ABP, voluit Stichting Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, is een van de grootste pensioenfondsen van de wereld en veruit de grootste van Nederland. ABP beheert ca 370 miljard euro vermogen van bijna drie miljoen aangesloten werknemers, voormalig werknemers, gepensioneerden en nabestaanden. ABP belooft namens de aangesloten werkgevers (overheid en onderwijs) een welvaartsvast pensioen. De deal voor een ambtenaar was altijd: je verdient dan wat minder bij de overheid, maar daar tegenover staat een royaal, welvaartsvast en vooral zeker pensioen. Om dat zekere gehalte te waarborgen, vormen werkgevers en vakbonden sinds 1996 samen het bestuur van ABP.
Nu staat het Nederlandse pensioenstelsel tot voor kort te boek als ‘het beste pensioenstelsel ter wereld’, en ABP is daarvan het grootste en naar eigen zeggen toonaangevende lid. Dit pensioenstelsel, zo heet het, is gebaseerd op vertrouwen en solidariteit. Die solidariteit komt onder meer tot uiting in het gegeven dat jongeren teveel premie betalen voor hun belofte en ouderen te weinig, en in de jaarlijkse besluiten van het bestuur: hoeveel premie gaan we heffen en gaan we indexeren? Dat laatste betekent het verhogen van de pensioenen (en de toekomstige pensioenbeloftes) met de inflatie.
Tot en met 2008 was ABP in staat de beloftes waar te maken, en nadien niet meer. Uit uitspraken van ABP-bestuurders en uit gelekte notities blijkt dat ook de komende jaren de beloftes niet nagekomen kunnen worden.
Ik heb mij beziggehouden met de vraag hoe dit zo is gekomen. Het blijkt dat er een heleboel dingen mis zijn bij ABP. Om te beginnen kampt ABP met een dubbele-pettenproblematiek, waardoor het de diverse verantwoordelijkheden moeilijk uit elkaar weet te houden. Dezelfde problematiek zorgt ervoor dat er bestuurders worden benoemd niet zozeer om hun deskundigheid, maar bijvoorbeeld om hun netwerk in Den Haag. Dezelfde problematiek zorgt ervoor dat critici geweerd worden en zelfs actief verwijderd. Hiermee ontstaat het gevaar van groepsdenken waarvoor ABP meermaals expliciet gewaarschuwd is. Desondanks blijft ABP stug volharden in de zelfgekozen rentevisie die er vanuit gaat dat de rente snel weer zal stijgen naar niveaus die we vijftien jaar geleden gewend waren. De rente trekt zich hier echter niets van aan, zodat ABP de tekorten aldoor verder ziet oplopen en meer en meer gedwongen wordt beleggingsrisico’s te nemen. Om nu de pensioenen uit te kunnen keren wordt al gebruik gemaakt van vermogen dat is bestemd voor de uitkering van pensioenen in de toekomst.
Ondertussen zakt de dekkingsgraad – de verhouding tussen vermogen en verplichtingen - steeds verder weg, en ziet ABP nog maar een mogelijkheid om uit de problemen te komen: lobbyen voor andere wetgeving. In het bijzonder wil ABP met een andere rekenrente voor de verplichtingen mogen rekenen, zodat de verplichtingen minder hoog zouden lijken. De kerntaak van het kunnen nakomen van de verplichtingen raakt aldoor verder uit beeld.
In Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk leg ik uit dat ABP sinds 2003 wanbeleid pleegt, en dat het bovendien al lang voordien hiervoor gewaarschuwd was.
Martin Pikaart, van huis uit wiskundige, is medeoprichter en voorzitter van AVV, Alternatief voor Vakbond. Hij is tevens de auteur van de succesvolle uitgave De pensioenmythe, en nu dus van Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk.
