Op dit moment maakt het boek Bye bye consultant van Cees Min enige furore. Een boek dat voor de zoveelste keer ‘gehakt’ poogt te maken van het advieswezen. Kennelijk heeft het kaf zich in de optiek van de auteur na de resolute shake-out eind vorige eeuw weer vermengd met het koren. Een mooie aanleiding voor Management & Literatuur om even terug te blikken.

Het moest er eens van komen, het tij zit mee, maar eindelijk is de Nederlandse vertaling van The Great Crash 1929 dan verschenen, bij uitgeverij Ambo Anthos. Volgens het begeleidende persbericht is dit boek ‘nog altijd het meest lezenswaardige boek over het grootste financiële debacle waarmee de wereld ooit is geconfronteerd: de beurskrach van 1929. De beroemde econoom John Kenneth Galbraith beschrijft, met een grote helderheid, de gekte en waanzin die kenmerkend waren voor de financiële wereld in de Verenigde Staten in die tijd’. Een constatering waar we het uiteraard volledig mee eens zijn. Wie dit boek leest, zo vervolgt het persbericht, 'begrijpt dat er in tachtig jaar niet zoveel veranderd is: blinde hebzucht aan de ene kant, en een flinke dosis goedgelovigheid aan de andere kant houden elkaar in evenwicht. Tot de zeepbel barst en een crisis onvermijdelijk wordt'.

De president van de VS krijgt honderd dagen om zich te bewijzen, de gemiddelde manager maar negentig. De acties die een manager in zijn nieuwe functie in de eerste drie maanden onderneemt, bepalen in hoge mate zijn succes of falen. Met deze woorden schetst Harvard Business School professor Michael Watkins in zijn boek Slagen als leidinggevende de keerzijde van een promotie.

De vakantie nadert en wat is er dan beter dan je te verdiepen in de edele kunst van het nietsdoen. Of een boek lezen, en als dat boek dan als ondertitel heeft ‘De kunst van effectief nietsdoen op het werk’ sla je twee vliegen in één klap.

Zojuist heeft Adjiedj Bakas de ‘future of finance’ voorspeld. De vraag is natuurlijk wat voorspellingen waard zijn. Want de toekomst voorspellen, blijft een hachelijke zaak. Voorspellers hebben altijd iets van de weerman: goed in staat om het weer van vandaag te duiden, maar nooit zeker weten wat voor weer het morgen wordt. Ze presteren eigenlijk niet beter dan een boer die ’s avonds naar de lucht kijkt, en concludeert dat het morgen gaat regenen. En overmorgen? Dat zien we morgen wel weer. Enfin, the proof is in the eating of the pudding’. Laten we eens kijken welke ‘pudding’ Bakas ons in zijn boek Nieuw Nederland uit 2004 voorschotelde. Proef zelf en oordeel.

In 1997 verscheen The Innovator’s Dilemma van de hand van Harvard Business School professor Clayton Christensen. In dit boek (in het Nederlands verschenen onder de titel Het innovatiedilemma) ontvouwt hij de theorie van de 'ontwrichtende innovatie', de zogenaamde 'Disruptive Innovation Technologies'. Niet minder dan een sluipwesp waar vele bedrijfstakken in de jaren ’80 en ’90 het slachtoffer van zijn geworden. Wat is er van de theorie geworden? En is Christensen’s theorie anno 2008 nog actueel?

In 2004 verscheen het boek Tien strategische wetten om aan de weg te zetten van Maikel Batelaan en Fred van Essen, het naar eigen zeggen verslag van persoonlijke verbazing waarom in het belang van de aandeelhouder zo onnoemelijk veel waarde is vernietigd. ‘Alle koersstijgingen van de late jaren negentig zijn vlak na 2000 volledig tenietgedaan, omdat de winsten met boekhoudkundige kunstgrepen omhoog werden gestuwd’, schrijft Van Essen in het FD, om daar aan toe te voegen dat ‘we ons nu weer op zo’n markant punt bevinden’. Waar ging dat boek ook alweer over? En hoe actueel is dit boek anno 2008?

