De uitslag van deze vorm van directe democratie was een massaal en vooral overduidelijk ‘nee’. De reden daarvoor kan van alles zijn, we zullen het volgens De Roode nooit echt weten. Wat we wel weten, is dat de gekozen strategie van de politici om deze verandering geaccepteerd te krijgen, een schoolvoorbeeld is van hoe het niet moet. Peter de Roode: ‘De gekozen veranderstrategie kenmerkte zich door een hoog zeggen- en dwanggehalte, met af en toe een vleugje samenwerken, en geen enkele vorm van zelf veranderen. In allerlei televisieprogramma’s kreeg de Nederlandse burger te horen hoe belangrijk de grondwet wel niet was. Het kabinet probeerde door ingewikkelde taal de burgers van zijn gelijk te overtuigen. Hoe meer ze echter trachtten te overtuigen, des te groter werd de afkeer van de bevolking jegens de politici die met een pokerface hun rationele argumenten de huiskamers in brachten. Na de zeggenstrategie werd de dwangstrategie uit de kast gehaald. Ministers begonnen dreigende taal uit te slaan. Bij een nee zouden we oorlog krijgen. Nederland zou achterop raken in Europa. Een nee zou directe negatieve gevolgen hebben voor de Nederlandse economie. Opmerkelijk was echter dat er geen enkele visie op Europa werd verkondigd. We kregen vooral te horen wat het nee zou opleveren, voordelen werden niet benoemd. Toen het twee voor twaalf was, kozen de politici snel een andere strategie. Ze gingen mensen erbij betrekken. Maar deze samenwerkingsstrategie van de burgers opzoeken met folders werkte eerder averechts. Er werd namelijk niet geluisterd naar de bevolking. De boodschap werd alleen herhaald, nu in een een-op-een-relatie. Waarom Nederland tegenstemde zullen we nooit weten. Was het tegen Europa, de politici, de aanpak? In ieder geval vond er een botsing plaats tussen ratio en emotie.’
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.