We hebben nood aan een geloofwaardiger leiderschap, zowel in politiek, bedrijfsleven als in alle andere sectoren. Wie dichter bij zijn eigen moreel kompas gaat staan, integer en authentiek in het leven staat en een duidelijk maatschappelijk doel heeft, is al op eind op weg. In mijn nieuwe boek De Reputatiecoach geef ik praktische tips voor wie bewuster wil omgaan met zijn reputatie.
Vertrouwen
De wereldwijde Trust Barometer 2021 van Edelman spreekt van een heuse crisis of leadership, en stelt een daling vast van het vertrouwen in zowat alle ‘soorten’ leiders in de samenleving: regeringsleiders, CEO’s, journalisten en zelfs religieuze leiders. Het vertrouwen in bedrijfsleiders is zelfs gezakt tot een absoluut dieptepunt, zelfs in grote economische grootmachten als bijvoorbeeld Japan. Met deze vertrouwenscrisis zakt bij uitbreiding ook de geloofwaardigheid van organisaties, en dus hun reputatie. Ook het vertrouwen in zowat alle nieuwsbronnen is naar een absoluut dieptepunt is gedaald: amper 35 procent vertrouwt sociale media, 41 procent de eigen media van organisaties en slechts 53 procent vertrouwt de traditionele media. Meer dan de helft van de ondervraagden zegt bovendien dat overheden én bedrijfsleiders de bevolking misleiden met leugens en desinformatie.
Volkswoede
De bevolking uit haar wantrouwen tegen leiders en publieke figuren in hardere standpunten en zelfs volkswoede. Er is nauwelijks nog ruimte voor nuancering, het is zwart of wit, je bent goed of fout. De publieke opinie legt zo een steeds grotere druk op leiders en organisaties, en heeft de macht en de middelen om dat te vertalen in directe en harde acties. Het volk is rechter, jury en beul tegelijk. Wie in de kijker loopt, of je nu schooldirecteur, CEO of topadvocaat bent, wordt uitgedaagd om op een slimme manier om te gaan met de soms escalerende maatschappelijke discussies.
Plek aan tafel
Het is geen nieuw fenomeen maar we zijn met z’n allen ook veel mondiger dan pakweg twintig jaar geleden. We laten veel meer dan vroeger onze stem horen als we het met iets niet eens zijn. De oorzaak? Veel heeft te maken met de ontzuiling en de individualisering in onze samenleving. Daar waar we vroeger meer rekenden op middenveldorganisaties, vakbonden, politieke partijen of leiders die het voor ons zouden opnemen, komen we nu meer als individu op voor onze rechten. We zijn meer op onszelf gericht en willen een eigen stem hebben in het debat. De burger eist – terecht – een plek aan tafel op. Mensen willen niet meer dat er voor hen en óver hen wordt beslist, maar willen zelf onderdeel zijn van de oplossing. Die individuele stem wordt ook veel krachtiger en zichtbaarder door het groeiende belang van de sociale media.
Grondstroom
Overheden, bedrijven en organisaties moeten veel meer rekening houden met die mondige burgers. Die tegenstemmen kunnen zelfs de kracht van een grondstroom krijgen. Het zorgt voor een bijkomende druk op al wie verantwoordelijkheid draagt in de samenleving, of een publieke functie uitoefent. Ons gedrag, onze beslissingen, keuzes, initiatieven worden meteen erg zichtbaar beoordeeld, goedgekeurd of afgekeurd. Meer nog, onze omgeving wil actief betrokken worden bij de vraagstukken waar onze organisaties mee te maken krijgen, en eist hypertransparantie.
