Werken we om te leven of leven we om te werken? Het antwoord is allebei, maar het belang van het tweede neemt wel toe. Werknemers én werkgevers zoeken in hun werk steeds meer een bron van zingeving zoals zelfontplooiing, maatschappelijk bijdragen of sociale verbondenheid (Trendhuis 2020, ETION 2019). Een studie van Pew Research stelde zelfs vast dat ‘een job doen die je graag doet' bovenaan staat in wat Amerikanen essentieel achten voor een zinvol leven. Op beroepsactieve leeftijd is het dus moeilijk een zinvol leven te leiden zonder een zinvolle job.
Toegegeven, deze cijfers klinken anno 2020 wat wrang. De coronacrisis bracht in de lente een tsunami aan tijdelijke werkloosheid op gang. Op lange termijn staan in Europa volgens onderzoeksbureau McKinsey liefst 59 miljoen jobs op de helling. Hoe zinvol is een pleidooi voor zinvol werk wanneer het louter hébben van een job en een stabiel inkomen plots weer een luxe lijkt?
Het antwoord is: veel. Zelden was de zin van werk en economie zo tastbaar als tijdens de coronapandemie. Voor de ene omdat er tijdelijk geen werk meer is, voor anderen omdat men het werk op een heel andere manier moet uitvoeren. Bijvoorbeeld in quarantaine, met mondmaskers of op anderhalve meter van de collega's. Er is allicht niemand die zijn werk niet zag veranderen onder invloed van Covid-19. Zo zet deze ongeziene crisis de existentiële betekenis van werk nog meer op scherp.
Mis je vandaag contact met collega's of klanten? Dan is het sociale aspect van werk allicht belangrijk voor jou. Vraag je je af welke impact je werk eigenlijk heeft in al dat telewerken achter de computer? Dan wil je graag een verschil maken voor anderen en het resultaat van je werk zien. Of geniet je vandaag juist meer van je werk? Bijvoorbeeld door de flexibele werkwijze, de rust van de afzondering en het uitblijven van files? Dat zegt mogelijk iets over welk soort werk past bij jouw levensritme en waar je energie uithaalt.
Het corona-effect op werkbeleving is bijzonder leerrijk over wat werk voor iemand betekent. Het toont waar zinvol werk echt over gaat. Namelijk een sterke verbinding tussen wie je bent en wat je doet. Hoe minder afstand daartussen, hoe meer werk als persoonlijk vervullend wordt ervaren. Omdat de coronacrisis de vertrouwde manier van werken zo sterk doorbreekt of zelfs volledig elimineert, kan die afstand toenemen - zoals in het missen van sociaal contact - of net verkleinen. Zoals mensen in de zorgsector die de maatschappelijke meerwaarde van hun job nu aan den lijve ondervinden.
Op korte termijn kan de focus van organisaties in crisis op overleven komen te liggen. Maar ook dan zal de motivatie van teams om er samen uit te komen belangrijk blijven. Een draagvlak creëren voor ingrijpende beslissingen, zoals besparingen, is moeilijk wanneer men zich persoonlijk weinig betrokken voelt bij de organisatie. Maar vooral op lange termijn kan de werkbeleving in tijden van corona bepalend zijn voor de post-corona economie wanneer bedrijven opnieuw aanwerven. Nu zovelen ervaren hebben dat werk veel meer is dan een inkomen, is het kunnen aanbieden van zinvol werk een troef voor rekruterende bedrijven.
Covid-19 zorgt wereldwijd voor een soort reset. Die periode van tijdelijke stilstand brengt fundamentele vragen naar boven. Welk soort samenleving willen we? Welke soort economie is duurzaam? Welke bijdrage wil ik daar persoonlijk in leveren? Die persoonlijk betekenis van werk en ondernemerschap zal zonder twijfel bepalend zijn voor de economie van de toekomst.
Jochanan Eynikel, Businessfilosoof ETION, en auteur van Robot aan het Stuur (LannooCampus 2017, shortlist Managementboek van het Jaar 2018). Check-in is zijn nieuwe boek.
Fotografie: Jan Locus
