Voorwoord / V
Lijst van afkortingen / XXIII
Verkort aangehaalde literatuur / XXV
HOOFDSTUK 1
ALGEMENE INLEIDING / 1
1.1 Het thema / 1
1 Verbintenissen uit de wet en schadevergoeding / 1
2 Verbintenis, rechtsplicht, vermogensrecht, nakoming / 2
3 Plaats van ‘verbintenissen uit de wet’ in de wet / 3
4 Samenloop wanprestatie en onrechtmatige daad / 4
5 Rechtvaardiging voor het ontstaan van verbintenissen / 6
1.2 Enkele algemene thema’s van aansprakelijkheidsrecht / 7
6 Vertrekpunt: ieder draagt zijn eigen schade … / 7
7 Doelen van het aansprakelijkheidsrecht / 8
8 Onderscheid en samenhang met strafrecht / 10
9 Aansprakelijkheid en verzekering / 12
10 Maatschappelijke en juridische ontwikkeling / 13
11 Europeanisering / 15
12 Rechtsvergelijking / 17
HOOFDSTUK 2
AANSPRAKELIJKHEID VOOR EIGEN GEDRAG OP GROND VAN ART. 6:162 / 19
2.1 Inleiding / 19
13 Overzicht van de stof / 19
14 Het wettelijk systeem / 20
15 De onrechtmatige gedraging / 20
16 De toerekening / 21
17 Aansprakelijkheid van rechtspersonen / 21
18 De onrechtmatigheid van de gedraging en de betekenis van de rechtvaardigingsgrond / 23
19 De relativiteit van de norm / 25
20 Onderlinge verhouding van de onrechtmatigheidscriteria / 26
21 Inbreuk en strijd met de wet vroeger als enige criteria / 27
22 De verruiming door Lindenbaum/Cohen / 27
2.2 De rechtsinbreuk / 28
23 De inbreuk op een (subjectief) recht / 28
24 Fundamenteel belang van subjectieve rechten / 29
25 Welke subjectieve rechten? / 30
26 Beperkingen van de toepassing van het criterium inbreuk op een recht / 31
27 Beperking tot directe, rechtstreekse en opzettelijke inbreuk / 33
28 Toetsing vooraf aan andere criteria / 34
29 Bevat de inbreuk zelf een normschending? / 35
30 Extra toetsing aan ongeschreven normen / 36
31 Voordeel van het zich kunnen beroepen op de schending van een subjectief recht / 37
32 Het belang van de inbreuk-categorie / 37
2.3 Strijd met een wettelijke plicht / 38
33 Hoofdregel / 38
34 De rol van wettelijke strafbepalingen / 39
35 Sterkere positie bij schending wettelijke norm / 39
36 Soms speelt de overtreding van een wettelijke bepaling een minder prominente rol / 40
37 Afrondende opmerkingen over de schending van een wettelijke plicht / 41
2.4 Strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt / 42
2.4.1 Algemeen / 42
38 Wat is ‘hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt’? / 42
39 Bewijslast: eiser bewijst, soms ‘res ipsa loquitur’ / 43
40 Een open norm met een (zeer) breed toepassingsbereik / 44
41. De betekenis van private regelgeving / 44
42 Vuistregels en gezichtspunten: algemene en bijzondere regels / 45
43 Verschillende situaties / 46
2.4.2 Gevaarzetting / 47
44 Kelderluikfactoren voor gevaarzettende situaties / 47
45 Sport en spel: contextgebonden gedragsnormen / 50
46 Sportsituaties en spelregels / 51
47 Specifieke zorgplicht voor terreinbeheerders en opstallen / 53
48 Zorginrichtingen en onderwijsinstellingen / 55
49 Huis-, tuin- en keukensituaties / 56
50 Zuiver nalaten; bewustheid van gevaar / 57
2.4.3 Zorgvuldigheidsnormen buiten gevaarzettingssituaties / 58
51 Andere situaties dan gevaarzettende / 58
52 Hinder / 58
53 Hinder tussen verafgelegen gebruikers / 61
