Voor het veranderen van organisatiegedrag zijn drie zaken belangrijk.
Organisatiegedrag meer dan de optelsom van individueel gedrag
Organisatiegedrag is meer dan de optelsom van individueel gedrag. We maken vaak de denkfout dat als medewerkers individueel nieuwe vaardigheden aanleren, dat dan organisatiegedrag verandert. Dus als medewerkers zich maar <klantgericht, ketengericht, resultaatgericht, ondernemend, vul maar in> gedragen, dan wordt de organisatie ook zo. Organisatiegedrag komt misschien voort uit individueel gedrag, maar het is meer dan dat. Het zijn de collectieve gewoonten waar individueel gedrag in is ingebed. Veranderen van organisatiegedrag is daarom (ook) een collectieve activiteit.
Je hebt interventies nodig die zich richten op collectieve betekenisgeving. Interventies die ervoor zorgen dat mensen met elkaar de nieuwe manier van werken kunnen uitproberen. Zodat medewerkers samen ervaring opdoen met de effecten van de verandering voor het eigen werk. Zo kunnen ze de verandering toetsen op werkbaarheid en zo aanpassen dat het lokaal ook echt werkt.
Verspreiding via sociaal netwerk
Organisatiegedrag is door en door sociaal en ingebed in alle – voor mensen vertrouwde – interactiepatronen. Het is wat werkt, niet wat opgeschreven is. Het volgt niet de lijnen van het organigram, houdt zich deels aan hoe processen zijn uitgeschreven, volgt soms de beleidsregels zoals ze bedacht zijn. Als je je bestaand organisatiegedrag wilt veranderen, dan helpen de formele lijnen die daarvoor in een organisatie bestaan maar voor een deel. Je hebt het sociale netwerk nodig om je verandering te verspreiden en te incorporeren in het dagelijks handelen. Dat verspreiden organiseer je door je verandering langs de lijnen van het bestaande sociale netwerk in te richten. Daarvoor moet je weten welke mensen op welke knooppunten in het netwerk zitten. Waar zitten sleutelfiguren en opinieleiders? Hoe kan je hen betrekken?
Maar het betekent ook dat je kaders moet stellen die je vanuit je project bewaakt. Daarbinnen is er speelruimte voor mensen in het sociale netwerk om met anderen invulling te geven aan de verandering.
Volhouden en afleren
Bestaand organisatiegedrag is robuust: het zorgt voor continuïteit en stabiliteit. Het heeft bovendien historie en laat zich niet zomaar aanpassen. Je hebt tijd nodig om het oude af te leren en het nieuwe net zo lang vol te houden tot het niet meer als nieuw voelt. Dat is lastig, want de gedragspatronen en routines waar organisatiegedrag uit bestaat, zijn onbewust en vanzelfsprekend geworden. Een enkele veranderimpuls is onvoldoende om nieuw gedrag diezelfde vanzelfsprekendheid te geven. Wil je organisatiegedrag veranderen, dan is er langdurig aandacht nodig voor individuele medewerkers en binnen teams om dat nieuwe gedrag vol te houden en om niet terug te vallen naar het oude.
Structuren, systemen en procedures, leiderschapsstijl en managementsturing kunnen daarbij van doorslaggevend belang zijn. Als deze instrumenten nog niet zijn aangepast aan het nieuwe, dan trekken ze mensen terug naar oud gedrag. Zijn ze aangepast aan de verandering, dan kunnen deze instrumenten het blijvend inbedden van de verandering ondersteunen.
Onomkeerbaar organisatiegedrag veranderen vraagt tijd en aandacht, richt zich op ervaring en gedrag, en vraagt van de veranderaar dat zij weet mee te bewegen met wat er al is, terwijl ze ook vasthoudt aan het nieuwe dat moet. We lichtten in de twee delen van deze preview een tipje van de sluier op van hoe wij dat zouden doen. Wil je meer weten: lees ons boek!
Leike van Oss is organisatieadviseur, interim-manager en (team)coach. Zij treedt op als (gast)docent bij onder andere SIOO, Vrije Universiteit, Radboud Universiteit, Bosno en Schouten&Nelissen University. Jaap van 't Hek verlegde het accent van zijn werk naar interim-management en is de oprichter van Organisatievragen. Samen schreven ze Onveranderbaarheid van organisaties, Ondertussen in de organisatie, Onderweg (onder meer genomineerd voor Managementboek van het Jaar) en nu Onomkeerbaar.
Het eerste deel van deze preview vindt u hier.
Over Leike van Oss
Sinds 1998 vormt Leike van Oss samen met Jaap van 't Hek Organisatievragen en werkt ze als organisatieadviseur, interim-manager en (team)coach. Van Oss werkt vooral in kennisintensieve organisaties en bij rijks- en gemeentelijke overheid. Van Oss schreef verschillende boeken.
Over Jaap van 't Hek
Jaap van 't Hek bezocht in de jaren '70 de Sociale Academie in Amsterdam. Eind jaren '80 volgde hij de opleiding Organisatiekunde bij Sioo. Hij werkte als beleidsambtenaar op het Amsterdamse stadhuis en als organisatieadviseur bij GITP International BV en bij De Galan & Voigt. Sinds 1997 verlegde hij zijn werk van adviseren naar interim-management en startte hij Organisatievragen.
