Voor veel filosofen en wetenschappers is toeval iets ongemakkelijks. Geloven in toeval is bijgeloof. Het toeval willen veel mensen zo veel mogelijk reduceren of zelfs elimineren. Toch is er altijd enig toeval in het spel. Jeroen Hopster is erin gedoken en heeft een diversiteit aan interessante invalshoeken gevonden.

Ernst-Jan Pfauth ging chronisch ontevreden door het leven. Na zijn vaderschapsverlof stortte hij zich op zelfhulpboeken over geluk. Dezelfde levenslessen kwamen steeds naar voren. We doen daar weinig mee, omdat we graag kiezen voor gemak. Pfauth stelt een manier van leven waardoor je niet afgeleid raakt door de weg van de minste weerstand. Hij benoemt zeven vliegwielen voor geluk en gewoonten die bijdragen aan intentioneel leven.

Jonathan White heeft met zijn boek ‘Over honderd jaar’ een mooie analyse gemaakt van de toekomstgerichtheid van politieke theorieën. Hij houdt een pleidooi voor versterking van de democratie en voor meer vertrouwen in gezamenlijke toekomsten.

De culturele tradities die we doorgeven zijn divers. Wel zijn ze allemaal geworteld in onze evolutionaire geschiedenis, waarbij biologische intuïties een grote rol spelen. Onze neiging tot conformisme, religiositeit en tribalisme worden vaak als iets negatiefs gezien. Harvey Whitehouse laat in een historische en antropologische analyse zien dat we deze neigingen ook kunnen gebruiken om een mooiere toekomst te creëren.

Er is een transitie in het voedselsysteem gaande, maar die is niet zo eenduidig als soms gezegd wordt. Hoogtechnologisch en regeneratief staan niet scherp tegenover elkaar. Joris Lohman kent het voedselsysteem van binnenuit. In zijn visie moeten we anders produceren, anders consumeren en minder verspillen. Dat allemaal tegelijk. Hij schrijft erover in ‘Boter, kaas en havermelk’.

Toekomstdenken is een manier om kleine en grote vraagstukken aan te vliegen. Met het juiste instrumentarium kan iedereen dit. Jeanneke Scholten schreef een praktisch boek dat je helpt om perspectief te verkrijgen in een wereld die steeds chaotischer een ontoegankelijker lijkt te worden: ‘De toekomst is fantastisch’.

Technologie is inmiddels een laag in het maatschappelijke en economische leven. Overheidstaken, zoals het verzamelen van inlichtingen worden steeds vaker door bedrijven gedaan. Effectieve wetgeving komt maar beperkt op gang. Marietje Schaake betoogt dat de asymmetrie tussen techbedrijven en overheden een ondermijnende uitwerking heeft op democratische wetgevers. Zij hebben daardoor onvoldoende inzicht in de mogelijke schade van digitale technologie.

Pedagogiek is doorgaans gericht op gedragsverandering in combinatie met medicatie. Hoewel dat in een behoefte voorziet, constateert Micha de Winter een aantal tekortkomingen. De relatie tussen opvoeding en ontwikkelingen ontwikkelingen in de samenleving wordt nauwelijks onderzocht. Samenlevingspedagogiek stapt in dit gat en geeft duiding aan de verwevenheid tussen opvoeding en samenleving.

Welvaart en macht zijn ongelijk verdeeld in Nederland. De samenleving is verdeeld door onzichtbare hekken, zoals diploma’s. Aan de goede kant zijn mensen welvarender, gezonder en gelukkiger. De andere kant is een gevreesde plek waar op neer wordt gekeken. Maar er is nog een hek, dat minder zichtbaar is en nog ondoordringbaar. Daarachter bevindt zich de vermogenselite van topmanagers en rijke eigenaren. Zij leeft in duizelingwekkende rijkdom.

Op Instagram en via zijn podcast doet Jonas Kooyman verslag van het leven van de jonge Amsterdamse elite. In smakelijke details beschrijft hij hun luxueuze gewoonten waar hijzelf ook van geniet. Ook de ongemakkelijke keerzijde blijft niet onbesproken. En nu is er een boek: ‘De Havermelkelite.’

