Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huis Gratis verzending vanaf €20

Interview

Roel Janssen

‘Wellink is een systeemdenker, een analyticus’

Nooit kreeg een president van de Nederlandsche Bank zo de wind van voren als de op 1 juli teruggetreden Nout Wellink. Nooit ook was de financiële en monetaire wereld zo onstuimig en onberekenbaar als in de laatste jaren van Wellinks presidentschap. In Wellink aan het woord van voormalig NRC-journalist Roel Janssen blikt Wellink terug op deze laatste roerige jaren en vertelt hij over de achtergronden van het beleid van de centrale bank. Managementboek Magazine had een gesprek met de journalist die het verhaal boekstaafde van de centrale bankier ‘die een systeemdenker en analyticus is en die weigert schurken aan te wijzen’.

Annegreet van Bergen | 15 september 2011 | 5-7 minuten leestijd

Hoe bent u op het idee gekomen dit boek te schrijven?
Dat was een bijzondere samenloop van omstandigheden. Mijn uitgever, De Bezige Bij, polste me vorig jaar zomer of ik mensen wist die een interessant boek over de financiële crisis zouden kunnen schrijven. In vrijwel dezelfde tijd zocht de Nederlandsche Bank naar een manier om Nout Wellink zijn verhaal te laten vertellen, uitgebreider en genuanceerder dan bijvoorbeeld tijdens een kort optreden in Nieuwsuur of Buitenhof. Zelf had Wellink, door de Eurocrisis en zijn zware internationale agenda, geen tijd om een boek te schrijven. Toen is, op basis van wederzijds vertrouwen, vrij snel besloten dat ik hem zou interviewen en het boek zou schrijven.

Is het niet lastig voor een journalist om opeens als ghost writer te werken?
Ik voel me beslist geen ghost writer. Ik heb dit werk als journalist gedaan. Bij ieder interview functioneert een journalist tot op zekere hoogte als ‘ghost writer’, want je schrijft zo getrouw mogelijk op wat iemand anders te vertellen heeft. Ik heb niet klakkeloos weergegeven wat Wellink vertelde. We hadden vaak zeer levendige discussies. Toch heb ik er niet voor gekozen zijn verhaal weer te geven in de interviewvorm. Dat leest niet lekker, zo bleek al gauw. Daarom geef ik telkens in mijn eigen woorden een korte introductie van een bepaalde episode en laat ik vervolgens Wellink daarover aan het woord. Het klopt dat dit boek geen breed onderzoek naar de financiële crisis is geworden. Als ik dat had willen doen, had ik een paar jaar de tijd moeten nemen. Dan had ik ook andere hoofdrolspelers zoals Balkenende, Trichet en Scheringa aan het woord moeten laten komen. Dat was echter niet de opzet en ik had maar zes maanden de tijd. Ik heb nu een soort korte geschiedenis van de financiële crisis geschreven, gezien door de ogen van Wellink. Het is duidelijk zíjn verhaal.

Hoe bent u te werk gegaan?
Ik heb Wellink zeven keer zeer uitvoerig gesproken over zeven verschillende onderwerpen. Over de keuze daarvan waren we het snel eens. Die zeven zijn de belangrijkste en meest spraakmakende thema’s van de laatste jaren. Het gaat om de splitsing van ABN Amro, gevolgd door de spectaculaire reddingsoperatie door de Nederlandse staat. De introductie van de euro en de crisis rond de Europese munt als gevolg van de problemen in landen als Griekenland. De rol van Wellink als voorzitter van het overleg- en coördinatieplatform voor centrale bankiers, het Bazels Comité. De financiële crisis. De drama’s rond Icesave en DSB Bank. En tot slot de verhouding tussen de Nederlandsche Bank (DNB) en het ministerie van Financiën en de nieuwe wetgeving die beoogt het toezicht binnen DNB sterker te profileren. Ik was de interviewer, de redacteur en de regisseur van de gesprekken. Het was aan mij om de discussie te leiden. Wellink had bij sommige gesprekken een briefje bij zich als geheugensteun met daarop datgene wat hij wilde zeggen. Maar daar keek hij nooit op, want die man heeft het geheugen van een olifant. Alles wat hij vertelde, is later feitelijk en juridisch - op toezichtvertrouwelijke informatie - gecheckt door DNB. Een enkele keer zat hij er een klein beetje naast. Dan bleek bij wijze van voorbeeld dat een gesprek op 5 juli had plaatsgevonden en niet op 8 juli. Hij heeft een schier onuitputtelijke parate kennis.