54 Beroepsaansprakelijkheid / 62
55 Aansprakelijkheid banken / 64
56 Bestuurdersaansprakelijkheid / 66
57 Andere gevallen van onzorgvuldig gedrag / 67
2.5 Relativiteit / 70
58 Het relatieve karakter van de onrechtmatigheid / 70
59 Drievoudige functie van art. 6:163 / 70
60 Relativiteit bij de verschillende onrechtmatigheidscategorieën / 72
61 Wie wordt beschermd bij de inbreuk op een subjectief recht? / 73
62 Strijd met wettelijke normen / 74
63 Correctie Langemeijer / 76
64 Wat is de beschermingsomvang van ongeschreven zorgvuldigheidsnormen? / 77
65 De betekenis van het relativiteitsvereiste / 79
2.6 Afsluitende opmerkingen over de beantwoording van de onrechtmatigheidsvraag / 80
66 Van algemeen naar bijzonder; van abstract naar concreet / 80
2.7 De toerekening van onrechtmatig gedrag aan de dader / 81
67 De persoon van de dader; toerekening / 81
68 Wat betekent ‘schuld’? / 81
69 Schuld en toerekening en de vraag naar persoonlijke verwijtbaarheid / 82
70 Het ontbreken van schuld / 83
71 Dubbelzinnige betekenis van ‘schuld’ in de rechtspraak en in lid 3 van art. 6:162 / 83
72 Toerekenen op grond van de in het verkeer geldende opvattingen / 84
73 De verschillende toerekeningsgronden: ‘schuld’ en ‘krachtens verkeersopvattingen’ / 85
74 Het ontbreken van toerekening is uitzonderlijk; bewijslast / 86
75 Aansprakelijkheid ondanks een geestelijke of lichamelijke tekortkoming / 86
76 Regres op de toezichthouder / 87
77 Kinderen / 88
2.8 Enkele bijzondere bepalingen uit afdeling 6.3.1 / 88
78 Groepsaansprakelijkheid / 88
79 Rectificatie / 90
80 Afwijzing verbodsactie / 91
HOOFDSTUK 3
KWALITATIEVE AANSPRAKELIJKHEID (AFDELING 6.3.2) / 93
3.1 Inleiding / 93
81 Afdeling 6.3.2 / 93
A. Aansprakelijkheid voor personen / 94
3.2 Algemene opmerkingen / 94
82 De persoon voor wie aansprakelijkheid bestaat moet zelf een fout hebben begaan / 94
3.3 Aansprakelijkheid van ouders/voogden voor kinderen / 95
3.3.1 Inleiding / 95
83 Drie leeftijdscategorieën / 95
3.3.2 Kinderen tot 14 jaar / 96
84 Aansprakelijkheid doorgeschoven van kind naar ouder / 96
85 Vereisten voor aansprakelijkheid / 96
3.3.3 Kinderen van 14 en 15 jaar / 97
86 Maatstaf voor aansprakelijkheid / 97
3.4 Aansprakelijkheid van werkgevers voor ondergeschikten / 99
87 Inleiding, ratio en vereisten voor aansprakelijkheid / 99
88 Ondergeschikt en zeggenschap / 100
89 Uitlening / 101
90 Functioneel verband: kansvergroting en zeggenschap / 102
91 Een natuurlijk persoon als werkgever / 103
92 Onderlinge draagplicht van werkgever/werknemer / 104
3.5 Aansprakelijkheid van opdrachtgevers voor niet-ondergeschikten / 105
93 Aansprakelijkheid voor niet-ondergeschikte hulppersonen / 105
3.6 Aansprakelijkheid van vertegenwoordigden voor vertegenwoordigers / 107
94 Aansprakelijkheid door vertegenwoordiging / 107
B. Aansprakelijkheid voor zaken en stoffen / 108
95 Inleiding / 108
3.7 Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken / 109
3.7.1 Lid 1 (criteria voor aansprakelijkheid) / 109
96 Inleiding / 109
97 Roerende zaak / 110
98 Gebrek vereist / 110
99 Bijzonder gevaar / 111
100 Bekendheid / 112
101 Verwezenlijking van schade aan personen of zaken / 113
