Mediation in praktijk

Woord vooraf 11

hoofdstuk 1
Inleiding
1.1 Wat is mediation? 15
1.1.1 Verschillende beroepsachtergronden van mediators 16
1.1.2 Verschillende definities van mediation 17
1.2 Autonomie, zelfbeschikking en vrijwilligheid 19
1.3 Neutraliteit, onpartijdigheid en vertrouwelijkheid 21
1.3.1 Neutraliteit als uitvloeisel van de autonomie 21
1.3.2 Onpartijdigheid 24
1.3.3 Vertrouwelijkheid en geheimhouding 26
1.4 Verschil tussen mediation en andere vormen van 27 conflictinterventie
1.4.1 Methoden waarbij de beslissingsbevoegdheid ligt bij 27 de derde partij
1.4.2 Methoden waarbij de beslissingsbevoegdheid ligt bij 31 de conflicterende partijen
1.5 Drie typen van mediation: de resultaatgerichte, probleemoplossende en communicatiegerichte aanpak 34
1.5.1 De resultaatgerichte of evaluatieve benadering 37
1.5.2 De probleemoplossende of faciliterende benadering 39
1.5.3 De communicatiegerichte of interactionele benadering 40
1.6 De fasering van het mediationproces of mediationtaken 43
1.7 Mogelijkheden en beperkingen van mediation 47
1.7.1 Conflictniveau 47
1.7.2 Motivatie; betrokkenheid bij en geloof in mediation 49
1.7.3 Competentie van de partijen 51
1.7.4 Machtsverdeling tussen de deelnemers 52
1.8 De persoon van de mediator 54
1.8.1 Eigenschappen van de mediator 54
1.8.2 Tegenoverdracht 55
1.8.3 Waardeopvattingen 57
1.8.4 De noodzaak van zelfreflectie, supervisie en intervisie 58
1.9 Interventies door een mediator 60
1.9.1 Interveniëren als complexe sociale vaardigheid 60
1.9.2 Onderscheid tussen inhoud en proces 66
1.9.3 Drie niveaus van interventies 70
1.9.4 De taken en de competenties van de mediator 71

hoofdstuk 2
Gesprekstechnieken van de mediator
2.1 Open en actief luisteren; het toepassen van stiltes en aanmoedigingen 75
2.2 Spiegelen 79
2.3 Parafraseren van de inhoud 80
2.4 Gevoelsreflectie 85
2.5 Samenvatten 92
2.6 Positief heretiketteren 96
2.6.1 Wat is (positief) heretiketteren? 97
2.6.2 Verschillende vormen van (positief) heretiketteren 100
2.6.3 Verwante begrippen: neutraliseren, normaliseren, 103 gemeenschappelijk maken
2.6.4 Risico’s van (positief) heretiketteren 105
2.7 Vraagtechnieken voor de mediator 106
2.7.1 Open en gesloten vragen 109
2.7.2 Vragen omwille van de informatiebehoefte van 113 de mediator
2.7.3 Vragen om veranderingen te bewerkstelligen bij 113 de deelnemers
2.8 Het uitoefenen van druk en het geven van 121 inhoudelijke suggesties
2.8.1 Verschil in directiviteit tussen mediationbenaderingen 121
2.8.2 Paradoxale interventies 123
2.8.3 Technieken om het doen van concessies te bewerkstelligen 129
2.8.4 Kosten-en-risicotactiek 131
2.8.5 Het doen van inhoudelijke suggesties 131
2.8.6 Het reageren op een direct verzoek om advies of opinie 136
2.8.7 Het risico van het uitoefenen van druk en het geven 138 van advies

hoofdstuk 3
Wat voorafgaat aan de eigenlijke mediation
3.1 Zijn de condities voor mediation aanwezig? 143
3.1.1 Aandachtspunten ten aanzien van de mediator zelf 143
3.1.2 Aandachtspunten ten aanzien van het conflict en 144 de context
3.1.3 Aandachtspunten ten aanzien van de deelnemende 145 partijen
3.2 Het opbouwen van een werkrelatie met de deelnemers 151
3.3 Het eerste contact 154
3.4 De eerste mediationsessie 156
3.4.1 Locatie en tafelschikking 156
3.4.2 De introductie door de mediator 159
3.4.3 Het psychologisch contract 164

hoofdstuk 4
Verbeteren van de kwaliteit van de communicatie
4.1 Communicatie als aangrijpingspunt voor interventies 169
4.1.1 Verbale en non-verbale communicatie; metacommunicatie 170
4.1.2 Betekenissen van communicatie; relationele betekenis 172
4.1.3 Man-vrouwverschillen bij communicatie 174
4.1.4 Communicatie als een ‘turn-taking game’ (interrumperen) 176
4.1.5 Conflict als crisis in de communicatie 178
4.2 Reguleren van het mediationproces: procedures en communicatieregels 180
4.2.1 Structurering van het probleemoplossend proces door middel van procedures 180
4.2.2 Toepassen van communicatieregels 182
4.3 Bevorderen van (directe) communicatie 184
4.3.1 Driedelige ik-boodschap 186
4.3.2 Het stimuleren van een open en direct taalgebruik 187
4.3.3 Actief (laten) luisteren: kweken van empathie en 189 onderling begrip
4.4 Onderkennen van en interveniëren in vastgelopen 191 communicatiepatronen
4.5 Hanteren van emoties 196
4.5.1 Het benoemen van de emoties 200
4.5.2 De emoties gebruiken als belangrijke signalen 201
4.5.3 De emoties reguleren 203
4.5.4 De betekenisverlening veranderen 204
4.5.5 De emoties op een constructieve manier aan elkaar 206 laten uiten
4.6 Het voeren van afzonderlijke gesprekken 208 (caucusstrategie)
4.6.1 De functie van het voeren van afzonderlijke gesprekken 209
4.6.2 Strategische overwegingen bij de beslissing tot een caucusgesprek 212
4.7 Een sfeer van veiligheid scheppen 217

hoofdstuk 5
Assisteren bij het behandelen van de conflictkwesties
5.1 De conflictkwesties verhelderen en vaststellen 220
5.1.1 Wie begint? 221
5.1.2 Hoe breed of hoe smal? 222
5.1.3 Elementen van het conflictverhaal 226
5.2 Het definiëren van de onderliggende belangen 229
5.2.1 Het inventariseren van de onderliggende belangen 230
5.2.2 Ordening en prioriteitstelling van de belangen 233
5.2.3 Formuleren van het probleem (framing) 234
5.3 Zoeken naar oplossingen 237
5.3.1 Brainstormen 238
5.3.2 Gericht naar oplossingen zoeken 240
5.3.3 Beoordelen op bruikbaarheid en kiezen van een oplossing 242
5.4 Komen tot een overeenkomst en vastleggen van de afspraken 244

Literatuur 247

bijlagen
Bijlage i Mogelijke tafelschikkingen bij mediation 261
Bijlage ii Websites op het gebied van mediation 263
ii.1 Beroepsverenigingen en associaties voor mediators 263
ii.2 Tijdschriften 265
ii.3 Speciale onderwerpen 266
Bijlage iii Beoordelingsinstrument voor het vaststellen 269
van competenties
iii.1 Beoordelingsprocedure 269
iii.2 Beoordelingsinstrument 271

Noten 285

Register 291