‘Je bepaalt zelf hoe je omgaat met stress’

Thijs Launspach laat in Fokking druk zien dat een overvol leven kan leiden tot stressklachten of erger, tot een burn-out. Je kunt als mens veel stress aan, áls je maar ontspant tussendoor. De auteur benadrukt dat concrete en consistente aanpassingen in je levensstijl beslist noodzakelijk zijn om een rustiger leven te krijgen.

Wat is stress?
Stress is een fysieke en psychologische reactie op een stressor ofwel stressvolle situatie. Een stressreactie kent twee verschillende fases. In de eerste, snelle fase staat je zenuwstelsel in de sympathische stand en kom je meteen in actie. In deze stand maak je het stresshormoon adrenaline aan en hierdoor ben je plots heel actief en energiek. Na enkele minuten volgt de tweede, tragere stressreactie. In je bijnierschors wordt snel veel meer cortisol geproduceerd, zodat je hersenen en lichaam zich extra kunnen inspannen. Ze zijn superalert en klaar voor elke vorm van gevaar. Deze stressreactie stamt uit de tijd van onze verre voorouders die te midden van gevaarlijke roofdieren en vijandige stammen leefden. Wij leven nu in beschermde, veilige gemeenschappen, maar voor ons alarmsysteem zijn we nog steeds holbewoners. Het stresssysteem heeft zich dus cultureel niet mee ontwikkeld.

Wanneer is stress ongezond?
Een beetje stress, zoals bij een belangrijk sollicitatiegesprek of een overleg met een grote klant, is best te doen en zelfs gezond. Je bent op zulke piekmomenten gefocust en de stress is meestal van korte duur, waarna je weer tot rust komt. Stress wordt ongezond als je de hele werkdag of erger, de volledige werkweek, in de alarmstand staat en tussendoor onvoldoende rust neemt. Je voelt je hierdoor gejaagd, wordt humeurig, besteedt minder aandacht aan vrienden en familie en krijgt vaak ook fysieke klachten, want stress gaat behalve in je geest ook in je lichaam zitten. Deze klachten zijn alarmsignalen; je moet ingrijpen en je rust nemen om erger te voorkomen.

Hoe ontstaat een burn-out?
Een burn-out loop je doorgaans op na een lange periode van te veel stress of een korte periode van extreme stress. Je hebt in die stressvolle periode teveel hooi op je vork genomen, stond voortdurend in de alarmstand en vergat je rust te nemen. Jouw stresssysteem haalt je normaliter uit die alarmstand door het teveel aan spanning af te voeren, maar nu blijft het ‘aan staan’. Je staat dus permanent onder hoge spanning, wat werken vrijwel onmogelijk maakt. Bij een burn-out ben je het stadium van oververmoeidheid voorbij. Ben je oververmoeid, dan kun je nog rust nemen. Maar heb je een burn-out, dan lig je er uit en is revalideren de enige remedie.

Waarom vergeten we onze rust te nemen?
We plannen onze agenda’s graag té vol om zoveel mogelijk uit het leven te halen. Daarom zijn we op het werk én in onze vrije tijd vaak heel actief. We maken de denkfout dat je met een volgepropt leven ook een succesvol en gelukkig leven leidt. Maar door ook in onze schaarse vrije tijd tal van activiteiten te plannen, ontspannen we niet en treedt er geen stressherstel op. Sterker nog, onze neiging om alles mee te willen maken en niets te willen missen – the fear of missing out – leidt juist tot stress. We proberen immers tevergeefs de tijd naar onze hand te zetten.

Je bepaalt zelf hoe je omgaat met stress in het leven?
Inderdaad. Je dient daarin zelf een keuze te maken, anders blijft die volle agenda jou de baas in plaats van andersom. Omgaan met stress is geen rocket science. Mijn tips en adviezen spreken goeddeels voor zichzelf. Als je ze leest, weet je wát je moet doen. Maar het is veel belangrijker om ze consistent toe te passen in je eigen leven. Zodat je goed voor jezelf gaat zorgen en adequaat omgaat met de druk die anderen op je leggen. Dit vereist een flinke dosis zelfvertrouwen en de nodige zelfkennis. Want mensen vinden het doorgaans moeilijk om hun leefpatroon aan te passen. Ze gaan daarom vaak door met hun drukke leven en grijpen pas in als het te laat is en zich een burn-out aandient.

Wat zijn de meest voorkomende stresssignalen?
Je lichaam reageert op stress met hoofdpijn en lichte pijn in de rug of in de gewrichten. Andere fysieke stresssignalen zijn diarree, misselijkheid, duizelingen en een versnelde hartslag of druk op de borst. Stress heeft ook een negatieve invloed op je denken. Je lijdt aan keuzestress, overziet situaties slechter en kampt met geheugenproblemen. Je kunt je ook moeilijker concentreren, piekert over detailkwesties en focust uitsluitend op negatieve dingen. Stress raakt ook je emoties, zoals ik al aangaf. Je bent uit je hum, sneller geïrriteerd, eerder boos op jezelf en anderen. Je kunt je ook eenzaam, angstig of verdrietig voelen.

Je kunt stress verminderen door je levensstijl aan te passen?
Je kunt stress aanpakken door beter voor je lichaam te zorgen. Eet dus voldoende en gezond, let op je koffieconsumptie en zorg zo veel mogelijk voor een regelmatig slaapritme. Je hoeft niet dagelijks acht uur te slapen, vooral de regelmaat is belangrijk. Probeer in je vrijetijdsbesteding de balans te vinden tussen ‘actieve’ en ‘passieve’ vrije tijd. Je actieve vrije tijd vul je met sporten, hobby’s en vrienden of familie. Daar tegenover staat je passieve vrije tijd, waarin je herstelt door een boek te lezen, tv te kijken of gewoon door uit te rusten op de bank. Ben je vooral actief in je vrije tijd, dan neem je uiteindelijk te weinig rust en herstel je onvoldoende van stress.