102 Tenzij … / 113
103 Aansprakelijke persoon / 115
3.7.2 Lid 2 (verhouding tot productaansprakelijkheid) / 115
104 Aansprakelijkheid van de producent gaat voor / 115
105 Producent niet aansprakelijk / 116
106 Stelplicht en bewijslast / 116
107 Uitgezonderde zaken / 117
3.8 Aansprakelijkheid voor opstallen / 117
108 Inleiding en ratio / 117
109 Wat is een opstal? / 118
110 Gebrek vereist / 119
111 Tenzij … / 123
112 Aansprakelijke persoon / 125
3.9 Aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen / 127
113 Inleiding en ratio / 127
114 Het begrip stof / 127
115 Bijzonder gevaar van ernstige aard / 128
116 Gevaar in plaats van gebrek / 128
117 Bekendheid / 129
118 Schade aan personen of zaken / 129
119 Aansprakelijke persoon / 129
3.10 Aansprakelijkheid voor stortplaatsen / 131
120 Aansprakelijkheid voor stortplaatsen / 131
3.11 Aansprakelijkheid voor mijnbouwwerken / 132
121 Aansprakelijkheid voor mijnbouwwerken / 132
121a Omkering van de bewijslast in art. 6:177a / 134
3.12 Uitzonderingen op aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen, stortplaatsen, mijnbouwwerken / 135
122 Bevrijdende omstandigheden / 135
3.13 Aansprakelijkheid voor dieren / 138
123 Inleiding en grondslag der aansprakelijkheid / 138
124 Door een dier aangerichte schade / 138
125 De bezitter is aansprakelijk / 140
126 Tenzij … / 141
3.14 Bijzondere regels inzake de aansprakelijke persoon / 143
127 Inleiding / 143
128 Medebezitters hoofdelijk aansprakelijk / 143
129 Aansprakelijke persoon bij overdracht onder opschortende voorwaarde / 144
130 Uitoefening in bedrijfsverband / 145
131 Hoofdelijke aansprakelijkheid van gezamenlijke exploitanten / 147
132 Jeugdige leeftijd of geestelijke of lichamelijke tekortkoming / 147
3.15 Kosten van preventie van (verdere) schade / 148
133 Uitbreiding van het schadebegrip / 148
HOOFDSTUK 4
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID / 151
4.1 Inleiding / 151
134 Aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door producten / 151
4.2 Productaansprakelijkheid ex art. 6:185 e.v. / 153
135 Wat is een product? / 153
135a Richtlijn 2024: verruiming van het begrip product / 155
136 Uitgesloten producten / 155
137 In het verkeer brengen van het product / 155
137a Richtlijn 2024: in de handel brengen of in gebruik stellen / 157
138 Aansprakelijkheid bij gebrekkigheid van het product / 157
138a Richtlijn 2024: gebrekkigheidscriterium en gezichtspunten / 160
139 Geen verwijt vereist / 161
140 Bevrijdende omstandigheden / 162
140a Richtlijn 2024: ontheffing van aansprakelijkheid / 164
141 Eigen schuld van benadeelde en gedraging van een derde / 165
141a Richtlijn 2024: hoofdelijke aansprakelijkheid marktdeelnemers / 166
142 De producent als aansprakelijke persoon / 166
142a Richtlijn 2024: hoofdelijk aansprakelijke marktdeelnemers / 168
143 Bewijslast / 169
143a Richtlijn 2024: verlichting van de bewijslast / 170
144 Voor vergoeding in aanmerking komende schade / 171
144a Richtlijn 2024: verruiming schadebegrip / 173
145 Verjaring en verval van het vorderingsrecht / 174
145a Richtijn 2024: uitzondering bij sluimerende letselschade / 174
146 Exoneratie niet toegestaan / 175
