‘We zien een toenemende behoefte aan zin en betekenis’

Waarom hebben steeds meer mensen behoefte aan zingeving in hun werk?
Je ziet een algemene hang naar het toekennen van betekenis in activiteiten. Vooral tweeverdieners hechten veel aan een zinvolle invulling van hun werktijd. Zingeving, zelfontplooiing en persoonlijke interesses zijn nu belangrijke drijfveren. Overigens is er ook hier niets nieuws onder de zon. Van de oudheid tot ver in de middeleeuwen waren de leefwerelden van zingeving en werk nauw verweven. De economie vormde een onderdeel van religie, filosofie en moraal. Tijdens de Industriële Revolutie gingen mensen in fabrieken werken met een eigen structuur, productiewijze, tijdskader en sociale cultuur. De publieke en private levenssfeer raakten van elkaar gescheiden. Daarmee vond er ook een ideologische en fysieke ontkoppeling plaats tussen economie en zingeving. De tijd van aparte leefwerelden voor zingeving en werk is nu voorbij. Een groeiend aantal bedrijven zegt zinvol werk of maatschappelijke meerwaarde na te streven. Ze beseffen dat werknemers ook binnen de bedrijfsmuren op zoek zijn naar zin en betekenis.

Op macroniveau ziet u deze toenemende behoefte ook. U schetst de opkomst van een betekeniseconomie.
In de betekeniseconomie gaat het er om dat werk, producten en diensten veel meer zijn dan ruilmiddelen in een economische transactie. Ze moeten ook iets betekenen in het leven van mensen. Van werken wordt meer verwacht dan alleen een loonstrook. Acht op de tien Belgen vinden zingeving en zelfontplooiing belangrijke drijfveren voor werk. In de betekeniseconomie luisteren consumenten bij een aankoop ook veel meer naar hun gevoelens dan naar hun ratio. Ze vragen zich af wat het product betekent in hun leven en of het past bij wie ze zijn. Mensen verwachten van bedrijven ook een sterkere betrokkenheid bij maatschappelijke uitdagingen zoals het tegengaan van klimaatopwarming, het bestrijden van racisme en het behouden van werkgelegenheid. Ze hebben meer vertrouwen in organisaties die zich activistisch opstellen. Bij het kiezen van een product, dienst of werkgever kijkt men dus verder dan de prijs of het loon. Bedrijven die daar rekening mee houden, hebben een belangrijk voordeel op concurrentie.

Wat maakt werk zinvol?
Een job die objectief bekeken zinvol is, bestaat niet. De zingeving schuilt in de relatie tussen datgene waar je waarde aan hecht en wat de job inhoudt. Je vindt je werk zinvol als het consistent is met wie je bent. Ook heb je een gevoel van verbondenheid tussen jou, je relatie met anderen en je werkomgeving. Je hebt een ‘sense of belonging’, omdat je met collega’s streeft naar de realisatie van een gedeeld doel. Wanneer je een gevoel van controle en autonomie ervaart en denkt voor positieve verandering te kunnen zorgen, vind je jouw job ook zinvol. Je ervaart je werk ook als zinvol wanneer het je dichter bij een betekenisvol doel of gewenste toekomst brengt. Mensen die hun werk zinvol en van betekenis vinden, presteren overigens beter. Dit blijkt uit onderzoek bij vijfhonderdduizend werknemers in meer dan vierhonderd Amerikaanse bedrijven. De medewerkers die sterk in de ‘purpose’ van hun job geloven, zijn betere presteerders.

Hoe kunnen bedrijven hun zingevend vermogen ontdekken en versterken?
Ze moeten hun mensen als zinzoekers gaan zien en vragenderwijs proberen te ontdekken wat de ‘zinmakers’ zijn. Zelfwaarde, bijdragen aan een groter geheel, een verschil maken voor anderen en verbondenheid zijn belangrijke bouwstenen van zinvol werk. Door zoveel mogelijk obstakels weg te nemen die deze en andere zinmakers in de weg staan, kunnen organisaties hun werk zinvoller organiseren en zo zinvolle organisaties worden. Die obstakels heb je op individueel niveau of op organisatieniveau; onvoldoende zelfkennis bij werknemers, onvoldoende zicht op het doel van iemands job, destructieve sociale relaties en onvoldoende ruimte en veiligheid om de werkbeleving te bespreken. Verder dienen bedrijven hun waarden en missie tastbaar te maken in de dagelijkse praktijk. Een voorbeeld is de beslissing van Twitter in oktober 2019 om voortaan politieke advertenties te weren op hun medium. Na deze bekendmaking dook het aandeel van Twitter omlaag, wat deze beslissing ethisch gezien geloofwaardiger maakte.

Met een persoonlijke Check-in neem je een duik in de diepte?
De check-in is een moment van verbinding waarin je jezelf laat zien. Aan het begin van een vergadering is het een klein moment van reflectie, het peilt de energie waarmee de mensen aan tafel zitten. Een check-in ronde is een eenvoudige, maar daarom niet altijd makkelijke manier om van een functie-tot-functie-overleg tot een mens-tot-mens-dialoog te komen. Een check-in ronde levert informatie op hoe de anderen erbij zitten, geeft iedereen een plaats in de groep en zet de vertrouwelijke of veilige toon van het vervolg van de sessie. Momenteel doen heel wat bedrijven check-ins bij aanvang van een meeting. Zeker in de huidige coronatijd is dat hard nodig om verbinding te houden met de medewerkers.

Waaruit bestaat het spiritueel kapitaal van een onderneming?
Dit is het vermogen van een organisatie om haar activiteiten op een zinvolle manier te ontplooien. Het staat voor de bezieling van waaruit mensen samenwerken. In een bedrijf met spiritueel kapitaal vinden werknemers iets van zichzelf terug in hun professionele activiteiten. Ze worden intrinsiek gemotiveerd door datgene waar de organisatie voor staat: de waarden, doelen en cultuur en veel minder door extrinsieke motivatoren zoals inkomen. In organisaties bestaat een bovenstroom en een onderstroom. De bovenstroom is de zichtbare kant in de vorm van bijvoorbeeld geleverde producten en diensten. Het spiritueel kapitaal zit in de onderstroom, in dat wat onder de oppervlakte beweegt. Het gaat hier om de onderliggende waarden, het mens- en wereldbeeld en wat de inspiratie vormt achter de economische en maatschappelijke activiteiten van een onderneming.

Fotografie: Jan Locus