Op (a)sociale media staat kritisch denken gelijk aan argumenten onderuit halen van stellingen die niet stroken met je persoonlijke denkbeelden. Of iemand zoveel mogelijk bewijs voor de voeten werpen dat tegen zijn of haar idee ingaat, zoals De Volkskrant-journalist in dit interview met de schrijver van Bullshit jobs, David Graeber.
Het is een eendimensionale opvatting van kritisch denken. Die leerkrachten in het lagere en middelbare onderwijs in de problemen brengt, zo blijkt uit een interview met Samira Bouchibti. Zij heeft zich toegelegd op onder andere het verbeteren van kritisch denken op scholen en het aanjagen van moeilijke discussies, bijvoorbeeld over normen en waarden.
Bouchibti: ‘Normeren heeft geen enkele zin. Het doodt elke discussie en levert geen echte verandering in denkwijze op. Toch is dat wel wat veel onderwijzers doen. Zeg je direct: “Dit is hoe wij de dingen in Nederland doen”, dan klapt iemand dicht, kom je niet tot de kern en kun je iemands gedachten of gevoel niet meekrijgen met wat je probeert over te brengen.’
Een andere methode is de stelling – hoe aanstootgevend die ook is – te onderzoeken. Bouchibti: ‘Stel een leerling zegt: “Een dief is minder erg dan een homo.” Dan kun je wel reageren met: “Dat kan je toch niet zeggen!” en normeren’, zegt Bouchibti op quasi-gechoqueerde toon. ‘Maar, oké’ – ze gaat rustig achterover zitten en vervolgt dan op ontspannen toon: ‘“Waarom is dat zo? Van wie heb je dat? Hoe kom je erbij? Moet je dan ook een homo in de gevangenis zetten? O, wat interessant, alle homo’s of alleen een paar? Hoelang moet die celstraf duren?” En maar doorgaan.’
Door de argumenten en aannames waarop een stelling rust te bevragen, gaan leerlingen dieper nadenken over hun denkbeelden. ‘Dat kost veel tijd, maar ik zeg je eerlijk, ik ben ervan overtuigd geraakt dat als je rustig over onderwerpen praat leerlingen en scholieren echt gaan nadenken en beginnen te twijfelen. En dat wil ik bereiken: dat ze gaan twijfelen aan al die klakkeloos overgenomen waarheden. Binnen één of twee lesuren kun je ze al kritisch laten nadenken.’
