Mentaliserend coachen

Voorwoord 7
Inleiding 13

Deel 1: Achtergronden van mentaliseren 19
1 Mentaliseren is niet eenvoudig 21
1.1 Mentalization-Based Treatment (MBT) 23
1.2 Bestaande coachingsmethoden 24
1.3 De ontwikkeling van mentaliserend coachen 25

2 Wat mentaliseren is 27
2.1 Het begrip ‘mentaliseren’ 27
2.1.1 Observerend Ik 28
2.1.2 Vier dimensies van mentaliseren 29
2.1.3 Aandachtspunten en toepassing van de dimensies 33
2.1.4 Mentaliserend vermogen 34
2.2 Zelfreflectie nader beschouwd 37
2.3 Inlevingsvermogen nader beschouwd 38
2.3.1 Spiegelneuronen 39
2.4 Interactie-interpretatie nader beschouwd 40
2.5 Goed en slecht mentaliseren 41
2.6 Het belang van goed mentaliseren 43
2.7 Vergelijking met andere begrippen 44
2.7.1 Theory of mind 44
2.7.2 Empathie 46
2.7.3 Mindfulness 46
2.8 Kernelementen van mentaliseren 47

3 Het ontstaan van mentaliserend vermogen 51
3.1 Het belang van veilige hechting 51
3.1.1 Vreemde Situatie Procedure 52
3.1.2 Veilige en onveilige hechting 53
3.1.3 Gevolgen voor de volwassenheid 54
3.1.4 Samenvatting van de gehechtheidsstrategieën en -stijlen 57
3.2 Het belang van spiegelen 58
3.2.1 Betekenis geven aan gevoel 59
3.2.2 Over- en onderregulering van het gevoel 60
3.2.3 Goede spiegeling: adequate regulering van het gevoel 61
3.3 Kenmerken van de gehechtheidsstijlen 63
3.3.1 Gepreoccupeerde gehechtheidsstijl 64
3.3.2 Gereserveerde gehechtheidsstijl 66
3.3.3 Gedesorganiseerde gehechtheidsstijl 68

4 Ervaringsmodi 69
4.1 Drie ervaringsmodi 69
4.1.1 De equivalente modus 70
4.1.2 De alsof-modus 74
4.1.3 De mentaliserende modus 76
4.2 De ontwikkeling van het kind en de ervaringsmodi 78
4.3 De relatie tussen de gehechtheidsstijlen en de ervaringsmodi 79

Deel II: Mentaliserend coachen 81
5 Mentaliserende houding en basisprincipes 83
5.1 Signalen van geen of verminderd mentaliserend vermogen 83
5.2 De mentaliserende houding van de coach 85
5.2.1 Continu monitoren van het eigen mentaliseren 86
5.2.2 Bescheidenheid vanuit een niet-wetende houding 87
5.2.3 Actief bevragen van de cliënt over zijn ervaring 89
5.2.4 Geduld en ruimte voor alternatieve gezichtspunten 91
5.3 Basisprincipes van mentaliserende interventies 92
5.3.1 Eenvoudige interventies 92
5.3.2 In het hier-en-nu 93
5.3.3 Gericht op de gevoelens en gedachten van de cliënt 94
5.3.4 Gericht op gevoelens, veel minder op de inhoud 95

6 Het interventiespectrum in individuele coaching 97
6.1 Het interventiespectrum: vijf typen interventies 97
6.1.1 Steun en empathie 99
6.1.2 Verhelderen en uitdagen 101
6.1.3 Basaal mentaliseren 106
6.1.4 Focus op het gezamenlijke gevoel 112
6.1.5 Mentaliseren in de cliënt-coachrelatie 113
6.2 Op zoek naar interactiepatronen 122
6.3 Tot slot 123

7 Het interventiespectrum in teams 125
7.1 Situaties in teams 125
7.1.1 Doelen van mentaliseren in teams 126
7.1.2 Uitgangspunten 126
7.2 Mentaliserende interventies 131
7.3 Groepsdynamisch versus mentaliserend interveniëren 135
7.3.1 Passief versus actief 136
7.3.2 Regels en normen 137
7.3.3 Observator of deelnemer 137
7.3.4 Groep- of individugeoriënteerd 138
7.3.5 Stop, sta stil, exploreer, spoel terug 138
7.3.6 Tot slot 138
7.4 Mentaliserend leiderschap 138
7.4.1 De leidinggevende 140
7.4.2 De hrm-professional 141

Nawoord 144

Bijlage: kenmerken van interventies die van invloed zijn op mentaliseren 145

Dankwoord 147
Over de auteurs 149
Literatuur 151