Toch krijg ik de indruk dat u hem bijvoorbeeld over een onderwerp als financiële innovaties, een van de belangrijkste oorzaken van de financiële crisis, niet erg stevig aan de tand heeft gevoeld.
Daar ben ik eindeloos op ingegaan. Herhaaldelijk heb ik gezegd ‘jullie hebben je laten belazeren door de bankiers, ze hebben jullie bij de neus genomen’. Maar Wellink weigert mensen zwart te maken. Slechts één keer erkent hij met zoveel woorden dat hij is beduveld, namelijk door de IJslandse toezichthouders over de stand van zaken bij Landsbanki, de moeder van internetspaarbank Icesave. Maar zelfs dan relativeert hij dat door te zeggen dat het ook kan zijn dat de IJslanders ondeskundig waren en dat ze zelf óók niet wisten hoe ernstig de toestand bij hun banken was. Of toen ik opmerkte dat het Bazel II-akkoord de mogelijkheid tot arbitrage openliet, was zijn reactie dat de regels niet deugden. Niet dat de bankiers die daar misbruik van hebben gemaakt niet deugen. We hebben daar eindeloos over gebakkeleid. Maar het lukt je niet Wellink te verleiden tot het aanwijzen van schurken. Het is kennelijk een karaktereigenschap van hem dat hij niet individuele mensen wil afbreken. Hij is een systeemdenker, een analyticus. Het tegengas dat ik hem tijdens onze gesprekken gaf heb ik, zoals gezegd, eruit gehaald. Daardoor is het een inzichtelijker en toegankelijker verhaal geworden.

Hoe was het om zo uitgebreid een kijkje achter de schermen van de Nederlandsche Bank te mogen nemen?
Wat mij het meest opviel, was hoe beperkt de juridische armslag is van een bestuursorganisatie als de Nederlandsche Bank. DNB moet zich aan de regels houden en stuit dan op vele wettelijke en Europese beperkingen. Neem de veelbesproken verklaring van geen bezwaar die DNB uiteindelijk heeft afgegeven. Daardoor mocht de overname van ABN Amro door drie buitenlandse banken doorgaan en werd de bank gesplitst. Als je Wellink diep in zijn hart kijkt, had hij die verklaring nooit willen afgeven. Maar bestuurlijk had hij geen poot om op te staan. Later is hij hier herhaaldelijk zwaar om bekritiseerd. Zijn critici vonden dat hij meer de grenzen van de wet had moeten opzoeken. Hij zou te legalistisch en te formalistisch zijn. Maar zo zit Wellink zo nou eenmaal in elkaar. Hij vindt dat een bestuursorgaan van de overheid, dus ook DNB, zich aan de wet dient te houden. En het is maar goed ook dat dat gebeurt. Stel je voor dat DNB de wet aan zijn laars lapt. Dan regeert de willekeur en krijg je een situatie dat er bij wijze van spreken iemand een bankvergunning wordt geweigerd omdat zijn gezicht hen niet bevalt. Wellink heeft een duidelijk weerwoord op de kritiek die over hem is uitgestort. Ook laat hij zien welke lessen er kunnen worden getrokken. Ik denk dit boek een soort rehabilitatie is. Dat was niet de opzet, maar het komt er wel zo uit.

Over Annegreet van Bergen

Annegreet van Bergen is econoom, auteur van de bestseller Gouden jaren en journalist.

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden