Toen Facebook-COO Sheryl Sandberg twee jaar geleden incheckte in een Mexicaans resort om samen met haar man Dave de vijftigste verjaardag van een goede vriend te vieren leek haar leven in alle opzichten op een sprookje: ze was gezegend met een gelukkig huwelijk, twee gezonde kinderen, een glanzende carrière, en een vermogen van een miljard dollar. Ze keerde echter terug als weduwe, nadat haar echtgenoot tijdens een fitness-oefening aan een zware hartaanval was bezweken.
Het verlies maakte behalve intens verdriet ook gevoelens van onmacht los. Op kantoor durfde niemand haar aan te spreken en haar karakteristieke zelfvertrouwen bleek volledig verdwenen. Na een maand van eenzaamheid besloot Sandberg tot een voor haar ongebruikelijke stap: ze maakte een persoonlijk verslag van haar gevoelens en plaatste dat op Facebook. Het bericht, dat bijna een miljoen likes kreeg en 75.000 reacties opleverde, vormde de basis voor Optie B, een handleiding voor rouwverwerking. Sandberg, die bijgestaan wordt door huisvriend en Wharton-psycholoog Adam Grant, betoogt dat tragedies met bepaalde technieken en inzichten niet alleen overwonnen kunnen worden, maar zelfs kunnen leiden tot post-traumatische groei. Zelf is ze door de ervaring zowel een beter mens als een betere leider geworden, zegt ze in een interview. ‘Als ik zou kunnen kiezen zou ik alles bij het oude hebben gelaten. Maar de diepere gevoelens van betekenis, dankbaarheid en zingeving waarover ik nu beschik - dat zijn prachtige dingen.’
Sandberg is niet de enige techbestuurder die geconfronteerd werd met een intens persoonlijk verlies en daar een boek over schreef. Voor Mo Gawdat, Chief Business Officer bij Google [X], sloeg het noodlot in 2014 toe, toen zijn 21-jarige zoon Ali bij een chirurgische ingreep op de operatietafel overleed. Als computerprogrammeur zocht Gawdat zijn heil niet in reflectief schrijven, maar in een algoritme. Geluk, zo stelt hij in Solve for Happy, is groter dan, of staat gelijk aan de gebeurtenissen in je leven, minus de verwachtingen die je koestert over hoe je leven zou moeten zijn.
Deze formule is niet alleen van toepassing op traumatische gebeurtenissen, aldus Gawdat. Mensen worden dagelijks om de oren geslagen met onrealistische verwachtingen, of die nu gewekt worden door reclames voor spullen die ze zich niet kunnen veroorloven, of door de idyllische momenten uit het leven van Facebook-vrienden. De kunst is om beter naar de wereld te leren kijken door de illusies en blinde vlekken die onze blik vertroebelen te onderkennen, en de waarheden in het leven, zoals verandering en dood, te accepteren. Voor Gawdat zelf kwam het herstel met het besef dat er een verschil is tussen pijn en lijden. Waar lijden een nutteloze vicieuze cirkel van schuldgevoelens en nóg meer leed inluidt, is pijn juist een manier om door te gaan, een mechanisme van het lichaam dat aanspoort tot zelfverbetering.
De spectaculaire groei van ondernemingen als Facebook (bijna twee miljard gebruikers) en verhuursite Airbnb (meer dan drie miljoen locaties in 65.000 steden) wordt in de populaire pers vaak beschreven als een spontane kettingreactie van mond-tot-mondreclame. Niets is echter minder waar, zegt internetadviseur Sean Ellis. Beide bedrijven bedienden zich van een uitgekiende strategie op basis van coding, marketing en marktinstinct. Ellis muntte er zelfs een aparte term voor: growth hacking. Facebook brak door dankzij de ontwikkeling van een vertaalmachine die gebruikers in staat stelde om de site via een crowdsourcing-model in welke taal dan ook om te zetten, Airbnb werd groot via een samenwerkingsverband met Craigslist, de Amerikaanse Marktplaats.nl.
In Hacking growth legt Ellis uit hoe ondernemers met weinig budget en ervaring toch consistente en meetbare resultaten kunnen behalen. Hoewel de methodologie diep verankerd is in het Californische managementdenken (het boek belooft voor marktaandeel te bewerkstelligen wat de Lean start-up beweging deed voor productontwikkeling en Scrum voor productiviteit) is growth hacking niet alleen weggelegd voor internetstart-ups: ook gevestigde bedrijven als IBM, Walmart en Microsoft maken er gebruik van.
In Het ondiepe (2011) waarschuwde Atlantic Monthly-journalist Nicholas Carr voor de gevaren van het internet op ons concentratievermogen. In Sensemaking gaat bedrijfsadviseur Christian Madsbjerg nog een stap verder: de binaire taal van computermodellen dreigt ook onze manier van denken te ondermijnen. Silicon Valley is in zijn optiek een ideologie geworden, een dogma dat algoritmes en big data als de puurste vorm van waarheid beschouwt. Het punt is alleen dat de fysieke wereld nog steeds bepaald wordt door mensen, met alle grilligheden en onvoorspelbaarheden vandien.
Om de balans te herstellen pleit Madsbjerg ervoor om de 'softe' wetenschappen, zoals filosofie en (kunst)geschiedenis, in het bedrijfsleven terug te brengen. Nog niet zo lang geleden was dat de normaalste zaak van de wereld: topmanagers als Ken Chenault van American Express, voormalig Minister van Financiën Hank Paulson en Blackstone-CEO Stephen Schwarzman hebben allemaal een alfa-opleiding gevolgd. In een ondernemingsklimaat waarin robots steeds meer bèta-vaardigheden overnemen zal dat alleen nog maar belangrijker worden, aldus Madsbjerg. De toekomst is waarschijnlijk voorbehouden aan bestuurders die zowel een roman als een spreadsheet op waarde weten te schatten.
Over Jeroen Ansink
Jeroen Ansink is journalist in New York. Hij schrijft en schreef onder meer voor HP/De Tijd, Elsevier Weekly Magazine en Fortune.com. Voor Managementboek schrijft hij interviews. Ansink voltooide een vrij doctoraal in de Letteren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en behaalde het certificaat Business Journalism aan de Wharton Business School aan de Universiteit van Pennsylvania.