Een duurzame reputatie
Hoe kan je als leidinggevende hier mee omgaan? Weten wie je bent en wat je wilt betekenen in je leven, is de eerste stap naar het bewaken van een duurzame reputatie. Zicht krijgen op je eigen kern en identiteit is de basis: waar sta je voor, wat vind je belangrijk en wat wil je teruggeven aan de samenleving? Heel veel organisaties zijn vandaag met purpose bezig, maar helaas is er ook vaak sprake van ‘purpose washing’. Die bedrijven kiezen een maatschappelijk doel om opportunistische redenen. Het aantal bedrijven dat zich de laatste weken verdrongen om te vertellen wat ze allemaal niet voor Oekraïne deden, was niet te tellen. Je maatschappelijke betrokkenheid moet geloofwaardig zijn en vertrekken vanuit je medewerkers of vanuit de missie van je bedrijf, anders wordt het snel doorprikt.
Authentiek en integer
Een duurzame reputatie opbouwen is daarnaast ook: in je gedrag dicht bij jezelf blijven, authentiek en integer handelen, ook als je daarin wordt uitgedaagd. Elke beslissing die je neemt, toets je best af aan je eigen morele kompas. En tot slot: je omgeving kennen, een goede relatie opbouwen met je doelgroepen en je laten uitdagen door tegensprekers zorgt ervoor dat je gedrag overeenstemt met je identiteit én dat je rekening houdt met wat er leeft in de samenleving.
Dwarsliggers
Dat laatste is voor mij de essentie voor elke leider die bewuster met zijn reputatie wil omgaan. Je wordt beter van dwarsliggers dan van meepraters. Er wordt wel eens gezegd dat leiders als Poetin omringd worden door ja-knikkers. Ze hebben de voeling met de buitenwereld verloren. Leiders die een duurzame reputatie willen opbouwen, of je nu bedrijfsleider, schooldirecteur of topsporter bent, halen beter de buitenwereld af en toe naar binnen. Laat je uitdagen door vertrouwelingen die durven neen zeggen, die je een spiegel voorhouden en die zorgen voor meer ‘omgevingssensitiviteit’. Die je zeggen hoe een bepaalde beslissing of communicatie kan overkomen bij de buitenwacht, en de publieke opinie. Die verbinding met je doelpubliek is cruciaal voor modern leiderschap.
Empathie
Verbinding met je omgeving betekent ook: empathisch handelen en communiceren. Empathie (of compassie) is een van de meest onderschatte eigenschappen van modern leiderschap. Empathie is geen teken van gebrek aan kracht, maar wel: in alles wat je doet het perspectief van de andere zien en betrokkenheid zijn bij de beleving van de andere. Ook in communicatie in tijden van crisis is dit cruciaal. Wie een moeilijke boodschap moet brengen, maar aangeeft dat je begrijpt hoe dit binnenkomt bij je publiek, heeft al een streepje voor. Wie vanuit empathie leiding geeft, bouwt veel sneller een duurzame reputatie op.
Menselijkheid
Tot slot: willen we leiderschap weer geloofwaardig maken, is de terugkeer naar authenticiteit en menselijkheid noodzakelijk. In mijn boek De Reputatiecoach getuigt de ex-rector van de VUB heel mooi: ‘Je hele leven is een tocht naar je kern’. Het is iets dat ook heel veel andere leiders die ik interviewde, antwoordden op de vraag hoe je je eigen reputatie het best duurzaam kan houden: dicht bij jezelf blijven. Wie zich vereenzelvigt met de functie die je bekleedt in de samenleving, in plaats van ten allen tijde dicht bij je eigen identiteit te blijven, gaat makkelijker onderuit bij een crisis. En er is niets mis met wat zachter naar buiten te kijken. In een wereld die, ook onder invloed van de sociale media, onophoudelijk oordeelt en veroordeelt, is mildheid geen overbodige luxe.
Over Jeroen Wils
Jeroen Wils is al meer dan dertig jaar actief in de wereld van media en (crisis)communicatie, was zeven jaar lang chef Nieuws bij VTM. Hij richtte het pr-bedrijf Bepublic Group op en bouwde dat de afgelopen tien jaar uit tot een van de grootste pr-bureaus van België. Vandaag is Jeroen een onafhankelijke reputatie-expert.