147 Voor de benadeelde gunstiger bepalingen van Nederlands recht / 175
148 De richtlijn als Europees recht / 175
4.3 Verhouding tot andere grondslagen voor aansprakelijkheid voor producten / 177
148a Aanvullend karakter / 177
149 Verhouding richtlijn productaansprakelijkheid tot regeling onrechtmatige daad / 179
150 Aansluiting bij de noties van gebrek en in het verkeer brengen van het product / 181
151 Toerekening krachtens art. 6:162 lid 3 / 182
152 Bewijslast / 183
152a Verhouding richtlijn productaansprakelijkheid tot andere buitencontractuele grondslagen voor aansprakelijkheid voor producten / 184
152b Samenloop met contractuele aansprakelijkheid / 185
152c Productveiligheid / 186
153 Waarschuwingsplicht en product recall / 188
HOOFDSTUK 5
AANSPRAKELIJKHEID VOOR MOTORRIJTUIGEN / 191
154 Inleiding / 191
155 Hoofdlijnen van art. 185 WVW / 191
156 De 100%-regel voor slachtoffers jonger dan 14 jaar / 193
157 Het overmachtverweer / 195
158 Het beroep op eigen schuld: de 50%-regel / 197
159 Causale verdeling en extra billijkheidscorrectie / 199
160 De positie van regresnemers / 201
161 Welke normen zijn van toepassing op de regresvordering? / 202
162 Schade van de gemotoriseerde: reflexwerking van art. 185 WVW / 205
163 Wijziging van het stelsel van verkeersaansprakelijkheid / 208
HOOFDSTUK 6
ONEERLIJKE HANDELSPRAKTIJKEN, MISLEIDENDE EN VERGELIJKENDE RECLAME, AANSPRAKELIJKHEID BIJ ELEKTRONISCH RECHTSVERKEER, SCHENDING VAN MEDEDINGINGSRECHT / 211
164 Inleiding / 211
6.1 Oneerlijke handelspraktijken, misleidende en vergelijkende reclame / 211
165a Oneerlijke handelspraktijken / 211
165b Kern van de regeling / 212
165c Wat is misleidend? / 213
165d Wat is agressief? / 214
165e Wie kan wat vorderen? / 215
165f Misleidende en vergelijkende reclame / 216
165g Onrechtmatigheid en toerekening, omkering bewijslast / 218
165h Verbod en rectificatie / 220
6.2 Elektronisch rechtsverkeer / 220
166 Aansprakelijkheid bij elektronisch rechtsverkeer / 220
6.3 Schending van mededingingsrecht / 222
167a Achtergrond, doel en opzet van de regeling / 222
167b Externe hoofdelijkheid en onderlinge draagplicht / 223
167c Doorberekeningsverweer / 225
HOOFDSTUK 7
ONRECHTMATIGE OVERHEIDSDAAD / 227
7.1 Inleiding / 227
168 Normen voor de overheid / 227
7.2 De competentieverdeling tussen de burgerlijke rechter en bestuursrechter / 229
169 De bevoegdheid van de rechter en de ontvankelijkheid van eiser / 229
170 Verzoekschrift bij bestuursrechter of schadevergoedingseis bij burgerlijke rechter? / 230
171 De betekenis van het oordeel van de bestuursrechter / 233
172 De leer van de formele rechtskracht / 233
7.3 De onrechtmatigheid van overheidshandelen / 236
173 Toetsing aan alle onrechtmatigheidscriteria / 236
174 De aard van het overheidshandelen / 237
175 Beleidsruimte / 238
176 Geen beoordeling van doelmatigheid / 240
177 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 241
177a Schending van mensenrechten / 242
7.4 Onrechtmatige wetgeving / 244
178 Wetgeving in materiële zin / 244
179 Wetgeving in formele zin / 246
180 Niet tijdige of onjuiste omzetting van EU-wetgeving / 249
181 Verdragen / 251
7.5 Onrechtmatige rechtspraak / 252
