Banken moeten zichzelf ‘heruitvinden’, net zoals retailers, gemeentes en zorgaanbieders. Organisaties moeten hiervoor echt leren ‘op avontuur’ te gaan, iets waarvoor ze van nature meestal niet zijn uitgerust. Wij zien ‘avontuurlijk veranderen’ als de manier om samen te bouwen aan moderne, wendbare organisaties. Ons boek Engage! geeft inhoud, achtergronden, inspiratie, voorbeelden en aanknopingspunten over het aangaan van zulke veranderavonturen. To boldly go where no one has gone before…
We kiezen er nadrukkelijk voor om ons in dit boek te richten op het doorstaan en beleven van echt diepe organisatieveranderingen. Het gaat hier dus niet over oppervlakkige heroriëntaties, reorganisaties of een beetje ‘meer of minder van hetzelfde’. Zulke projecten kunnen meestal min of meer planmatig worden uitgetekend en geïmplementeerd. Je kunt er in alle standaard managementboeken handleidingen voor vinden. ‘Planned change’, heet dat dan.
Diepe verandering, daarentegen, gaat over transformatie, over een (gedeeltelijke) gedaanteverwisseling. Hierbij moeten oud gedrag en oude zienswijzen worden losgelaten en nieuwe worden aangeleerd. Een productiebedrijf wordt ‘klantgericht’, een dienstverlener wordt ‘innovatief’, een bouwbedrijf gaat co-creëren met toekomstige bewoners. Dat is geen klein bier: voor zulke omslagen moet echt een hele nieuwe mentaliteit wortel schieten, bij iedereen in de organisatie. Daarom is het top-down ‘opleggen’ van zulke veranderingen geen optie, al is het alleen maar omdat de top de precieze invulling of richting óók nog niet precies weet – een pittige leiderschapsopdracht dus…!
Diepe verandering gaat daarom juist over het bewust en gericht opzoeken van de open ruimte, van deep space. Over het aangaan van een echt avontuur, gedreven door noodzaak of door passie. Over beweging dwars door onzekerheid en angst op zoek naar echte vernieuwing, met een kompas dat vaak maar tijdelijk bruikbaar is. Een kompas dat mag en moet worden bijgesteld omdat de koers ook tussentijds moet kunnen worden veranderd. Te midden van al deze dynamiek is anderzijds wel weer een stabiele ambitie en een gedeelde visie nodig, een overtuiging en vastberadenheid rondom het gedroomde resultaat van de reis: een betere toekomst. Niet onbesuisd, maar goed uitgerust voor wat te verwachten valt en open voor wat zich aandient.
Hoe heroïsch zo’n avontuur ook klinkt, dat is het zelden. De directe consequenties van verandering maken namelijk vaak tegenstrijdige gevoelens los. Gevoelens van opwinding en hoop, maar ook van onzekerheid, twijfel en angst. Dan heb je vooral elkaar heel hard nodig om stoom af te blazen en om feedback te geven en te ontvangen. Dat brengt ons bij een voor onze benadering kardinaal punt: dat een veranderavontuur boven alles een gezamenlijk leerproces is. Het ‘leren samen leren’ staat bij diepe verandering centraal. We benadrukken dit punt in het boek herhaaldelijk. Want wie alle turbulentie als een leerproces kan zien, kan de pijn en moeite met meer mildheid beschouwen en zelfs leren dragen en accepteren. En dat geeft rust en vertrouwen om toch (weer) door te gaan. Samen moedig voorwaarts!
Dit boek is een praktische reisgids voor change agents. Voor iedereen die te midden van alle turbulentie leiding moet (blijven) geven – aan anderen, maar vooral ook: aan zichzelf. We bieden in deze gids een overzicht van de typische onderdelen van de avontuurlijke trekking die diepe organisatieverandering is. Een soort Lonely Planet dus voor wie het veranderavontuur wil aangaan en er, soms ten dele, leiding aan moet zien te geven. Om op verschillende punten van je reis eens stil te staan en inspiratie uit te putten.
Op weg dus! Ga het avontuur aan. Of, in de woorden van Star Trek Enterprise-kapitein Jean-Luc Picard, wanneer hij het commando geeft voor alweer een nieuwe sprong in de ruimte-tijd: Engage!
Woody van Olffen is hoogleraar Organisatieverandering en –ontwikkeling aan TIAS School for Business and Society van Tilburg University. Raymond Maas is managing partner van AMI Consultancy. Wouter Visser is senior consultant bij AMI Consultancy en als associate partner verbonden aan de Service Science Factory. Ze zijn de auteurs van Engage! - Reisgids voor veranderavonturen.
