Naar schatting gaat er wereldwijd 128 miljard euro om in mensenhandel. Dat is acht keer de omzet van Philips, vier keer die van Nike of een derde van de jaaromzet van Shell. En we hebben misschien als Nederland excuses aangeboden voor ons slavernijverleden, dat wil zeker niet zeggen dat slavernij de wereld uit is. Hooguit zijn anno 2024 de boeien van de benen, leren we uit het verhaal van Tiggelaar over het werk van IJM. Hij werkt in februari pro deo mee aan hun congres Leiderschap in actie. Als steuntje in de rug voor deze organisatie.
Vijftig miljoen
Slavernij, mensenhandel… het is een onderwerp dat hem bezighoudt. Tiggelaar: ‘De Walk Free Foundation heeft berekend dat er wereldwijd nu ruim vijftig miljoen mensen tot (moderne) slaaf zijn gemaakt. En dat gaat op allerlei geniepige manieren.’ Tiggelaar geeft India als voorbeeld. ‘Daar heb je talloze kleine fabriekjes waar mensen kost en inwoning moeten betalen van hun salaris, maar dat salaris is lager dan de kosten. Man, vrouw en kinderen wonen, werken en leven op zo'n compound en komen er nooit meer van af. Dat zijn criminele praktijken; feitelijk modern lijfeigenschap. Alleen al in India hebben we het over elf miljoen mensen die tot slaaf zijn gemaakt.’ Tiggelaars verhaal over moderne slavernij heeft lijntjes met Westers management. Want weten bedrijven wel of de bedrijven waar ze hun grondstoffen en halffabricaten of producten van betrekken, slaafvrij zijn. Tiggelaar: ‘Veel bedrijven zijn vaak onderdeel van een internationale keten. Maar deugt die keten wel? Tony Chocolonely probeert al jaren slaafvrije chocolade te maken, maar ondanks allerlei inspanningen is het nog niet gelukt om hun keten schoon te krijgen.’ En sturen leiders er op om het te voorkomen? Ook dicht bij huis moeten we onze ogen openhouden. Weten ondernemers zeker dat de duizenden arbeidsmigranten die ze goedkoop inhuren via allerlei uitzendbureaus hier echt vrijwillig zijn en genoeg verdienen om vrije keuzes te maken?
Moreel leiderschap
Een ander onderwerp dat Tiggelaar bezighoudt, is moreel leiderschap. ‘Kijk naar de net verkozen president van Amerika. Donald Trump verkondigde tijdens zijn presidentschap - volgens telling van de Washington Post - meer dan 30.000 leugens. Een man die bij voortduring denigrerend praat over vrouwen en minderheden. En het lijkt wel of een deel van de bevolking dat steeds normaler gaat vinden. Sommige mensen zeggen over Trump: iedereen doet wel eens iets fout en je moet niet zo zeuren. Of: Rutte loog toch ook. Het lijkt alsof het belang van een hoge moraal in de wereld, en ook bij leiders, afbrokkelt en dat baart me zorgen. Moet je leiders als Elon Musk eigenlijk wel als voorbeeld zien’, stelt Tiggelaar de (retorische) vraag over wat goed leiderschap is. Hij mist het in de politiek ook. ‘Veel politieke leiders proberen complexe problemen terug te brengen naar oneliners die het goed doen bij hun achterban. Asiel en de wooncrisis worden dan bijvoorbeeld op één hoop gegooid, terwijl ze volgens onderzoekers niet of nauwelijks met elkaar in verband staan.’
