Beste vriend
De hofnar was een soort partner met privileges. De koning en de nar genoten in hun vrije tijd ook van hun intieme vriendschap. De relatie tussen Henry VIII en Will Sommers is daar misschien wel het beste voorbeeld van. Will was altijd welkom.
Anderen vonden het weleens vervelend of jaloersmakend dat de hofnar zo close was met de koning. Soms uitte zich dat in wrok, maar de hofnar werd altijd beschermd door de koning. De affectie voor de hofnar werd vaak geuit door in voorkomende gevallen hulp te bieden aan de familie van de hofnar. Zo werd bijvoorbeeld de uitvaart van de moeder van een hofnar betaald en ook is er een voorbeeld bekend van een hofnar die twee jaar betaald vakantie kreeg om bij zijn familie te zijn.
Misschien was de hofnar soms wel de enige vriend die de koning had. De mensen om de koning heen waren werknemers, maar niet echt zijn vrienden. En bij werknemers moest de koning altijd bedacht zijn op dubbele tongen. De kameraadschap tussen koning en hofnar wordt mooi uitgebeeld in King Lear (Shakespeare, 1606), over koning Lear die zijn troon wil opgeven zodat hij met pensioen kan gaan. Om de erfenis te verdelen vraagt hij aan zijn drie dochters hoeveel zij van hem houden. Dit mondt uit in een verhaal vol verraad, onrecht, doortrapte intriges en verderf. In het stuk is een belangrijke bijrol weggelegd voor de hofnar van Lear. En zelfs als de koning in het verhaal wordt verbannen, vergezelt de hofnar hem nog steeds. Ze zijn echt twee handen op één buik.
In deze klassieker is ook duidelijk te zien dat de koning zonder zijn hofnar een zeer eenzame figuur was. Daarom bleef hij zo vaak vragen om zijn hofnar. Vrienden zijn sowieso goed voor het reflectieve vermogen. Ze zijn eerlijk en hebben met hun feedback of commentaar altijd het beste met je voor.
Tegenwoordig
We hebben allemaal wel een beste vriend op het werk, die collega met wie we meer delen dan met de rest van onze collega’s en met wie we misschien zelfs in ons privéleven weleens afspreken.
Zondebok
Hoewel de hofnar met iedereen – en vooral de machthebbers – de draak stak en hen te pas en te onpas plaagde, was hij zelf ook vaak het doelwit van plagerijen. Dit konden verbale plagerijen zijn, maar ook fysieke. De hofnar was een makkelijk doelwit om de schuld aan te geven als er zaken misgingen. Op die manier kon soms ook gezichtsverlies van de koning worden voorkomen. Zie het als een redmiddel voor het imago van de koning, die tegelijkertijd werd geconfronteerd met zijn eigen fouten en feilbaarheid en weer even met beide benen op de grond werd gezet. En dat laatste droeg weer bij aan het versterken van het reflectieve vermogen.
Tegenwoordig
Het maakt tegenwoordig niet eens zozeer uit wie we de schuld kunnen geven van een fout, als we maar iemand anders kunnen aanwijzen. Dat geeft immers een lekker gevoel. Als wij maar geen fouten maken.
Over Juri Hoedemakers
Juri Hoedemakers (1987) schreef een prijswinnende scriptie over de waarde van de aloude hofnar in moderene organisaties, hierop volgde het genomineerde boek Gezocht: Hofnar, Reflecteren met de Hofnar en Handboek Hofnar en hij promoveert nu ook op dit onderwerp. Daarnaast verzorgt hij lezingen, gastelssen, blogs, narrenopleidingen en is aangesteld als professioneel hofnar bij diverse organisaties.
