Jan Lokin is emeritus hoogleraar Romeins recht en rechtsgeschiedenis aan de Rijks Universiteit Groningen.
Meer over Jan LokinDe Groninger Faculteit der Rechtsgeleerdheid (1596-1970)
E-book Pdf met watermerkbeveiliging Nederlands 2019 1e druk 9789460941863Samenvatting
Dit boek behandelt de geschiedenis van de Groninger Faculteit der Rechtsgeleerdheid (1596-1970).
In de goede juridische traditie wordt eerst nagegaan, wat onder een faculteit wordt verstaan. Wie mochten zich lid van de faculteit noemen? Hadden de studenten iets te vertellen? Wat was de leerstof? Waarom heeft de geboorte van de Groninger faculteit achttien jaar eerder plaats dan die van de Groninger universiteit? En waarom houdt het boek in 1970 op? Op deze en dergelijke vragen hoopt het boek een antwoord te geven.
Aan de orde komen onder andere de langzame afbrokkeling van de positie van het Romeinse recht, het Natuurrecht, de komst van de wetboeken, de afschaffing van het Latijn, de late ontplooiing van het publiek recht, de wederwaardigheden tijdens de Franse en Duitse overheersing, de loten die aan de juridische stam zijn ontsproten: Sociologie, Economie, Polemologie, Criminologie en de verzelfstandiging van de eerste twee, de toelating tot de meesterstitel van notarissen en fiscalisten, de komst van de niet-gymnasiasten, de verhouding tussen onderwijs en onderzoek en ten slotte de aanzet tot de democratisering van het bestuur, die in 1970 haar beslag krijgt in de Wet Universitaire Bestuurshervorming (WUB).
De schakels der gebeurtenissen worden gevormd door leven en werk van de gewoon hoogleraren. Voor zover dat mogelijk was, is hun portret afgebeeld. Toch hoopt het boek meer te laten zien dan enkel hun Groninger loopbaangeschiedenis. Gepoogd is duidelijk te maken waar de Groninger hoogleraren stonden in de stromingen en controversen die hun vak beheersten in de tijd waarin zij dat onderwezen: mos italicus en mos gallicus, Romeins recht en Natuurrecht, Begriffsen Interessenjurisprudenz, legisme en vrije rechtsvinding, de klassieke en de moderne richting in het strafrecht, staatsrecht en bestuursrecht, de inductieve en deductieve methode in de staathuishoudkunde, etc.
Door deze opzet hoopt het boek behalve een geschiedenis van de Groninger juridische Faculteit tevens een beknopte geschiedenis te zijn van het recht in Nederland.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Primaire bronnen 21
Gedrukte bronnen 22
Lijst van afkortingen 25
Hoofdstuk I Inleiding 29
Reductie 34
De oprichting van de faculteit 38
Mello Brunsema (1596-1601) 38
De stichting van de universiteit 42
Het juridisch onderwijs 48
De leerstof 48
Mos italicus 50
Mos gallicus 54
De behandeling van de stof 58
De inrichting van de studie volgens Antonius Matthaeus 62
Examens 64
Het forum academicum 68
Hoofdstuk II De zeventiende eeuw: Romeins recht 87
De eerste generatie 89
Cornelis Pijnacker (1614-1624) 89
Johannes Epinus Huninga (1614-1620) 93
Nicolaus Lange (1619-1643) 94
De disputaties van Antonius Matthaeus (1625-1637) 96
Johannes Steinbergen (1638-1653) 99
Johannes Conradus Monaeus (1645-1648) 102
Franciscus Junius F.N. (1651-1666) 103
Gerhard Coccejus (1654-1660) 105
Wessel Bertling (1666-1706) 106
Stad en Lande bedreigd (1665 en 1672) 106
Door wapenen en wetten 109
Gerhardus Feltman (1667-1678) 109
Staatsrecht en Volkenrecht 114
Jacobus Oiselius (1667-1686) 114
1714: honderd jaar oud 116
Odium juridicum 118
Alexander Arnold Pagenstecher (1694-1716) 118
Pagenstecher contra Gussetius 119
Pagenstecher contra Van Bijnkershoek 122
Terugblik 127
Hoofdstuk III De achttiende eeuw: Natuurrecht 141
Het eerste onderwijs in het Natuurrecht 150
Jean Barbeyrac (1717-1744) 150
De inrichting van de studie volgens Barbeyrac 151
Petrus de Toullieu (1717-1734) 160
Arnoldus Rotgers (1727-1752) 163
Jacobus Eck (1736-1757) 165
Joachim Johannes Schwartz (1752-1761) 166
