U stelt dat mensen vaak verzanden in 'vastdenken'. Wat bedoelt u daar precies mee?
Mensen maken vaak een tragedie van een probleem. Ze denken niet goed na en werken alleen maar hard aan het oplossen van een probleem, waardoor ze het zonder het door te hebben, verergeren. Sta je met je auto vast in de modder? Dan geef je hard gas. Waardoor je alleen maar dieper wegzakt in de modder. Hetzelfde gebeurt als je teveel werk hebt liggen, en dat als een razende wegwerkt. Mooi, maar dan denkt je baas, die kan ik nog wel wat meer werk geven. En zo is je eigen ‘oplossing’ de oorzaak van nog meer werk. Overheden hebben ook de neiging tot vastdenken: denk aan de berg nieuwe regulering na Volendam en Enschede. Vol goede intenties, maar het ontaardt in doorgeschoten regelzucht.
De truc is te gaan omdenken, waardoor je van een probleem een mogelijkheid maakt. Hoe doe je dat?
Eerst maak je van een probleem een feit. In mijn workshops krijg ik heel wat reactie als ik zeg dat er geen problemen in de wereld zijn, maar alleen feiten. Je kan natuurlijk wel ergens een probleem van máken. Vervolgens maak je van dat feit een mogelijkheid. Toen Paul de Leeuw laatst in een tv-uitzending onverwacht bezoek kreeg van een streaker-in-onderbroek, accepteerde hij dat meteen. Hij maakte eerst zijn telefoongesprek rustig af, waardoor het probleem kromp tot een feit. De streaker wilde protesteren tegen dierenleed, en daarin zag Paul de Leeuw een mogelijkheid. Hij riep dat hij eerst wel ’ns wat wilde weten wat voor vlees hij in de kuip had, en rukte de man zijn onderbroek van het lijf. Die rende beschaamd weg. De Leeuw deed van meet af aan of er geen probleem was en genoot van de situatie. En dat leverde prachtige tv op.
Die techniek kan je volgens u op alle problemen toepassen. Wat zijn dan de mogelijkheden van pakweg de fileproblematiek?
Ik zit veel op de weg voor mijn werk, en merk dat de files de laatste weken minder erg zijn. Komt toch door de kredietcrisis, denk ik. Er zitten meer mensen thuis. En dus: wees blij met die files. Dat is toch het symptoom, het bijproduct van een florerende economie. Al die mensen willen ergens naar toe om geld te verdienen. Zeker als je weet hoelang een file ongeveer duurt, kun je je daar prima op instellen. Telefoontjes afwerken, de krant lezen, muziek luisteren. Overigens behoort het fileleed wel tot de complexe problemen. Waarbij je hooguit kunt denken in tientallen kleine maatregelen om het leed te verzachten.
Wat ook helpt, is de acceptatie dat een aantal zaken onveranderlijk is, schrijft u.
Dat is natuurlijk een open deur, maar veel mensen zijn echt vergeten dat de wereld niet maakbaar is. Die verwachten voor ieder probleem een helpdesk te kunnen bellen. En worden dan woedend als er niet snel een oplossing komt. Je voorkomt al heel wat problemen, als je voor jezelf bijvoorbeeld accepteert dat aan alles een eind komt, ook aan wat je dierbaar is. Dat dingen lang niet altijd volgens plan verlopen. Dat het leven nou eenmaal niet altijd eerlijk is. Dat mensen je niet altijd loyaal en liefdevol behandelen. Dat pijn een onlosmakelijk onderdeel is van het leven.
Een van uw strategieën is gebaseerd op respecteren. Dat heeft onverwachte effecten, want daar zijn mensen niet op voorbereid.
We zijn het niet gewend, als we uiterst serieus genomen worden. Daar kan je vervolgens mee spelen. De zoon van een vriend van mij woonde in een complex waar ook een paranoïde man woonde. Die bleef maar klagen over de overlast die de zoon zou veroorzaken. Toen heeft mijn vriend die man opgebeld: ‘’Bel me direct als u weer last heeft van mijn zoon. Dan gooi ik hem direct het huis uit!’’ Waarop die man ogenblikkelijk inbond en zei dat nou ook zo erg weer niet was. Daarna heeft hij nooit meer geklaagd. Door mensen uitgebreid te respecteren, ontregel je ze. Waarna je een situatie kunt laten kantelen, of er opeens een goed en verrassend contact uit voortkomt.
Mijn zoon van 5 weigert gezond te eten, en loopt telkens weg van tafel. Hoe kantel ik dit probleem?
Door creatief te zijn. Ik heb drie al wat oudere zoons, die vroeger weigerden gezond te eten. Dan mengden we spinazie door het pannenkoekenbeslag, en die ‘’groene’’ pannenkoeken vonden ze heerlijk. Accepteer gewoon dat je zoon niet wil eten. Laat hem weglopen. Maar dek dan ook niet de tafel voor hem. Vroeg of laat komt ie wel, als hij honger heeft. Je creëert nieuwe mogelijkheden door hem op een bepaalde dag van de week het eten te laten kiezen. Daar proef je dan enthousiast van; dan vergroot je de kans dat hij op andere dagen, dat zijn zus mocht kiezen, ook ‘ns wat nieuws proeft.
Gaat uzelf inmiddels probleemloos door het leven?
Haha, was het maar zo. Ik kan nog steeds snel driftig worden. En het probleem dat ons leven toch echt eindig is, kan me nog steeds woedend maken. De dood beschouw ik als een slechte uitvinding. Religies zijn in dat gat gesprongen, maar ja, daar moet je ook maar in geloven. Volgens mijn eigen boek moet ik de eindigheid van de mens simpelweg accepteren. Er zit niks anders op.
Over Paul Groothengel
Paul Groothengel is freelance journalist.
