Laten we met Epstein beginnen. Deze hoogleraar Managementonderzoek aan Rice University in Houston (hij is gastdocent geweest aan Stanford, Harvard en Insead) heeft met Duurzaam ondernemen zijn achttiende boek geschreven. Epstein wordt wereldwijd gezien als een expert als het gaat om het financieel mogelijk maken van en verantwoording afleggen over duurzaam ondernemen.
Bedrijven die duurzaam willen ondernemen moeten niet alleen de kosten, maar ook de winsten die ze daaruit halen op een verantwoorde manier in hun cijfers kunnen opnemen. Als het gaat om bijvoorbeeld energiebesparingen is dat niet zo moeilijk. Maar hoe meet je een aanmerkelijke imagoverbetering als je erin geslaagd bent een succesvol milieuvriendelijk product in de markt te zetten of wat meld je als je erin bent geslaagd de hoeveelheid giftig afval die je produceert te halveren?
Epstein is geen man van grote woorden en vergezichten. De verwoording van de noodzaak van duurzaam ondernemen komt aan het begin van zijn boek wel aan de orde, en laat hij verder graag aan anderen over. Maar wilt u als manager weten hoe je ‘operatie duurzaamheid’ in de boekhouding structureert en hoe je zorgt dat de cijfers de geleverde inspanningen en de behaalde resultaten op een transparante manier reflecteren, dan is Epstein uw man. Maar simpele kost is het niet. Aan multidimensionale schema’s geen gebrek. Dit boek is dan ook niet geschikt voor de lezer die meer te weten wil komen over duurzaamheid en op zoek is naar inspirerende voorbeelden. Pas als je zelf van plan bent een duurzame strategie vorm te geven, komen de grafieken, tabellen en andere cijfers op de op zich prima geschreven pagina’s tot leven.
Als geïnteresseerde leek kun je beter bij Marleen Janssen Groesbeek terecht. Deze FD-journaliste heeft zo langzamer hand een flink duurzaam oeuvre op haar naam staan. Duurzamer ondernemen is haar vijfde boek. In 2001 schreef ze met Maatschappelijk ondernemen als eerste Nederlandse journalist een boek over het onderwerp. Het was geen bestseller, maar het zette het onderwerp wel op de kaart. Vijf jaar en een enorme opgang van alles wat duurzaam heet te zijn later, besloot ze dat het tijd was voor een opvolger, die dus begin dit jaar is uitgekomen. ‘Boeken zijn net kinderen, ze laten zich niet dwingen’, schrijft ze verontschuldigend in het voorwoord.
Duurzamer ondernemen is een typisch journalistenboek. Janssen Groesbeek schrijft een stuk aantrekkelijker van Epstein, hoewel ook zij niet vaak is te betrappen op frivoliteiten. Haar boek laat zich lezen als een compleet overzicht van de stand van zaken op het gebied van duurzaamheid in Nederland. Van De Code Tabaksblat tot de vliegtaks, en van Cradle to cradle tot de moeilijke rol van Shell, het staat er allemaal in. In het hoofdstuk ‘Duurzame Dienstverlening’ komt zelfs de onfortuinlijke overname van krantenuitgever PCM door risicokapitalist Apax aan bod (voor wie twijfelt: niet duurzaam!), en achterin het boek worden we nog eens meegenomen door het woud aan groene keurmerken dat de markt terroriseert.
Weinig mensen hebben zo’n goed overzicht over het hele Nederlandse duurzaamheidveld als Janssen Groesbeek, wat in de meer dan 300 pagina’s die het boek telt tot uiting komt. Toch zou je willen dat ze af en toe het grote overzicht even loslaat en ons mee de diepte in neemt om een onderwerp werkelijk leven in te blazen. Helaas laat haar journalistieke overzicht dat niet toe.
Verder gaan de ontwikkelingen in duurzaamheidland momenteel zo snel dat zelfs dit enkele maanden geleden uitgekomen boek op een aantal punten alweer achterhaald is. Het percentage duurzame energie dat Nederland officieel produceert is geen 2,8 meer, maar 7,5. De vliegtaks waar ze een paragraaf aan besteedt, bestaat niet meer en Shell heeft zich ondertussen teruggetrokken uit het prinses Amalia windpark op de Noordzee.
Het is het soort details waar een auteur in de huidige dynamiek niet zo veel aan kan doen. En we willen het Marleen Janssen Groesbeek graag vergeven in ruil voor passages als deze: ‘Om een echte slag te maken op duurzaamheidgebied moet er zo langzamerhand een revolutie uitbreken. Bijvoorbeeld zo: bedrijven die in 2010 er niet in zijn geslaagd om minstens de helft van hun omzet uit duurzame producten te halen, moeten de helft van hun winst inleveren. Of de raad van bestuur krijgt een hele week een klas zesjarigen over de vloer aan wie ze moet uitleggen waarom zij zo slecht zorgt voor hun toekomst. Wie niet luisteren wil, moet maar voelen.’
