Reflectie is een levend en hopelijk levendig proces: alleen dankzij het delen van gedreven, energieke, gevoelvolle, beklemmende en zelfs verontrustende hier-en-nu reflecties kan het team zichzelf begrijpen, versterken en veranderen.
Vandaar dat de ondertitel van het boek ‘gezamenlijke reflectie als motor voor prestatie’ centraal stelt. Wat mij betreft begint en eindigt teamwerk met reflectie. Als er geen reflectie is in een team, of als reflectie oppervlakkig en voorspelbaar verloopt, kan een team alleen maar routinematig handelen of zichzelf in de weg zitten. Als er wel reflectie is en die reflectie gaat de diepte in, dus probeert echt te begrijpen wat er op dit moment met dit team aan de hand is, dan is de oogst onschatbaar en duurzaam.
Wetenschappelijk onderzoek bevestigt deze praktijkervaring. Er bestaan inmiddels diverse kwantitatieve studies van een betrouwbare omvang die stellen dat teamreflectie tot meetbare en aantoonbare resultaten leidt, namelijk:
- Toegenomen begrip en inzicht – doorslaggevende factoren om te zorgen voor positieve verandering.
- Vaker combineren van uiteenlopende meningen en gezichtspunten – leidend tot betere ideeën, suggesties, en prestaties.
- Feedback voor de teamleden vanuit alle niveaus – inclusief de essentiële terugkoppeling vanuit de basis naar de top, waardoor de teamleiding betere beslissingen neemt.
- Toegenomen innovatiekracht en hogere prestaties – ook deze aspecten blijken gecorreleerd met de frequentie van teamreflecties.
- Meer weerstand en herstelvermogen bij teams die onder zware druk werken – of met beperkte middelen.
Het is geen gemakkelijke opgave om een team te helpen beter te gaan reflecteren. De teamcoach moet het team uitnodigen, soms verleiden, dan weer aanmoedigen om terug te blikken op wat er precies gaande is; wat al goed werkt voor het team, waar wellicht vooroordelen bestaan, welke kwetsbaarheden het team kent, maar vooral: wat het allemaal betekent en zegt over het team nu, en over de taken en uitdagingen in het team. Daarnaast nodigt de coach het team ook uit om in het moment zelf te onderzoeken wat er hier-en-nu gaande is, tussen teamleden, tussen team en coach, of voor het team als geheel.
In essentie kun je Teamcoaching op twee manieren aanbieden:
1. Je kunt het team vragen om dieper te reflecteren: stel een vraag of geef de teamleden de tijd en de ruimte om zich af te vragen hoe zij zich voelen, wat zij denken en hoe zij vinden dat het team het doet.
2. Je kunt zelf bijdragen aan reflectie: vertel het team wat jou opvalt in hoe je het team beleeft; wees daarbij openhartig want elk nieuw perspectief kan het team helpen om zichzelf beter te begrijpen.
Teamcoaches leren om hun eigen perspectief te verleggen van individuele naar gemeenschappelijke reflectie en ontwikkeling, en vice versa. Zij vragen zich af wat het gedrag van een individueel teamlid zegt over het team als geheel. Dus wat zijn de valenties in het team, wie vertegenwoordigt wat voor het team? Zij signaleren bij zichzelf dat het team als geheel en teamleden afzonderlijk een mix aan positieve en negatieve gevoelens oproepen. Zij nemen de invulling van verschillende teamrollen tot onderwerp van reflectie, maar dan op zo’n manier dat het teamperspectief en het teambelang centraal blijft staan.
In het boek Teamcoaching vind je een onderbouwing van de boude uitspraken hierboven, alsmede een reeks van praktijkvoorbeelden en casuïstiek om licht te doen schijnen op hoe de teamcoach werkt en op welke manier reflectieve resultaten bereikt worden. Alles bij elkaar een puntige gids over teamreflectie en teamcoaching voor zowel teamleiders als teamcoaches.
Prof. Dr. Erik de Haan is directeur van het Ashridge Centre for Coaching en Hoogleraar Organisatieontwikkeling aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. Hij is de auteur van Teamcoaching en diverse andere boeken.
Over Erik de Haan
Erik de Haan is van oorsprong fysicus en deed al psychofysisch onderzoek voor zijn PhD in 1994. Erik de Haan leidt het Ashridge Centre for Coaching aan de Hult International Business School in het Verenigd Koninkrijk en is tevens hoogleraar Organisatieontwikkeling aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
