De emotie van hun strijd is niet een procentje loonverhoging of meer. Nee, het gaat om de vervanging van vast personeel met redelijke salarissen door flexwerkers met deeltijdbaantjes onder slechtere omstandigheden. Baantjes, die leuk zijn voor huisvrouwen, allochtonen en studenten die er wat bij willen verdienen. We zien hier het mechanisme in zijn naakste vorm: de downgrading van de arbeid en werkzekerheid. En let wel, het is niet alleen aan de hand bij de posterijen, ook in de zorgsector is dat aan de hand, in de bouw en allang in de horeca. We kennen allemaal de verhalen over de thuishulpen die ontslagen werden om vervolgens weer in dienst genomen te worden als huishoudelijke hulpen onder veel slechtere condities.
Er ontstaat in Nederland een tweedeling op de arbeidsmarkt. Aan de onderkant heb je de flexibele en slechte baantjes waarvan je er minimaal twee moet vervullen om ervan rond te komen (Amerikaanse toestanden) en aan de bovenkant de goedbetaalde machtscentra met hun professionals, coördinatoren en managers, die met hun netwerken en vaste banen amper iets te vrezen hebben. De socioloog Senneth constateerde deze tweedeling als in zijn analyses over het kapitalisme. Het is een verschil van dag en nacht of je een flexibele thuishulp bent of een hoppende topmanager.
Het schandelijke is niet eens de verandering op de arbeidsmarkt: dat gebeurt gewoon. Veel ernstiger is dat we als Nederlandse samenleving de plannen van de flexicurity in de bureaulade hebben gestopt. Hierin werd voorgesteld de baanzekerheid te vervangen door werkzekerheid. Hoge werkeloosheidsuitkeringen gekoppeld aan stevige maatregelen om mensen snel en goed in een nieuwe passende baan te helpen als dat nodig was. Want ook al zitten we in een krimpende arbeidsmarkt en zou je zeggen dat iedereen snel weer aan de bak kan komen, we moeten voorkomen dat iedereen afglijdt naar de slecht betaalde baantjes waar je maar moeilijk uitkomt.
Want dat is iets wat mij nog veel meer verontrust. Het is in Nederland slecht gesteld met de opwaartse mobiliteit van de mensen die tot het flexetariaat behoren. Zo’n dertig procent komt niet uit de tredmolen van kleine en slecht betaalde baantjes. In omringende landen zoals in Frankrijk is dat stukken beter. Wie hier voor een postbodig dubbeltje geboren is, zou dat wel eens zijn leven lang kunnen blijven.
Het is de hoogste tijd om de opwaartse mobiliteit van de laagste klassen hoger op de politiek-economische agenda te zetten: dat is onze sociale quaestie.
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