Volgens strenge criteria is het boek Small Giants geen klassieker. Daarvoor is dit boek 'te jong' (2005) en, zeker buiten de VS, ook te onbekend. Toch verdient dit boek een plaats in deze eregalerij. In de eerste plaats vanwege de thematiek: het boek laat op overtuigende wijze zien dat groei niet per sé noodzakelijk en wenselijk is; bedrijven hoeven niet groot te worden om groots te zijn. In de tweede plaats vanwege de status van de auteur: als voormalig bestuurslid van The Body Shop, partner van Tom Peters en uitgever van het Amerikaanse zakenblad Inc. Magazine, is Bo Burlingham niet alleen een ervaringsdeskundige maar bovenal ook een ingewijde in alles wat het eigentijdse bedrijfsleven te bieden heeft.

Een van de commentaren op de idealen van ‘Rijnlanders’ is het gebrek aan onderbouwing. Over cijfers kun je oeverloos praten, over de kernwaarden achter het Angelsaksische en Rijnlandse model niet. Die kernwaarden laten zich kort samenvatten als conflict versus harmonie. Arjen van Witteloostuijn heeft hier al in 1999 een boek over geschreven dat weinig aan de verbeelding overlaat: ‘De Anorexiastrategie’. Een scherpzinnig overzicht van de financiële vraatzucht in het moderne ondernemingsklimaat, afgezet tegen een even opmerkelijke saneringsdrift, namelijk het zogenaamde afvloeien van massale hoeveelheden werknemers. Omdat het boek helaas is uitverkocht, zullen we zijn betoog maar even samenvatten.

Een van de betere boeken over organisatieadvies is nog altijd Managementadvies van Chris Argyris. In dit boek laat Argyris zien waarom de meeste adviezen falen, en hij geeft meteen aan waar een goed advies aan moet voldoen. Helaas is dit boek uitverkocht, maar wellicht is deze korte bespreking tegelijk een aansporing aan het adres van de uitgever.

Het boek Het is mooi geweest - Het kantoor is geen pretpark van de Duitse communicatiedeskundige Judith Mair is een pleidooi voor herwaardering van klassieke organisatieprincipes, zoals strikte regels, vaste werktijden, elkaar niet tutoyeren en een verbod op het gebruik van mistig jargon verpakt in modewoorden als ‘innovatief’, ‘creatief’ en ander uitbundig communicatief zelfvertoon. Een provocatief geluid uit een periode waarin organisaties een speeltuin moesten worden om de ‘homo ludens’ zich te laten ontplooien.

In 2004 verscheen het boek Intensieve menshouderij van Jaap Peters. Een boek dat van meet af aan net zulke enthousiaste aanhangers had als even felle tegenstanders. Alleen dat al is een reden om te kunnen spreken van een ‘Hollandse Klassieker’, zelden was er sprake van zo weinig polderen achter de dijken. Belangrijker is natuurlijk de inhoud: waar bij verschijnen nog met enig recht kon worden geschamperd dat Peters wel erg chargeerde, daar blijkt nu, vier jaar later, dat er eerder sprake is geweest van een zeer vooruitziende blik. Tijd dus voor een korte terugblik!

Het lijkt wel alsof de gestage eenwording van Europa een tweede spoor trekt waarin het Rijnlandse denken aardig aan het gedijen is. Het Angelsaksische denken, met zijn nadruk op de aandeelhouder, is niet meer zo vanzelfsprekend als een paar jaar geleden.

Elke managementboeken top-10 van de afgelopen jaren bevat steevast Built to Last van Jim Collins en Jerry Porras. En voorlopig zal dit twee boek ook niet uit de talrijke ‘best of’-lijsten verdwijnen. Want het onderwerp is blijvend actueel: hoe zorg je ervoor dat je bedrijf blijft voortbestaan?