Veerkrachtig Bestuur

1 Proloog: op drift en verkrampt 1
1.1 Pathologie 1
1.2 Op de sofa 5
1.3 Veerkracht 9
1.4 Opbouw van het boek 12

2 Neoliberale drift, een wijdverbreid virus 15
2.1 Inleiding 15
2.2 Paard van Troje 16
2.3 Neoliberalisering 18
2.4 Sociale ontbinding in drievoud 23
2.4.1 Broederschap? De wereld als markt en strijd 24
2.4.2 Vrijheid? Het overspannen neo-subject 28
2.4.3 Gelijkheid? Meritocratische fabels 31
2.5 Slot: herleving van broederschap 34

3 Tirannie van het licht; waarom populistisch polariseren zo weinig weerwoord krijgt 39
3.1 Inleiding 39
3.2 De twee kanten van polariseren 39
3.3 Dialectiek van de Verlichting 43
3.4 Economie: een nationale prestatiemoraal 47
3.5 Politiek en bestuur: breed aanpakken! 53
3.6 Cultuur: geïnstitutionaliseerde argwaan 56
3.7 Slot: weerwerk tegen polarisatie 60

4 Gulzig bestuur 63
4.1 Inleiding 63
4.2 Moderniseringsverlies: kraamkamer van gulzig bestuur 67
4.2.1 Verdamping van het verzorgingsstaatideaal 67
4.2.2 Verdamping van gezag en traditie 68
4.2.3 Verdamping van het sociaal kapitaal 69
4.3 Patronen van gulzig bestuur 71
4.3.1 New welfare 72
4.3.2 New public management 74
4.3.3 New social governance 75
4.4 Pathologie 76
4.4.1 Hubris 77
4.4.2 Hybriditeit 80
4.4.3 Hypochondrie 82
4.5 Discussie 85
4.5.1 Hoezo gulzig? 86
4.5.2 Hoezo nieuw? 87
4.5.3 Hoezo trend? 89
4.6 Slot: naar een perspectief op bestuurlijke bescheidenheid 90

5 Als beleid geen ironie meer kent. Over vernederende praktijken in het arbeidsmarktbeleid 93
5.1 Inleiding 93
5.2 Het belang van ironie 93
5.3 Beleidsaanscherping: van vluchteling naar ‘technisch niet uitzetbare illegaal’ 97
5.4 Beleidsoverschatting: ‘verzorgd uit de bijstand’ 101
5.5 Activering tussen verheffing en vernedering 106
5.6 Respect in de dienstverleningsrelatie 110
5.7 Slot: aandacht voor pragmatisme 116

6 De problematische wedergeboorte van het professionele ideaal 119
6.1 Inleiding 119
6.2 Getemde professionals? 121
6.3 Het professionalisme: ideaalbeeld en ideologie 123
6.4 Professies onder vuur 128
6.4.1 Heteronome productie 130
6.4.2 Discipline en macht 132
6.5 Professies, prestatiemoraal en bestuurlijke beheersing 136
6.6 Slot: het belang van intrinsieke waarden 140

7 In de diepte daagt het glokale (tenminste, als de romantiek van zelfdoen ons niet verblindt) 143
7.1 Inleiding 143
7.2 3D: koersen naar een nieuwe politiek-bestuurlijke orde 144
7.3 3S: syndromen van de oude orde 146
7.4 Publieke ambachtelijkheid 150
7.5 3B: bescheiden bestuur in drievoud 156
7.5.1 Begrijp de nieuwe ‘glokale’ interdependenties 157
7.5.2 Begrijp de intrinsieke oriëntatie van publieke dienstverlening 159
7.5.3 Begrijp waardenpluralisme 161
7.6 Slot: waar is de politiek? 162

8 Over oude vrienden en nieuwe levenskansen 167
8.1 Inleiding 167
8.2 Oude vrienden (in nood) 170
8.2.1 Rechtstaat 172
8.2.2 Academische vrijheid 174
8.3 Verzorgingsstaat en veerkracht 177
8.4 Zorg zonder grenzen 182
8.5 Pragmatisch knutselen aan een tweede moderniteit 185
8.5.1 Wat? Een transnationaal zorglandschap 185
8.5.2 Wie? Polderaars op wereldschaal 187
8.5.3 Waarmee? Publieke ambachtelijkheid 189
8.6 Slot: van verlies naar nieuwe sturingskunst 190

9 Sturen vanuit veerkracht 193
9.1 Inleiding 193
9.2 Een remedie tegen drift en verkramping 194
9.3 De politiek van veerkracht 198
9.3.1 Wie we zijn 200
9.3.2 Wat we willen 203
9.4 Governance: tussen hyperrationalisme, wanhoop en improvisatie 204
9.5 Leren leven met moeilijkheden 208
9.5.1 Levenskunst 210
9.5.2 Liefde, empathie en (spel)plezier 212
9.5.3 Publieke platformen voor de omgang met moeilijkheden 215
9.6 Ontzag voor het hogere 216
9.7 Waardering van civiele arbeid 220
9.8 Besluit 223

10 Epiloog: vrij en onverveerd 227
10.1 Actueel populisme 228
10.2 Neosociale verbeelding 231
10.3 Wie we kunnen zijn 233

Literatuur 235
Verantwoording en woord van dank 251