Boeken uit het (logische) economische domein vallen snel af. Heel goed in het voorspellen achteraf, maar daar heb je als manager natuurlijk niet veel aan. Weinig inspirerend dus. In dezelfde categorie vallen historische werken. Weliswaar altijd inspirerend maar zelden reproduceerbaar. N=1. De typisch Amerikaanse succes stories lijden onder hetzelfde euvel, met als mooi voorbeeld het volgende advies: ‘Lanceer nooit een product als Steve Jobs net is overleden, je krijgt dan geen media aandacht.’ Militaire strategie is hier een vakje apart. Ook inspirerend maar de kwintessens is zo anders dat zelfs inspirerend gebruik een eigen handleiding vereist.
Dan de inspiratiedomeinen pur sang, psychologie, persoonlijke effectiviteit en filosofie. Sinds Daniel Kahneman vraagtekens heeft gezet bij ‘priming’, het fundament onder de psychologische discipline, staat het hele huis op instorten. Bepaald niet inspirerend. Dan ‘zelfhulp’ ofwel persoonlijke effectiviteit. De inspiratiebronnen die beogen je te helpen om beter te presteren op je eigen vakgebied. Niet aan beginnen, zegt Alain de Botton, ze beloven je gouden bergen maar je belandt in een vergeetput. En hij kan het weten, want deze filosoof heeft zelf zes zelfhulpboeken uitgegeven en er een geschreven. Een beetje als de filosoof Seneca, de rijkste van Rome die wist dat geld niet gelukkig maakte. Filosofie dan maar? Ook deze discipline heeft volgens Stephen Hawking zijn glans verloren. Filosofie is zelfs dood omdat het de belangrijke levensvragen niet meer kan beantwoorden. Het tempo van de wetenschappelijke ontwikkelingen heeft filosofie niet meer in te halen achterstand gezet. Los daarvan maken filosofen het leven nodeloos ingewikkeld zonder ook maar ooit met oplossingen te komen die het leven aangenamer maken. Weinig inspirerend dus.
Wat dan wel? Ik zou hier voorzichtig willen pleiten voor de sociobiologie, de wetenschap die het gedrag van mensen doorgrondt. Samen voor ons eigen van Dirk Draulans is een mooie en compacte introductie die regelmatig raakt aan typisch voor managers belangrijke ontwikkelingen. Een paar treffende passages. Zo worden wij als mens individueel dommer omdat het geheel slimmer is. Minder hersenonderhoud dat wordt geneutraliseerd door de ‘wisdom of the crowd’. Leiderschap dan, altijd actueel. De leider die beslissingen afdwingt in plaats van stuurt, is een kort leven beschoren. Beslissingen worden gedragen als iedereen voelt er voordeel van te hebben. Bovendien blijken die collectief genomen beslissingen vaak beter. Haaks hierop staat de primaire rol van de leider: snel handelen om de groep uit de greep van de trage consensusdemocratie (die leidt tot uitsterven in biologische termen) te houden, zonder te vervallen in dictatoriaal gedrag dat altijd voor het grijpen ligt omdat de meeste mensen nu eenmaal volgers zijn.
Maar belangrijker is dat sociobiologie dwingend de weg wijst naar de neurowetenschappen, de onmiskenbare trend voor de komende jaren. Op velerlei terrein, al stellen filosofen uiteraard dat neurowetenschappen te beperkt zijn om de complexiteit van de menselijke geest te vatten. De hersenen als samenstel van mentale processen die de eigenaar ervan onbewust aanstuurt. Wij zijn dus ons brein! En laat inspiratie nou net een breinactiviteit zijn.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
