‘De Wij Economie’ is niet het eerste boek dat Vermeend publiceert naar aanleiding van de crisis. Al op 1 december verscheen zijn eerste analyse van de problemen onder de titel ‘De kredietcrisis’. In februari kwam een geactualiseerde versie uit, ‘De kredietcrisis 2009’, met daarin Vermeends aanbevelingen om ‘er sterker uit te komen’.
Geen twijfel mogelijk: in ‘De kredietcrisis 2009’ is de hoogleraar aan het woord. Het boek is opgezet als een korte en tamelijk objectieve terugblik. Vermeend biedt ons, zijn leerlingen, een stoomcursus ‘inzicht in de crisis’. In een even helder als bondig betoog doet hij uit de doeken hoe het zo ver heeft kunnen komen, hoe de regering heeft gereageerd en hoe de crisis bestreden kan worden. Hij loopt de oorzaken systematisch af: de subprime-hypotheken, de ratingbureaus, de bonusregelingen, de beleggingen met geleend geld, de rol van de Federal Reserve. Hij kijkt terug op eerdere crises, zoals in de jaren dertig en enkele jaren geleden in Japan, en maakt duidelijk welke lessen daaruit geleerd kunnen worden.
Nu de regeringspartijen door de zich voortslepende onderhandelingen weer in een lastige positie hebben gemanoeuvreerd, is het aardig om terug te lezen hoe enthousiast de reacties waren op de maatregelen die minister Bos begin oktober 2008 nam om de banken overeind te houden. Door de kordate manier van handelen gold Nederland toen als voorbeeld voor andere landen. Maar door de aarzelende manier waarop de regeringspartijen nu een akkoord hebben gesloten, is het aanzien behoorlijk geslonken.
In ‘De kredietcrisis 2009’ heeft Vermeend vast een voorschot genomen op het boek dat in juni zal verschijnen, ‘De Wij Economie’. Vermeend is van mening dat de wereld er na deze crisis nooit meer hetzelfde uit zal zien, zowel op economisch als op maatschappelijk vlak. Hij verwacht dat de economische machtsverhoudingen als gevolg van de crisis verder zullen verschuiven in het voordeel van de opkomende economieën. Dat heeft naar zijn idee niet alleen te maken met de kredietcrisis, maar ook met de klimaatcrisis en het energievraagstuk.
Volgens Vermeend biedt de crisis een uitgelezen mogelijkheid om de overgang naar een ‘groene economie’ in te zetten. Hij vindt het onbegrijpelijk dat Nederland op het gebied van zonnestroom en windenergie op de wereldranglijst de 55e positie inneemt. De beste manier om hier een inhaalslag te maken is niet door het bedrijfsleven nu te confronteren met extra heffingen, maar door het instellen van een nieuwe wettelijke regeling voor de Bevordering van Duurzame Energie (BDE), vormgegeven naar het voorbeeld van de Duitse regeling ‘Erneuerbare Energien Gesetz’ (EEG). Vermeend heeft hier hoge verwachtingen van: de BDE zal niet alleen vaart brengen in de economie, maar ook leiden tot een lagere uitstoot van broeikasgassen en duurzamere groei. Ook is het naar zijn idee de hoogste tijd de bonusregelingen in het bedrijfsleven aan te pakken en terug te keren naar een ‘ouderwetse’ vorm van winstdeling. Dat is de beste manier om te komen tot ‘een inspirerende arbeidsgemeenschap met relatief weinig hiërarchische verhoudingen, veel ruimte voor eigen verantwoordelijkheid, creativiteit en ondernemerschap’.
Hij besluit ‘De kredietcrisis 2009’ met een fictief berichtje uit 2020 waarin hij de ‘Nederlandse groene bedrijfssector’ neerzet als behorend tot de mondiale kopgroep, toonaangevend op het terrein van duurzame energie. Hoe die sector zo succesvol is geworden? ‘Dit succes is te danken aan het besluit van het toenmalige kabinet Balkenende-Bos (2007-2011) om in 2009, toen onze economie zich in een neergang bevond, een miljardenplan te lanceren voor investeringen in wind- en zonne-energie.’ Vermeend heeft zich de afgelopen weken zitten verbijten, dat kan niet anders. Misschien dat ‘De Wij Economie’, waarin de idealist Vermeend aan het woord komt, de geesten rijp kan maken. Het boek verschijnt in juni.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