182 Terughoudendheid / 252
7.6 Vernietigde of niet tijdige besluiten / 256
183 Vernietigde besluiten / 256
183a Niet tijdig besloten / 260
7.7 Strafvorderlijk optreden / 261
184 Strafvorderlijk optreden / 261
7.8 Toezicht / 264
184a Toezicht / 264
7.9 Rechtmatige overheidsdaad: gelijkheid voor de openbare lasten / 267
185 Rechtmatig of onrechtmatig? / 267
185a Nadeelcompensatie / 271
185b Overheidstegemoetkomingsregelingen / 272
HOOFDSTUK 8
ARBEIDSONGEVALLEN EN BEROEPSZIEKTEN / 273
186 Inleiding / 273
187 Art. 7:658 / 275
188 Zorgplicht / 277
189 Eigen schuld / 281
190 Andere arbeidsverhoudingen / 284
191 Beroepsziekten / 286
192 Aanvullende bescherming door goed werkgeverschap / 288
193 Verzekeringsplicht voor verkeer / 290
194 Drie arbeidsrechtelijke aansprakelijkheidsregimes / 292
HOOFDSTUK 9
SCHADEVERGOEDINGSRECHT / 295
195 Inleiding en plan van behandeling / 295
9.1 Beginsel van volledige vergoeding / 295
196 Beginsel met vele uitzonderingen / 295
9.2 Inhoud en bereik van afdeling 6.1.10 / 296
197 Inhoud van afdeling 6.1.10 / 296
198 Bereik afdeling 6.1.10: wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding / 296
9.3 Schade / 298
199 Schade is niet gedefinieerd / 298
200 Schade is een vermindering in een object / 298
201 Vergoeding van vergeefs gemaakte kosten / 299
201a Verlies van een kans / 301
201b Proportionele aansprakelijkheid / 304
9.4 Onderscheidingen / 308
202 Vermogensschade en ander nadeel / 308
203 Vermogensschade: geleden verlies en gederfde winst / 309
204 Personenschade, zaakschade en zuivere vermogensschade / 310
205 Bereddingskosten, expertisekosten en incassokosten / 311
9.5 Wijze van begroting / 317
206 Wijze van begroting: vrijheid van de rechter / 317
207 Uitgangspunt: concrete schadebegroting / 319
208 Uitzondering: abstracte schadebegroting / 320
209 Belang voor opeisbaarheid van de schadevergoedingsvordering / 326
210 Bijzondere wijze van begroting: winstafdracht / 326
211 Probleem bij de schadebegroting: toekomstige schade / 329
9.6 Vorm van schadevergoeding / 332
212 Schadevergoeding in geld of in natura / 332
9.7 Omvang van de schadevergoeding / 334
213 Inleiding / 334
214 Causaliteit: vestiging en omvang / 335
215 Een (bewijs)probleem in de vestigingsfase / 335
216 Van de adequatieleer naar de leer van de toerekening naar redelijkheid / 341
217 Multifactorbenadering / 342
218 Deelregels van Brunner / 343
219 Enkele gevallen nader beschouwd / 344
220 Toerekening bij risicoaansprakelijkheid / 345
221 Leiding- en kabelschades / 347
222 Toerekening bij personenschade / 348
223 Bijzondere omstandigheden / 352
224 Invloed op schadebegroting / 352
224a Op weg naar een eenvoudig beslisschema? / 354
225 Voordeelstoerekening / 355
226 Eigen schuld. Inleiding / 363
227 Twee maatstaven: causale verdeling en billijkheidscorrectie / 364
228 Causale verdeling / 365
229 Billijkheidscorrectie / 367
230 Eigen schuld in het verkeer / 369
231 Zaak van benadeelde in de macht van een derde / 369
232 Reflexwerking van bijzondere aansprakelijkheden / 370
233 Bijzondere eigenschuldregels / 372
234 Risico-aanvaarding is geen zelfstandig leerstuk / 372
235 Schadebeperkingsplicht / 373