Het Reglement reformatoir van 1748 167
Johan Gerhard Christiaan Rücker (1752-1760) 169
Natuurlijke rede of blinde openbaring 169
Frederik Adolf van der Marck (1758-1773/1795-1800) 169
De kwestie Van der Marck 172
Verbanning en terugkeer 176
Pro Excolendo Jure Patrio 177
Vaderlands recht en Natuurrecht 180
Zonder en met Van der Marck 182
Lodewijk Coenraad Schröder (1761-1801) 182
Usus modernus Pandectarum 183
Dionysius van der Keessel (1762-1770) 183
Hollandse Elegante School 185
Johannes Cannegieter (1770-1804) 185
Hendrik Jan Arntzenius (1774-1788) 186
Onderwijspolitiek door de Curatoren 187
Promoties in de achttiende eeuw 193
Prinsgezinden en Patriotten 198
De Pruisen in 1787 en de Fransen in 1795 201
De Nederlanden een eenheidsstaat 203
Terugblik 205
Hoofdstuk IV Van de nationale codificaties tot de
Wet Hooger Onderwijs van 1876 217
Een nationale wetgeving? 219
De codificaties 222
De afschaffing van het Romeinse recht in 1809 223
Het nieuwe strafrecht voor beginners 225
Theodorus van Swinderen (1784-1851) 225
Door het oog van de naald 227
Université impériale 230
Rijksuniversiteit 232
Natuurrecht en Romeins recht 234
Seerp Gratama (1801-1837) 234
Het Regtsgeleerd Magazijn 237
De Franse wetboeken 240
Gratama als Rector 243
Burgerlijk recht en Romeins recht 246
Albertus Jacobus Duymaer van Twist (1802-1820) 246
Funus academicum 248
Carel Christiaan Paehlig (1804-1814) 250
1814: tweehonderd jaar oud 251
Vindicat atque Polit 253
Het Organiek Besluit van 2 augustus 1815 255
Cornelis Adriaan van Enschut (1815-1822) 258
Adrianus Catharinus Holtius (1821-1822) 258
Gabinus de Wal (1821-1833) 259
Mondige studenten 261
Ontgroenen 262
Exegese van het gecodificeerde recht 268
Hendrik Nienhuis (1823-1858) 268
Exegetisch Romeins recht 272
Jacob Herman Philipse (1828-1867) 272
Historisch staatsrecht 274
Cornelis Star Numan (1834-1857) 274
Een conservatief bolwerk 277
De Grondwet van 1848 278
Het nieuwe Academiegebouw 282
De opvolging van Star Numan 285
Otto van Rees (1858-1860) 285
Strafrecht en wijsbegeerte 288
Bernard Jan Gratama (1858-1884) 288
Staatsrecht en politiek 291
Bernardus Dominicus Hubertus Tellegen (1860-1885) 291
Exegese en systematisering van het Burgerlijk recht 296
Gerhardus Diephuis (1859-1887) 296
Diephuis en het legisme 298
Diephuis en Opzoomer 302
1864: tweehonderdvijftig jaar oud 306
Historische School en Pandektistiek 309
Wiardus Modderman (1867-1882) 309
Aan een zijden draad 317
De Wet op het Hooger Onderwijs van 1876 319
Onderwijs, onderzoek, wetenschap 319
De rechtenstudie in de wet van 1876 323
Wetenschappelijke rangen 326
Terugblik 331
Hoofdstuk V Van de Wet Hooger Onderwijs van 1876
tot de Eerste Wereldoorlog 351
Staathuishoudkunde en statistiek: inductief versus deductief 353
Jan Fresemann Viëtor (1877-1881) 355
Pieter Wilhelm Adrianus Cort van der Linden (1881-1891) 356
Wijbrand Adriaan Reiger (1891-1908) 360
Coenraad Alexander Verrijn Stuart (1908-1917) 361
Strafrecht: klassiek versus modern 362
Jacob Domela Nieuwenhuis (1884-1906) 365
Jan Simon van der Aa (1906-1926/1930) 370
Publiekrecht: Rechtsbewustzijn en Soevereiniteit 373
Jacques Oppenheim (1885-1893) 373
Hugo Krabbe (1894-1908) 376
Willem Jan Mari van Eysinga (1908-1912) 379
Philip Kleintjes (1913-1921) 381
De wisselwerking tussen Romeins en Burgerlijk recht 382
Hendrik Lodewijk Drucker (1882-1889) 383
Nicolaas Karel Frederik Land (1887-1903) en Pieter Pet (1890-1917) 386
Land als civielrechtelijk romanist 390
Carl Otto Segers (1903-1907) 392
Jan Kosters (1908-1916) 394
Agrarisch recht 395
Isaac Bennie Cohen (1910-1935) 395
Het Academiegebouw afgebrand 398
De oprichting van de Juridische Faculteits Vereniging 403
1914: driehonderd jaar oud 407
Het eredoctoraat van koningin Wilhelmina 408
Terugblik 412
Hoofdstuk VI Het interbellum 425
Het Academisch Statuut van 1921 427
Het jaar 1917 429
Dogmatisch Romeins recht 430