Trends in leiderschap
Gevraagd naar trends in leiderschap voor 2025 ‘and beyond’, zegt Tiggelaar: ‘Ga je honderd jaar terug, dan was leiderschap vooral: zorg dat je medewerkers de dagelijkse taken uitvoeren. Daar kwam later het investeren in onderlinge relaties bij en weer lager werd verandermanagement een belangrijke nieuwe opdracht voor leiders. Het takenpakket van leiders wordt steeds breder. Denk aan MVO (CSR), diversiteit en inclusie, ketenbeheer, thuiswerken…. Er is een hele cloud aan verantwoordelijkheden ontstaan.’ Tiggelaar maakt daarbij geen onderscheid tussen leiders en managers. ‘Het gaat niet om verschillende soorten mensen of zo. De meeste managers hebben leidinggevende taken. Leiderschap draait om invloed uitoefenen op anderen om een gemeenschappelijk doel te bereiken. Managers doen dat, maar soms ook collega’s onderling. Daar hoef je geen baas voor te zijn.’ De grote beweging in leiderschap is volgens Tiggelaar: steeds meer aandacht voor onderlinge relaties. En dat maakt leiding geven er zeker niet makkelijker op. ‘Vroeger werd je als teamleider afgerekend op pakweg de verkoop van een product of het aantal passagiers dat je vervoerde. En dat is makkelijk te bepalen. Vaak kom je er pas later achter dat dit beter moet, bijvoorbeeld door een hoog verloop.’
Een enorm gat
Daar komt nog iets anders bij. Veel leidinggevenden zijn wel van goede wil, maar het lukt ze niet om in de praktijk echt effectief leiderschapsgedrag te vertonen. Onderzoekers noemen dat het verschil tussen ‘intended’ (zo wil ik het) naar ‘perceived’ (hoe ervaren medewerkers het) leiderschap. Tiggelaar: ‘Daar zit echt een enorm gat tussen. Dan denkt een leider na allerlei cursussen echt ander (bijvoorbeeld meer coachend leiderschap) te hebben ontwikkeld, maar dan blijken de medewerkers dat totaal niet te merken. Leiders zouden veel meer samen met medewerkers moeten optrekken om samen te ontdekken wat goed leiderschap is. Je kunt als leider wel trainingen volgen, maar als je medewerkers niet betrokken zijn bij dat proces, dan denken ze als je terugkomt van die cursus: hé, wat doet die gast nu? Beter worden in leiderschap moet je eigenlijk samen met je team doen.’
MBA in één dag
Tiggelaar geeft al sinds 2004 zijn inmiddels befaamde jaarlijkse seminar MBA in één dag. Wat ziet hij als belangrijkste ontwikkeling in de afgelopen twintig jaar? ‘Toen ik met dit programma begon, had elk vakgebied nog een eigen goeroe. Wat ik de eerste jaren deed, was vooral de bekende denkers langslopen en vertellen wat hun ideeën waren. Michael Porter over strategie, Philip Kotler over marketing en Henry Mintzberg met zijn ideeën over organisatievraagstukken. En Stephen Covey over persoonlijk leiderschap. Anno nu zie je dat het speelveld enorm versplinterd is. MBA in één dag wordt nog wel steeds opgebouwd langs de blokken leiderschap, organisatie, strategie en verandering, maar er komen veel meer verschillende denkers aan bod. En de ideeën zijn belangrijker geworden dan de namen. Dat is trouwens een prima ontwikkeling, vind ik. Het gaat niet langer om een paar wijze oude mannen die vertellen hoe we moeten denken over management, maar om een hele brede, veel diversere groep onderzoekers. Denk aan mensen als Amy Edmondson met haar werk over psychologische veiligheid. Of Sheena Iyengar met haar ideeën over creativiteit en innovatie. Of Adam Grant met zijn onderzoek naar karakterontwikkeling. Management, leiderschap en veranderen draaien tegenwoordig veel meer om de big ideas dan om een paar big names.’
Leiderschap in actie
Dit seminar vindt 13 februari 2025 plaats, met naast Ben Tiggelaar de olgende topsprekers op het podium: Jitske Kramer, Remco Claassen, Joriene Beks, Henk Jan Kamsteeg en Cor Hospes. De opbrengsten komen ten goede van IJM.
Bekijk het programma >
MBA in één dag
Een hele dag met Ben Tiggelaar. Deze klassieker bezoek je op 11 april 2025. Bekijk het programma >