9.8 Meervoudige causaliteit, alternatieve causaliteit en hoofdelijkheid / 374
236 Inleiding / 374
237 Meervoudige causaliteit / 374
238 Alternatieve causaliteit / 377
239 Het DES-arrest / 378
240 Hoofdelijkheid bij aansprakelijkheid voor dezelfde schade / 380
241 Aansprakelijkheid voor dezelfde schade is essentiële voorwaarde / 381
242 Verhouding tussen aansprakelijke personen onderling: draagplicht / 381
243 Hoofdelijke aansprakelijkheid en eigen schuld van de benadeelde / 382
244 Omslag bij insolventie / 383
9.9 Letselschade en overlijdensschade / 383
245 Inleiding / 383
246 Letselschade / 384
247 Smartengeld / 384
248 In welke gevallen heeft men recht op smartengeld? / 385
249 Omvang van de vergoeding / 389
250 Overgang van het recht op smartengeld / 392
251 Schrik- en affectieschade / 393
252 De positie van derden / 401
253 Verplaatste schade / 402
253a Affectieschade in geval van ernstig blijvend letsel / 404
254 Overlijdensschade / 405
255 Een drietal schadesoorten / 405
256 Kring van gerechtigden tot vergoeding van gederfd levensonderhoud / 407
257 Omvang van de vergoeding in geval van gederfd levensonderhoud / 407
9.10 Matiging en limitering / 411
258 Inleiding / 411
259 Rechterlijke matiging / 411
260 Matigingsplicht / 412
261 Matigingsverbod / 414
262 Limitering / 415
263 Rechtvaardiging van limitering / 416
264 Limitering komt tot nu toe weinig voor / 416
HOOFDSTUK 10
DE TIJDELIJKE REGELING VERHAALSRECHTEN / 419
265 Inleiding / 419
266 Inhoud en achtergrond van art. 6:197 / 420
267 Consequenties / 421
268 Reflexwerking van art. 6:197: jurisprudentiële beperking van regres / 422
HOOFDSTUK 11
ZAAKWAARNEMING / 425
11.1 Bronnen van verbintenis; overige verbintenissen uit de wet / 425
269 Inleiding / 425
270 Plan van behandeling / 425
11.2 Inleiding zaakwaarneming / 426
271 Grondslag / 426
272 Afbakening ten opzichte van ongewenste bemoeizucht en opdracht / 427
11.3 Vereisten voor zaakwaarneming / 428
273 Inleiding / 428
274 Het behartigen van andermans belang / 429
275 Willens en wetens / 429
276 Zonder bevoegdheid daartoe / 430
277 Redelijke grond / 432
278 Goedkeuring door de belanghebbende / 433
279 Termijn voor goedkeuring / 434
11.4 Gevolgen zaakwaarneming / 435
11.4.1 Verplichtingen van de belanghebbende / 435
280 Schadevergoedingsverplichting belanghebbende; goedkeuring / 435
281 Vergoeding voor inkomstenderving / 436
11.4.2 Verplichtingen en bevoegdheden van de zaakwaarnemer / 437
282 Zorgplicht zaakwaarnemer / 437
283 Vertegenwoordigingsbevoegdheid zaakwaarnemer / 438
284 Voortzettingsplicht zaakwaarnemer / 438
285 Rekening en verantwoording door de zaakwaarnemer / 439
286 Opschortings- en retentierecht van de zaakwaarnemer / 440
11.5 Samenloop / 440
287 Inleiding / 440
288 Zaakwaarneming en vinderschap / 441
289 Zaakwaarneming en onrechtmatige daad / 441
HOOFDSTUK 12
ONVERSCHULDIGDE BETALING / 443
290 Inleiding / 443
12.1 Vereisten voor een vordering uit onverschuldigde betaling / 445
291 Inleiding / 445
292 Prestatie (betaling) / 446
293 Aan wie en door wie is gepresteerd? / 447
294 Zonder rechtsgrond / 449
12.2 Teruggeven en ongedaan maken / 453
12.2.1 Terugvordering van zaken en andere goederen / 454
