Waarom een nieuw studieboek over de arbeidsmarkt?
Ik ben zelf opgegroeid met toch wel vrij saaie studieboeken; vaak een routinematig geschreven vijfde of zesde druk waarbij de kennis en inzichten zich beperkten tot een setje theorieën zonder al te veel oog te hebben voor de actualiteit. Bovendien zijn de meeste werken geschreven vanuit een specifieke discipline. Daarom dacht ik: ‘Dat kan en moet anders.’ Na een klein marktonderzoekje onder docenten in het hoger beroepsonderwijs zijn we met tien auteurs aan de slag gegaan. Multidisciplinair dus en vanuit de actualiteit.
Is uw boek ook interessant voor managers?
Het is natuurlijk in eerste instantie bestemd voor studenten in het hbo. Maar ik denk dat zeker beginnende managers er ook van zullen kunnen profiteren. Er is in deze tijd namelijk echt een overload aan informatie, waardoor het best lastig is om zicht te houden op grotere ontwikkelingen die zich op de arbeidsmarkt voordoen. Met dit boek overstijg je de waan van de dag door te kijken naar veranderende verhoudingen tussen werknemers en werkgevers, naar hoe je nieuwe werkenden aanstuurt, naar wat technologie en mondialisering betekenen voor je bedrijfsvoering en naar de kaders die het arbeidsrecht stelt.
De managers die uw boek lezen, waar zouden die vooral attent op moeten zijn?
Hoe ze kunnen inspelen op veranderende opvattingen over wat werk belangrijk maakt oor mensen. Nieuwere generaties stellen bijvoorbeeld steeds meer eisen aan een baan. Zeker in een krappere arbeidsmarkt moet je daar echt oog voor hebben. Wat vinden instromers belangrijk en wat niet, en hoe stem je het HRM-beleid daarop af?
Wat interesseert u zelf als socioloog en onderzoeker het meest?
Ikzelf vind processen van financialisering van de economie interessant en tegelijkertijd verontrustend. Onder invloed van grote institutionele beleggers, politici en in een later stadium consultants is er in de laatste dertig jaar steeds meer een roep om het streven naar rendement op de korte termijn. Voor een deel nog begrijpelijk ook. Maar op de langere termijn is het echt funest voor vertrouwen en productiviteit op de werkplek en pakt het nadelig uit voor innovatie. In het boek halen we de casus aan van het farmaceutische bedrijf Organon in Oss. Bizar als je ziet hoe het omarmen van belangen op de korte termijn resulteerde in grootschalig ontslag en de afname van innovatie via sluitingen van bedrijfsonderdelen en teruglopende octrooiaanvragen. In het algemeen stelt steeds meer internationaal onderzoek dat het streven naar aandeelhouderswaarde op de werkplek eerder gepaard gaat met baanverlies en een afnemend innovatievermogen. Mede hierdoor staan nieuwe denkers op die deze ontwikkelingen ter discussie stellen, zoals de Italiaanse econome Mariana Mazzucato.
Een paar jaar geleden heeft u een boek geschreven over zelfstandigen zonder personeel, En toen waren er zzp'ers. Die komen nu vooral aan de orde in het hoofdstuk over arbeidsrecht. Waarom daar, en niet bijvoorbeeld in dat over HRM?
De opkomst van nieuwe werkenden komt ter sprake in verschillende hoofdstukken. Maar je hebt gelijk, het wordt hier niet expliciet behandeld in termen van werving en omgang. Daar zijn wat mij betreft de meer specialistische HRM-handboeken voor. In algemene zin zit de wereld van werk helemaal niet zo complex in elkaar, we maken veel dingen moeilijker dan ze zijn.
Wat is voor leidinggevenden belangrijk om te weten over zzp'ers?
Ik schat dat hier in Nederland hooguit 10% tegen wil en dank zzp’er is. De meesten kiezen er bewust voor om als zzp'er te werken. Het is belangrijk om te weten dat ze gewoon op dezelfde manier behandeld willen worden als andere werkenden. Dat betekent in de eerste plaats: kunnen functioneren in een stimulerende werkomgeving, waarbij opdrachtgevers sturen op resultaat, bereikbaar zijn, durven te luisteren naar tegengeluiden en netjes op tijd betalen. Voor de meer klassieke flexwerker geldt grotendeels hetzelfde: het hebben van een veilige werkomgeving met ondersteunende leidinggevenden en collega’s om je te kunnen ontwikkelen werkt motiverend, waarbij de arbeidsvoorwaarden de kaders stellen. Mensen zoeken elkaar steeds meer op wanneer die zaken niet op orde zijn. In de wereld van de zzp’ers zie je dat al langer gebeuren, bijvoorbeeld als ze in bepaalde sectoren vragen om een experiment met het maken van collectieve prijsafspraken.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
