Als we in de afgelopen tijd iets ervaren hebben, dan is het wel dat de realiteit onvoorspelbaar is. Maar ondanks dat besef verandert er weinig aan de manier waarop we binnen organisaties met onzekerheid omgaan. De reflex om nóg krampachtiger te gaan sturen is hardnekkig, dus blijven we plannen en risicoanalyses maken of sluiten we verzekeringen af tegen allerlei vormen van mogelijk onheil.
Fabrieksinstellingen
Maar laten we eerlijk zijn: veranderlijkheid en onzekerheid zijn niet nieuw. Het zijn altijd al de fabrieksinstellingen geweest van onze dagelijkse realiteit. Hoezeer we ook dachten in control te zijn, het leven heeft er altijd al een handje van om uit onverwachte hoek een por uit te delen. En met een steeds complexer wordende wereld wordt dat niet minder. Integendeel. Het is dus hoog tijd dat we ons anders gaan verhouden tot complexiteit, onzekerheid en niet-weten.
Principes
Dat betekent zeker niet dat we alle vormen van structuur en planning maar helemaal los moeten laten. Wel dat we beter gebruik kunnen maken van een aantal principes die ervoor zorgen dat we onzekerheid niet langer zien als risico, maar als bondgenoot.
Leiderschap vanuit niet-weten in een veranderlijke wereld vraagt om een andere manier van kijken en handelen dan we gewend zijn:
- Als leider help je de mensen in je omgeving om te gaan met de frictie die onzekerheid geeft
Je wilt zowel met woorden als gedrag uitstralen welke potentie in niet-weten besloten ligt. Dat doe je niet door onzekerheid mooier voor te doen dan het is, maar door je omgeving vertrouwd te maken met wat het bij je kan losmaken: het is logisch dat het wiebelig en oncomfortabel voelt. Dat hoort erbij en is zelfs nodig om de volle waarde van niet-weten te kunnen benutten.
- Grote veranderingen gaan niet rechtstreeks van Ist naar Soll, maar passeren eerst de halte chaos
Het is niet mogelijk om alleen maar continu ‘nieuws’ erbij te blijven creëren; er zal ‘ouds’ moeten verdwijnen om ruimte te maken. Een toestand van chaos is daarbij natuurlijk én nuttig. Het is de – vaak oncomfortabele - tussenfase waarin de Ist al duidelijk aan het afbrokkelen is, maar de Soll nog niet is doorgebroken. Chaos is de incubatieplek van het nieuwe.
- Resultaat = Gedrag + Context
Regelmatig verzuchten we: ‘Hoe krijg ik ze zover?’ Maar hoe vaak stel je jezelf weleens de vraag: ‘Waarom doen ze het eigenlijk nog niet?’ We zijn vaak zo bezig met het sturen op gedrag om iets voor elkaar te krijgen, dat we vergeten te kijken naar de context: hoe kun je de omgeving zo aanpassen dat je het zo eenvoudig mogelijk maakt om de gewenste resultaten te boeken?
Inherente waarde
Niet-weten heeft inherente waarde die onze menselijke ervaring rijker maakt, mits we er in slagen om uit de kramp van volledige controle te komen. In Navigeren in de mist geef ik inzichten en praktische instrumenten die je helpen om als leider effectief om te gaan met onzekerheid. Met het boek wil ik de lezers aanmoedigen om zich met meer nieuwsgierigheid en ontspanning te verhouden tot niet-weten, zodat ze ook de cadeaus ontdekken die er in verborgen liggen. Als niets zeker is, dan ligt namelijk alles nog open en kun je kiezen uit een veld vol mogelijkheden. Merk je hoe anders dat voelt?
Over Petra Kuipers
Petra Kuipers werkt als organisatieadviseur en trainer en is gespecialiseerd in de thema’s leiderschap en verandering. Met haar bedrijf De Implementatiedokter begeleidt Petra organisaties, teams en professionals bij het ontwikkelen van die vormen van leiderschap, zodat ze niet alleen effectiever worden, maar bovendien menselijkheid, verbinding en inspiratie (terug)brengen in het werk.