Jules Christiaan van Oven (1917-1925) 430
Eigentijds Burgerlijk recht 432
Hendrik van Goudoever (1917-1945) 432
De Oostenrijkse school 435
Hugo Willem Constantijn Bordewijk (1918-1939) 435
Staatsrecht van Nederland 437
Combertus Willem van der Pot (1921-1950) 437
Vergelijkende rechtsgeschiedenis 440
Johan Hendrik van Meurs (1925-1943) 440
Strafrecht, sociologie, criminologie 442
Maarten Pleun Vrij (1928-1947) 443
Internationaal en nationaal privaatrecht 445
Roeland Duco Kollewijn (1936-1938) 445
Jacob Houdijn Beekhuis (1938-1967) 447
De moeizame start van het Juridisch Instituut 449
De eerste niet-jurist aan de faculteit 453
Pieter Bastiaan Kreukniet (1939-1950) 453
Terugblik 454
Hoofdstuk VII De faculteit in de oorlog 463
Van der Pot geen Rector 465
Ter Apel 467
De ariërverklaring 468
Vrij aangehouden 470
De loyaliteitsverklaring 471
Clandestiene tentamens 473
Het onderwijs gestaakt 474
Van Meurs en Kreukniet ontslagen, Vrij geschorst 476
Terugblik 478
Hoofdstuk VIII Herstel en Uitbouw (1945-1964) 483
Universitaire plannen 485
Facultaire plannen 486
Romeins en Byzantijns recht 489
Herman Jan Scheltema (1945-1977) 489
Ethisch Privaat- en Procesrecht 494
Jan Wiarda (1946-1979) 494
Dogmatisch Oud-Vaderlands recht 497
Petrus Wernerus Adam Immink (1946-1965) 497
Twee in het juridisch nest uitgebroede eieren 499
Sociologie 499
Pieter Jan Bouman (1946-1968) 502
Economie 503
Dubbelbenoemingen 506
De opvolging van Vrij 507
Strafrecht en Volkenrecht 513
Bernard Victor Aloysius Röling (1948-1977) 513
Het Polemologisch Instituut 515
Het Criminologisch Instituut 517
Marinus Hubertus van Rooy (1953-1964) 518
Wouter Buikhuisen (1966-1973) 519
Wat te doen met het vak Inleiding? 520
Klaas Wiersma (1956-1962) 521
Jacobus Leonard Hendrik Cluysenaer (1959-1976) 522
Economie voor juristen 523
Pieter Cornelis van Traa (1951-1955) 523
Jan Pen (1956-1986) 524
Bestuurswetenschappen 527
Eduard Herman s’Jacob (1950-1975) 527
De notariële studierichting 529
De fiscale studierichting 533
Hendrik Jan Doedens (1952-1980) 533
De afschaffing van de eis van gymnasiale vooropleiding 535
De verhuizing van het Juridisch Instituut 539
Terugblik 544
Hoofdstuk IX De aanloop naar de democratisering (1964-1970) 557
1964: driehonderdvijftig jaar oud 559
De Tabula van 1964 560
Eindelijk Administratief recht 562
Mozes (Maurits) Troostwijk (1964-1971) 562
De opmars van het Strafrecht 563
Jan Remmelink (1963-1968) 563
Thijs Willem van Veen (1968-1987) 564
Anglo-Amerikaans recht 566
Cornelis Aedsge Uniken Venema (1962-1983) 566
Bartholomeus H. Landheer (1962-1974) 566
Volwaardig arbeidsrecht 568
Hendrik Laurens (Bob) Bakels (1964-1986) 568
Onderzoek in Oud-Fries en Oud-Canoniek recht en
Elementair onderwijs 569
Pieter Gerbenzon (1964-1983) 569
Schoorvoetend Europees recht 573
Laurens Jan Brinkhorst (1966-1973) 573
Werkgroepenonderwijs in het civiele recht 574
Jean Louis Paul Cahen (1966-1973) 576
De studie te licht? 578
Individueel onderzoek 580
Rituelen 583
De vernieuwingen van de jaren zestig 584
De democratisering van het faculteitsbestuur 589
Stand van zaken in 1970 592
Terugblik 594
Hoofdstuk X Nawoord 601
Literatuurlijst 611
Gedenkboeken 611
Bundels en bronnenpublicaties 612
Juridische tijdschriften 614
Geraadpleegde literatuur 614
Bijlagen 621
I Lijst van docenten verbonden aan de juridische faculteit, 1596-1970 623
II Samenstelling van de Groninger Faculteit der Rechtsgeleerdheid 1596-1970 635
III Lijst van decanen en secretarissen van de juridische faculteit 1820-1970 645
IV Enige statistische gegevens uit de periode 1945-1964, verzameld door Prof. H.J. Doedens met behulp van mr H.J. Bleeker (letterlijke weergave) 649
V Lijst van Rectores Magnifici, Presidenten-Curator, Secretarissen van het College van Curatoren, 1877-1970 655
VI Herinneringen aan de tijd waarin ik studeerde 659
Persoonsregister 665
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan