig heroverwegen: doelmatigheid / 63
6.7 Heroverwegen en tijd / 64
6.7.1 Algemene opmerkingen / 64
6.7.2 Peilmoment / 64
6.8 Gefaseerde besluitvorming in bezwaar / 66
6.8.1 Bezwaar niet-ontvankelijk verklaren / 66
6.8.2 Bezwaar gegrond of ongegrond verklaren / 67
6.8.3 Primair besluit herroepen / 68
6.9 Volledig heroverwegen: meer bezwaren tegen één besluit / 69
6.10 Geen reformatio in peius / 70
6.10.1 Ratio van het verbod / 70
6.10.2 Beperkte omvang van het verbod / 71
6.10.3 Nuancering van het verbod / 72

HOOFDSTUK 7
De beslissing / 73
7.1 Inleiding / 73
7.2 Wanneer is sprake van een beslissing op bezwaar? / 73
7.2.1 Rechtsmiddelenclausule zegt niet alles / 73
7.2.2 Het oordeel van de bestuursrechter is doorslaggevend / 74
7.3 Het rechtskarakter van een beslissing op bezwaar / 75
7.4 Awb zegt weinig over de inhoud van de beslissing op bezwaar / 75
7.5 Bezwaar niet-ontvankelijk / 76
7.5.1 Wees duidelijk / 76
7.5.2 Wees soepel / 76
7.5.3 Wees zorgvuldig / 78
7.5.4 Wees bedacht op beleidsruimte / 78
7.5.5 Wees creatief / 79
7.6 Bezwaar ontvankelijk / 80
7.6.1 Maak een keuze / 80
7.6.2 Volsta niet met het (on)gegrond verklaren van het bezwaar / 80
7.6.3 Koppel ‘ongegrond en gegrond’ niet aan ‘in stand laten en herroepen’ / 81
7.6.4 Na de herroeping / 82
7.6.5 Let op bijkomende beschikkingen / 83
7.6.6 Let op schadeclaims / 83
7.7 De structuur van de beslissing op bezwaar / 85
7.7.1 Onderdelen van de beslissing op bezwaar / 85
7.7.2 Onderwerp / 85
7.7.3 Beschrijving van de feiten / 86
7.7.4 Procedureverloop / 86
7.7.5 Weergave van de bezwaargronden / 87
7.7.6 De heroverweging na het advies van de externe commissie / 87
7.7.7 De heroverweging bij een niet-ontvankelijk bezwaar / 88
7.7.8 De heroverweging bij kennelijk niet-ontvankelijk of kennelijk ongegrond bezwaar / 88
7.7.9 De heroverweging niet beperken tot aangevoerde gronden / 89
7.7.10 De heroverweging en het verzoek om vergoeding van proceskosten / 89
7.7.11 De heroverweging van andere besluiten / 89
7.7.12 Het dictum / 90
7.7.13 Rechtsmiddelenclausule / 91
7.8 Tussentijdse primaire besluiten / 91
7.9 Bevoegdheid tot het beslissen op bezwaar / 92
7.9.1 Attributie / 92
7.9.2 Delegatie / 92
7.9.3 Mandaat / 93

HOOFDSTUK 8
De beslistermijn / 95
8.1 Inleiding / 95
8.2 Lengte van de termijn / 95
8.3 Opschorting van de beslistermijn / 96
8.3.1 Wat is opschorting? / 96
8.3.2 Begin: bezwaar(maker) voldoet niet aan formele vereisten / 96
8.3.3 Begin: andere omstandigheden / 97
8.3.4 Einde / 97
8.3.5 Eerst opschorten, daarna verlengen? / 98
8.4 Verlenging van de beslistermijn / 98
8.4.1 Wat is verlengen? / 98
8.4.2 Generieke bevoegdheid / 98
8.4.3 Specifieke bevoegdheid / 99
8.4.4 Verlenging op verzoek / 100
8.4.5 Meermalen verlengen? / 100
8.5 Juridische status van opschortings- en procesbeslissingen / 101
8.5.1 In beginsel niet appellabel / 101
8.5.2 Toch vatbaar voor toetsing door de bestuursrechter / 101
8.5.3 Inhoudelijke eisen / 101
8.6 Overschrijding van de beslistermijn / 102
8.6.1 Oorzaken / 102
8.6.2 Remedies / 103

HOOFDSTUK 9
Schadevergoeding wegens het heroverwegen / 105
9.1 Inleiding / 105
9.2 Proceskosten / 105
9.2.1 Wie heeft recht op vergoeding van proceskosten? / 105
9.2.2 Onder welke omstandigheden bestaat recht op vergoeding van proceskosten? / 106
9.2.3 Verzoek / 106
9.2.4 Herroepen / 106
9.2.5 Onrechtmatigheid / 107
9.2.6 Besluit proceskosten bestuursrecht / 108
9.2.7 Kosten van derde-belanghebbenden? / 108
9.2.8 Wijziging van art. 7:15 Awb gewenst / 109
9.2.9 Vergoeding van proceskosten buiten art. 7:15 lid 2 Awb om / 109
9.3 Heroverwegen als zodanig / 110
9.3.1 Herroepen van het primaire besluit / 110
9.3.2 Vervangen van het primaire besluit / 110
9.3.3 In stand laten van het primaire besluit / 111
9.4 Het uitblijven van een beslissing op bezwaar / 111
9.4.1 Materiële schade / 111
9.4.2 Immateriële schade / 112

HOOFDSTUK 10
De bestuursrechter en de bestuurlijke heroverweging / 115
10.1 Inleiding / 115
10.2 Art. 7:11 lid 2 Awb is van openbare orde / 115
10.3 Strijd met art. 7:11 Awb / 116
10.3.1 Zes soorten vergissingen / 116
10.3.2 Wettelijk voorschrift en beleidsregel / 117
10.3.3 Bijkomende beschikking / 117
10.3.4 Verzoek om vergoeding van proceskosten / 118
10.3.5 Incompleet: splitsing van besluitvorming / 119
10.3.6 Overcompleet: nieuw primair besluit / 120
10.3.7 Verkeerde voorprocedure gevolgd / 121

Artikelenregister / 123