Uw boek Hoe bouw je een hunebed? speelt zich af in 2002 en gaat over de eigenwijze Drent Aslander die in zijn eigen dorp het grootste hunebed ooit wil nabouwen. Waarom 15 jaar later alsnog een boek erover?
Het moest gewoon nog verteld worden en het was me niet eerder gelukt. Het is ook de oersoep waarop mijn latere (denk)werk is gebaseerd. Hoe bouw je een hunebed? gaat over doelen najagen en vooral over tegenslagen en tegenwerking. De grootste supermarkt die profiteert van toerisme en dus ook van de bouw van het hunebed, maar geen geld voor ons project heeft. Een gemeente die geen bordjes wil plaatsen terwijl we de regio op de kaart zetten… Een subsidiewereld die aan elkaar hangt van papier… Het is ook een beetje een schelmenroman; over Pietje Bel die mensen op de been krijgt.
Wat is de managementmetafoor? Welke lessen kunnen we uit je boek halen?
Er zijn altijd mogelijkheden om iets ogenschijnlijk onmogelijks te doen. Zonder heel veel moeite kun je mensen in beweging krijgen. Geef je jeugd de ruimte, gaan ze vliegen. En zonder bureaucratie, zonder geld en papier, gaat iets veel sneller. Je kunt wel alles in een draaiboek willen zetten, maar als het toch weer verandert, heeft het geen zin. En ook: netwerkdenken gaat onze economie veranderen . Het bouwen van het hunebed is een voorbeeld van zo’n netwerkgedachte.
Wat is de kracht van netwerken en wat is de kracht van social media en internet?
In 2002 bestond de Free Record Shop nog en Pinochet werd vrijgelaten. Facebook en social media bestonden amper. Dankzij internet en social media gaat alles nu zo veel sneller. In de goedkoopste smartphone van nu zit het equivalent van 900.000 euro aan apparaten als je die 15 jaar geleden had moeten kopen. Was ik nu aan het hunebed begonnen, was het allemaal veel sneller gerealiseerd. Waren de stenen voor het hunebed sneller verplaatst en hadden we veel makkelijker vrijwilligers geworven. Hadden bedrijven ook veel meer de PR-waarde ervan ingezien. Dankzij netwerken kunnen we nu veel meer bereiken. De komende jaren komen er wereldwijd vier miljard mensen bij die online zijn. Nieuwe geesten die allemaal misschien wel een briljant idee hebben. We gaan naar een periode met een dynamiek die we nog nooit eerder hebben gezien.
Het bouwen van het hunebed is voor u ook het begin geweest van het anders denken over economie.
Economen gaan uit van modellen met schaarste, maar we gaan naar een tijd van overvloed. Van een economie van bezit naar een wereld van delen. Daar zijn nog geen modellen voor. Bestaande modellen moeten op de helling, maar economen hebben werkelijk geen idee hoe die modellen eruit moeten zien. Of neem de lerarenopstand rond salarissen. Dat ging via Facebook viral. De vakbonden werden volledig buiten spel gezet door het zelforganiserend vermogen via social media. Social media is veel meer dan communicatie. Social media is een hefboom van zelforganiserend vermogen. We hebben geen organisaties meer nodig om iets te bereiken. We hebben ook het hunebed zonder een feitelijke organisatie gebouwd. Het fungeerde als een netwerk.
U voorspelt een dynamische wereld die zijn weerga niet kent. Wat staat ons te wachten?
Het is niet ondenkbaar dat ons financiële systeem op niet al te lange termijn gaat instorten. We hebben niets geleerd van de financiële crisis. Massahysterie en een booming huizenmarkt zorgen nu voor tijdelijke economische groei. We moeten niet langer in geld denken, maar in resources. Ik geloof niet in een vierde industriële revolutie maar in het einde van de industrie. Ik denk dat we een mensrevolutie krijgen met mensen in netwerken die zelf iets organiseren. De macht van het grootbedrijf zal gaan verdwijnen, ook al schrijven we ze nu heel veel macht toe. De frictie tussen vraag en aanbod, de basis van de oude economie, gaat verdwijnen. Overvloed (aan kennis, mensen, ideeën) laat zich niet vangen in bestaande modellen. We kunnen vraagstukken tackelen door de netwerkmaatschappij en de informatiemaatschappij aan elkaar te koppelen. In de tijd van de hunebedden deden we dat in kleine communities. Dankzij technologie kunnen we nu heel veel netwerken aan elkaar koppelen.
Moeten we nog denken in economische groei? Of denken in economische krimp?
De uitvinding van de wasmachine was een enorme innovatie. Daardoor konden vrouwen zich op de arbeidsmarkt begeven. Dat gaf een enorme boost aan de economie. Later maten we de groei van de economie af aan de hoogte van kassa-aanslagen. Hoe meer kassa-aanslagen, hoe beter het ging. Maar dankzij technologie is dat beeld totaal veranderd. Postzegels hebben plaats gemaakt voor mail, waardoor info versturen niet duurder maar veel goedkoper geworden is. Bellen kost nog maar een fractie van wat het was. We gaan naar lagere kassa-aanslagen en meer delen van bezit. Een daling van de kassa-aanslagen wil niet zeggen dat onze totale economie groter of kleiner wordt. Wel anders. Daar moeten we modellen voor gaan verzinnen. Het zegt mij ook niet zoveel dat één procent van de rijksten het meeste bezit. Het zal in de toekomst veel meer gaan over resources. Hoe kan ik met groepen iets gaan bereiken.
Lezen we met Hoe bouw je een hunebed? een managementboek?
Niet in de klassieke zin van het woord. Maar er staan wel heel veel managementlessen in. Veel ondernemers die het lezen zeggen: hé dat herken ik. Die tegenslagen, die tegenwerking…. Daar heb ik ook dagelijks mee te maken. Het zegt denk ik ook iets over volhouden en hoe dan ook doelen kunt najagen. Probeer bureaucratie te vervangen door easycratie. Zie kansen die een netwerk je brengt. Ik ben mede bedenker van de hashtag #durftevragen. Die is inmiddels gemeengoed. Co-auteur van Nooit Af Erwin Witteveen, vertelt vaak het verhaal van het jongetje bij de kassa dat maar een euro heeft en 1.04 voor twee blikjes cola moet betalen. Afgerond kan dat niet. Door twee blikjes apart af te reken en het daardoor anders afgerond wordt, kan het opeens wel. Dat voorbeeld ging via social media viral en bereikte ook kranten en de rest van de wereld. Met iets kleins, technologie en social media, kun je veel bereiken. Ik wou dat die ontwikkelingen er in 2002 al waren geweest….
