In het jaar 1999 zwaaide ik van de universiteit af. Afgestudeerd in Artificial Intelligence en met een propedeuse Bestuurlijk Informatiekunde op zak. Met die bagage ging ik aan de slag bij het eerste Business Intelligence consultancybureau van Nederland, want in AI-land was nog bar weinig te doen. Ruim 3 jaar mocht ik daar datawarehouses en dashboards in elkaar timmeren. Mijn aanname was ‘geef de manager de juiste data en inzichten en als vanzelf rollen er betere beslissingen uit’. Maar ik kwam van een koude kermis thuis. Veel organisaties zetten Business Intelligence dashboards alleen maar in als kijkdoos. Zonde van het geld. De teleurstelling zou je indertijd van mijn gezicht af hebben kunnen lezen.
In de jaren erna ben ik me gaan verdiepen in de organisatorische, bedrijfsmatige en menselijke kant van Business Intelligence en kunstmatige intelligentie. Als techneut ging er een compleet nieuwe wereld voor me open. Toen ik eenmaal de smaak te pakken had, was ik niet meer te houden. Die kennis en mijn ervaringen tot dan toe moest ik aan het papier toevertrouwen. Zo is het boek ‘De intelligente, datagedreven organisatie’ geboren. Een pennenvrucht van lange adem, over de eerste versie heb ik ruim 6 maanden gedaan. Papier is geduldig. We schrijven eind 2004 toen de eerste editie van het boek het licht zag.
Nu zijn we 20 jaar en vele drukken verder. Bij elke druk actualiseer je de stof weer met de laatste ontwikkelingen. Generatieve AI met ChatGPT, Gemini en Sora domineren nu het nieuws en ook in de 8e druk is het een belangrijk thema. De verwachtingen van AI zijn op dit moment torenhoog. De bomen groeien tot in de hemel. Maar nog steeds hebben we saaie rapporten en KPI dashboards nodig om onze organisatie te besturen en processen te optimaliseren. Artificial Intelligence vervangt die lang niet altijd.
De enorm hoge verwachtingen in de technologie weerspiegelen de reden dat ik dit boek ben gaan schrijven en het zo lang volhoud. Een levenswerk van 20 jaar. Met passie, gedoseerde uitleg en bezieling wil ik met het boek een tegenwicht bieden aan de onrealistische wereld die technologie wil scheppen maar niet kan waarmaken. Want technologie zonder de menskant (de werkelijkheid) te belichten is een dorre woestijn waar fata morgana’s op de loer liggen. Tijd om het roer om te gooien.
De intelligente datagedreven organisatie geeft je niet alleen fundamentele maar ook praktische inzichten hoe je toe kan werken naar een intelligente, datagedreven organisatie. Met een paar hardnekkige mythes wil ik afrekenen:
Mythe 1
Een dashboard of datawarehouse kent magische krachten. Er bestaat nog steeds een soort heilig geloof bij leidinggevenden en IT’ers dat technologie zoals een interactief dashboard of datawarehouse zaken als vanzelf gaat verbeteren. Maar zet je Business Intelligence puur in als kijkdoos dan mag je er helemaal niets van verwachten. Je kijkt terug hoe je het gedaan hebt, de achteruitkijkspiegel, en gaat weer over tot de orde van de dag. In De intelligente datagedreven organisatie geef ik aan wat er allemaal nodig is om te groeien van kijkdoos naar verbeterdoos.
Mythe 2
Artificial Intelligence is iets compleet nieuws en staat los van Business Intelligence en datagedreven werken. Deze mythe is bijzonder hardnekkig en zie je vooral nu overal voorbij komen. Met verbazing zag ik in het afgelopen jaar mijn LinkedIn feed vol stromen met berichten van mensen die opeens verstand hebben van AI. Maar AI ligt in het verlengde van rapporten, data analyse en KPI dashboards. Het automatiseert de analyse die niet meer door mensen kan worden uitgevoerd omdat die te complex is geworden. Te veel parameters kan ons brein niet aan. En in dat gat springt kunstmatige intelligentie. Ik betoog in het boek dat AI zonder goed BI-fundament gedoemd is te mislukken. Niet altijd, maar zeker wel wanneer je data uit je processen of externe bronnen voor AI gaat gebruiken zonder dat je die zelf door en door kent.