295 Algemeen; verhouding tot het goederenrecht / 454
296 Nakoming en niet-nakoming van de restitutieverbintenis / 456
297 Vruchten en kosten / 459
298 Gebruiksvergoeding; waardevermindering en -vermeerdering / 461
12.2.2 Terugvordering van geld / 463
299 Algemeen / 463
300 Koersverschil / 465
301 Complicaties bij girale betaling / 466
12.2.3 Ongedaanmaking in andere gevallen / 467
302 Prestaties van andere aard; ongedaanmaking voor zover redelijk / 467
12.3 Bijzondere gevolgen en complicaties / 468
303 Inleiding / 468
304 Handelingsonbekwaamheid / 469
305 Uitsluiting en aanpassing van restitutieverbintenissen / 469
306 Faillissement en onverschuldigde betaling / 472
12.4 Samenloop / 475
307 Inleiding / 475
308 Onverschuldigde betaling en onrechtmatige daad / 476
HOOFDSTUK 13
ONGERECHTVAARDIGDE VERRIJKING / 479
309 Grondslag / 479
13.1 Vereisten voor ongerechtvaardigde verrijking / 481
310 Inleiding / 481
311 Verrijking / 482
312 Verarming / 483
313 Causaal verband tussen verrijking en verarming; indirecte verrijking / 484
314 Ongerechtvaardigd / 487
315 Rechtvaardiging door een rechtshandeling / 489
316 Rechtvaardiging door de wet / 491
317 Aanvullende redelijkheidstoets / 493
318 Indirecte toepassing van art. 6:212 / 494
13.2 Gevolgen ongerechtvaardigde verrijking / 495
319 Inleiding / 495
320 Ontstaan van de vordering uit ongerechtvaardigde verrijking / 496
321 Beperking en verval van de verrijkingsvordering / 496
322 Vaststelling van de schadevergoeding / 498
323 Afwikkeling van de schadevergoedingsverplichting / 499
13.3 Samenloop / 500
324 Inleiding / 500
325 Ongerechtvaardigde verrijking en onrechtmatige daad / 501
326 Ongerechtvaardigde verrijking en onverschuldigde betaling / 502
327 Ongerechtvaardigde verrijking en zaakwaarneming / 503
328 Ongerechtvaardigde verrijking en ongedaanmaking bij ontbinding; ongerechtvaardigde verrijking als verweer / 504
HOOFDSTUK 14
OP ART. 6:162 TE BASEREN VORDERINGEN EN COLLECTIEVE ACTIES / 505
329 Inleiding / 505
330 Verklaring voor recht / 505
331 Rechterlijk verbod / 506
331a Rechterlijk bevel en schadevoorkoming / 507
332 De bevoegdheid van belangenorganisaties / 509
332a Collectieve afwikkeling massaschade / 511
332b Collectieve schadevergoedingsactie / 512
333 Rectificatie / 513
HOOFDSTUK 15
VERJARING / 515
15.1 Inleiding / 515
334 Inleiding / 515
15.2 De korte (5 jaar) termijn / 517
335 Uitgangspunten / 517
335a Bekendheid met schade en aansprakelijke persoon / 519
335b De positie van regresnemers / 523
335c Beroep op verstrijken van korte termijn onmogelijk / 525
15.3 Schade door letsel en overlijden / 527
335d Bijzondere regel voor schade door letsel en overlijden / 527
15.4 De lange verjaringstermijn / 528
336 De 20-jaartermijn / 528
337 Uitbreiding van de termijn in verband met milieuverontreiniging, art. 6:175 en strafbare feiten / 529
337a Beroep op verstrijken lange termijn onaanvaardbaar / 531
15.5 Diverse onderwerpen / 533
338 Onrechtmatige toestand / 533
339 Rechtsvorderingen ter zake van een tekortkoming in de nakoming / 534
340 Stuiting / 534
341 Verlenging / 537
342 Verval / 537
Jurisprudentieregister / 539
Wetsartikelenregister / 561
Trefwoordenregister / 569
