‘Gebruik groeitaal in plaats van afbreuktaal’

Hoe is jouw interesse voor psychologie begonnen?

Ik heb op een behoorlijk niveau getennist, maar voelde veel druk van het moeten winnen. Ik kreeg toen veel tips over ademhaling en zo, maar dat was meer symptoombestrijding dan de kern aanpakken. Later leerde ik dat ik eigenlijk had moeten leren om me open te stellen om beter te worden in plaats van me alleen te richten op winnen.

De kern van Groeimindset is de open en de gesloten hand. Kun je uitleggen waar dat voor staat?

Zeker, we wilden een boek schrijven waarbij je de kennis ook direct kunt toepassen. Toen zijn we op een groeimindset gekomen waarbij een open hand staat voor leren, voor openstaan voor feedback. En de gesloten hand staat ervoor dat je moet presteren, dat je je moet bewijzen. Via dat concept helpen we sporters en mensen in het bedrijfsleven en daar wilden we het boek omheen bouwen.

Is jullie ervaring dat veel mensen een gesloten hand hebben?

Iedereen heeft wel eens momenten dat dit gebeurt. Stel dat je op school zit en de docente Frans zegt na een iets minder cijfer: ‘je hebt geen talenknobbel’. Daardoor denk je: ‘zie je wel, ik kan het niet’. Het is belangrijk dat je de triggers herkent wanneer je hand zich gaat sluiten. Je hand kan dichtgaan als je - zoals ik - een toptalent was die denkt dat hij geen hulp nodig heeft. Maar ook als je denkt ‘zie je nu wel, ik ben gewoon dom’. Wij willen meegeven hoe je kunt leren om open te staan voor groei en ontwikkeling in plaats dat je denkt: mijn prestaties zijn mijn identiteit. Daarom geloof ik ook niet in de term ‘high potential’, want dan mag je geen fouten maken. Dat soort gedachten zit ontwikkeling vaak in de weg.

Hoe kun je ervoor zorgen dat mensen wel hun hand opendoen?

Je kunt bepaalde, wetenschappelijk bewezen, principes toepassen. Denk bijvoorbeeld aan leerdoelen stellen in plaats van alleen resultaatdoelen. Daarnaast is het belangrijk om ontwikkeling zichtbaar te maken. Dus dat je praat met iemand over hoe je onderweg bent met de leerdoelen. Games maken daar trouwens ook veel gebruik van; daar groei je door sterren en munten die je krijgt. We geven in het boek zeven tips en principes mee aan de lezer over hoe zij hun hand kunnen openen. En we leggen bovendien uit hoe het hele proces werkt.

Mooi voorbeeld van iemand die altijd open stond om te leren, was Teun Koopmeiners, oud-speler van AZ en nu speelt hij in Italië bij Atalanta Bergamo.

Ik heb met Teuns vader gestudeerd en die was tijdens zijn studie enorm getriggerd door mindset. Teun hoorde natuurlijk vaak van zijn vader: ‘wat ga jij doen om je te ontwikkelen?’ Zijn vader was daarin eerlijk en optimistisch en dat is een goede aanpak. Geen goede aanpak is iemand de hemel in prijzen om hem uit het dal te halen of zeggen: je kan ook andere dingen doen want het moet wel leuk zijn. Er zijn weinig mensen die zeggen: je bent niet goed nog, maar wat ga je doen om je ontwikkelen? Dit soort simpele dingen vergeten mensen wel eens.

Is het wel eens lastig om twintigers te overtuigen dat die harde, eerlijke aanpak de beste is?

Je mag bikkelhard zijn, maar je mag nooit een prestatie aan iemands identiteit koppelen. Je bent niet sloom, maar je zegt: je scoort nu een slome score, het kan nog sneller worden. Deze manier van denken is wetenschappelijk onderbouwd door Carol Dweck. Wij willen mensen die meegeven. Tim en ik zien ook veel modules met zaken als manifesteren voorbijkomen, maar daar geloven wij niet in. Wij willen een brug zijn tussen zelfhulpboek en wetenschap door de praktische toepassingen mee te geven. Dat vinden twintigers juist leuk en dan wordt het een gezamenlijke zoektocht naar jouw overtuigingen.