Mythe 3
Artificial Intelligence is iets mythisch. Maar AI is niets anders dan heel veel data fijnmazig analyseren met zeer brute rekenkracht. Of het nu gaat om neurale netwerken, genetische algoritmes of een verzameling beslisbomen. Er is niks mythisch of magisch aan AI, maar blijkbaar hebben we dat nodig om een enorme zeepbel te creëren. Natuurlijk is het erg knap wanneer Artificial Intelligence de rotte appels uit een mand vist zonder dat je die met het blote oog kan identificeren. Of ziekten kan opsporen die de beste arts over het hoofd ziet. Maar laten we mystiek over aan gelovigen zonder kennis van zaken. AI is ‘gewoon’ wetenschap, nieuwe kennis ontwikkelen en toepassen.
Mythe 4
Artificial Intelligence en ethiek moeten hand in hand gaan. Er moet strikt beleid komen en we hebben allerlei frameworks nodig om de ethische kant van AI in goede banen te leiden. Wat men niet begrijpt is dat de aard van AI er een is die van nature discrimineert. Zonder discriminatie geen AI en algoritmes. Mensen die dat niet begrijpen blijven maar ‘zeuren over ethiek’ maar dat is allemaal niet nodig. Met ethiek ben je eigenlijk zo klaar. En dat heeft niets te maken met dat AI bijvoorbeeld ten dienste moet staan van de mens. Want dat is letterlijk en figuurlijk flauwekul want bepaalde bevolkingsgroepen gaan erg veel last krijgen van (generatieve) AI. Je mag natuurlijk niet discrimineren volgens de grondwet op geslacht, leeftijd, geaardheid, et cetera. En met medische gegevens moet je erg omzichtig omspringen. En daarmee is eigenlijk de kous af. Waar we het eigenlijk met elkaar over zouden moeten hebben is de immens grote macht van de techreuzen die onder andere met AI allerlei zaken naar hun hand kunnen zetten en een hele samenleving kunnen ontwrichten.
Mythe 5
Het management is uitstekend toegerust om datagedreven te gaan werken en Artificial Intelligence toe te passen. Een grote misvatting. Veel bestuurders en managers roepen dat ze datagedreven gaan werken, iets met big data, maar ga je vragen wat ze er precies onder verstaan dan blijft het veelal stil. Ja, het staat als speerpunt in onze strategie! Het proces van datagedreven werken en wat daar allemaal bij komt kijken doe ik in het boek uit de doeken. Stap 1 is een diepgaand begrip van de essentie van Business Intelligence, data analyse en AI.
Heilige huisjes
Heilige huisjes breek ik in het boek af, maar niet zonder respect voor de persoon. In die zin is mijn boek niet alleen een handboek maar ook een spiegel waar je als management en mens in kan kijken. Als je niet uitkijkt brengt elke vooruitgang in technologie een proces van dehumanisering en desocialisatie met zich mee. In De intelligente datagedreven organisatie heb ik een poging gewaagd om technologie, (big) data, informatie, kennis, beslissingen, continu verbeteren, data-analyse, KPI’s, strategie, management, innoveren en de mens bij elkaar te brengen en met elkaar te verbinden. Een verhaal dat elke goede manager en bestuurder aan het hart gaat. We smijten geen geld over de balk zonder dat we begrijpen hoe het echt zit.
Over Daan van Beek
Organisaties datagedreven laten werken. Dat is de passie van Daan van Beek. Hij adviseert en faciliteert organisaties rond slimme business intelligence, AI strategie & datagedreven beslissingen. Hij is oprichter van Passionned Group, keynote speaker, consultant en auteur. Hij geeft gastcolleges en masterclasses BI en AI, o.a. bij TIAS, in India, Maleisië, Suriname, Zuid-Afrika en de VS.