Vanuit een echt lange tijdsschaal bezien staat de mensheid nog maar in de kinderschoenen. Als het ons lukt om de komende eeuwen ons als soort staande te houden, zouden we nog miljoenen jaren kunnen voortbestaan en op ten duur zou ons bestaan zich kunnen uitspreiden tot in de verre kosmos. William MacAskill bespreekt de aandachtspunten om als mensheid keuzes te maken die bijdragen aan een gelukkig leven voor de vele generaties en miljarden mensen die na ons komen.

In korte tijd heeft AI de wereld veroverd. Het beïnvloedt de levens van mensen uit allerlei landen, ver verwijderd van Silicon Valley. Madhumita Murgia deelt in ‘In de schaduw van AI’ een mozaïek van verhalen waaruit een ander en duisterder beeld naar voren komt, dan het optimistische ‘tech als oplossing voor alles’. Ze bespreekt allerlei vormen van datakolonialisme waarvan het goed is dat we die kennen.

‘The Precipe’ van Toby Ord gaat over gebeurtenissen waardoor we zullen uitsterven. Een meteorietinslag, kernoorlog, klimaatverandering, of een risico dat we nog niet goed kennen, zoals een oppermachtige AI. Volgens Ord is er te weinig aandacht voor deze existentiële risico’s, terwijl die tezamen optellen tot een factor van betekenis. 

Sinds 2010 is het leven van kinderen en tieners drastisch veranderd. Met zeer ingrijpende gevolgen. Angst, depressie, zelfbeschadiging en suïcide zijn verontrustend snel toegenomen. De enige standhoudende verklaring hiervoor is de introductie van de smartphone in het leven van kinderen en tieners. De coronapandemie het versterkt en zichtbaarder gemaakt.

Wat bij Naomi Klein begon als een obsessie met iemand waarmee ze online doorlopend werd verward, leidde tot een doorwrocht boek over de spiegeling van het publieke debat en andere spiegelingen en verdubbelingen die we eigenlijk niet willen zien: 

Als iets maar lang genoeg aanhoudt, dan raken we daar vanzelf aan gewend. Ook gevaarlijke situaties kunnen we mee uit de voeten als we ze vaker hebben meegemaakt. Gewenning is van groot belang om te overleven. Hierdoor kunnen we ons snel aan onze omgeving aanpassen.

Planten fleuren het leven op, maar we zien ze vooral als decor. In de wetenschap worden planten doorgaans beschouwd as passieve organismen die de invloeden van hun omgeving slechts ondergaan. Maar de laatste jaren is dit perspectief aan het veranderen. Planten hebben allerlei manieren om met hun omgeving te communiceren en zo hun overlevingskansen te vergroten. Er lijkt een paradigmashift op komst.

Bij donaties aan goede doelen worden we vaak gedreven door onze emoties. Of onze steun ook effectief is, denken we minder over na. We hebben geen idee wat er precies met ons geld gebeurt. William MacAskill is een van de initiatiefnemers van Effectief Altruïsme (EA), een beweging die goed wil doen in de wereld en het meeste wil bereiken met iedere ingezette Euro.

Waartoe zijn we op aarde? Wat zien en horen we? Wat speelt er in de wereld? Wat geeft hoop? Jeanneke Scholtens en Tim Vreugdenhil zien hoop als de optelsom van goed kunnen kijken en voelen, weten wat je gelooft en durven doen. Samen verkennen deze toekomstonderzoeker en dominee wat hoop betekent voor onze identiteit en hoe het een handelings- en toekomstsperspectief geeft.

Een tuin is altijd een balanceeract tussen de wereld zoals die is en de wereld zoals we het zouden wensen. In een tuin kan je oefenen met utopieën. Je kunt er verbeelding over het paradijs de vrije loop laten. Een tuin is ook een omheining en privilege waar buitenstaanders van afgescheiden zijn.