Is het lastig om te strijden tegen het gedoe met manifesteren?

Dat is zelfs verschrikkelijk. Al helemaal als je kijkt naar hoeveel boeken er daarover verkocht worden. Aan de andere kant: je kunt daar wel weer van leren wat aanslaat. Over de metafoor van de open en dichte handen twijfelden we lang. We willen niet in dat genre vallen dat je een trucje leert. Ik vind wel dat je wetenschap serieus moet nemen en niet moet scharen onder ‘ook maar een mening’. Daarom zijn we ook naar uitgeverij Business Contact gegaan.

Jullie kunnen er ook niets aan doen dat een term als ‘mindset’ best zweverig klinkt.

Zeker, we hebben ook lang getwijfeld of we die term wilden gebruiken. Maar ja, het is nu eenmaal een manier van denken die je kan helpen. Er is bovendien een wetenschappelijke basis voor. Voor ons zijn de open- en gesloten hand synoniemen geworden voor een groei- en statische mindset. Al decennialang doen Carol Dweck en haar collega’s onderzoek naar leren, ontwikkelen en presteren waar in haar optiek deze twee mindsets het gedrag deels kunnen verklaren. Mensen met een groeimindset geloven in hun eigen ontwikkeling, willen leren en staan eerder op om met feedback aan de slag te gaan. Mensen die feedback pareren, het gevoel hebben dat ze beoordeeld worden op het resultaat en dat ook directer koppelen aan hun identiteit, leven eerder vanuit een statische mindset.

Ik denk dat mensen in het bedrijfsleven jullie boek als een geruststelling kunnen lezen. Zo van: ‘het komt wel goed, ook als je niet morgen directeur bent’.

Mooi dat je dat zegt. Ik gebruik altijd ‘gemoedsrust’, maar dat is bijna een synoniem. In het bedrijfsleven neemt stress toe en we weten dat stress en een gesloten hand hebben aan elkaar gelieerd zijn. En dus helpt het om die hand te openen, waardoor je wat meer gemoedsrust hebt. Dat kun je niet oplossen met een dagje mindfulness. Als jij denkt ‘ik wil graag beter worden bij KPMG’ in plaats van ‘ik ben de high potential hier’, dan ervaar je ook minder stress. Wij willen managers, werknemers, sporters en studenten leren om dit te herkennen. Ze de juiste taal meegeven; veel bedrijven gebruiken afbreuktaal in plaats van groeitaal. Het verschil is dat je met het laatste focust op beter worden.

Managers kunnen dus ook wat leren van het boek?

Zeker, belangrijk is dat ze de juiste taal gebruiken en dat ze het goede voorbeeld geven door zelf ook open te staan. Ikzelf heb veel trainers gehad die de verkeerde taal gebruikten en vastgeroest zaten op hun plek. Bij Tim gold dat voor leraren. Die zeiden bijvoorbeeld: het kind is niet leergierig.

Lukt het om mensen altijd open te krijgen?

Nee, net als met oesters krijg je niet iedereen open. Maar bij vijftig procent van de mensen lukt het wel. In sommige gevallen gaat het in hun systeem zitten en dan gebeurt het een paar jaar later. Trouwens, als mensen verder geen last hebben van die gesloten hand hoeft dat ook niet. Als jij meubelmaker bent en je hebt een prima accountant voor de boekhouding en je doet wat je leuk vindt, dan kan je met een gesloten hand zeker gelukkig zijn. In een high performance omgeving helpt het echter als je hier kennis over hebt. Al gaat er maar een pinkje open, later komt er misschien nog een vingertje bij. Met een groeimindset ga je op zoek naar feedback. Nu denk ik bij feedback: dat hoort erbij, maar als tennisser werd ik er boos en verdrietig van. Ik wilde liever bewijzen dat ik goed was en zo min mogelijk feedback, dan mezelf ontwikkelen.

Als je beter ontwikkelt, presteert én minder stress hebt, dan maakt dat je leven vaak fijner. En denk je: wat is het leven mooi. Als je geen open hand hebt, dan ben je alleen opgelucht als je wint. Daarom ben ik zo blij met Annemiek van Vleuten in het voorwoord die zei: ‘Ik deed het allemaal om beter te worden. De kers op de taart is dat ik ook win.’