Toen ik, dankzij de goede cijfers die ik haalde op het vwo, kon gaan studeren ontgroeide ik langzaam maar zeker het milieu waar ik was geboren. Ik ging anders praten, kreeg andere interesses. Of had ik die misschien altijd al gehad en kon ik me nu ontplooien?
Mijn studie Frans bracht me in een academisch milieu en mijn au pair baantje was bij een haute bourgeoisie familie in Parijs. Daar werd mij op subtiele manier duidelijk gemaakt dat ik anders was en dat er op mijn gewoonten werd neergekeken.
Twee werelden
In het academisch milieu waar ik dankzij mijn studie terecht kwam paste ik me razendsnel aan, al vroeg ik me ook af: wil ik wel zo worden als zij? Natuurlijk wilde ik graag geaccepteerd worden in mijn nieuwe omgeving, maar ik had een andere levensgeschiedenis, met andere waarden en gewoonten. Gaandeweg heb ik me verzoend met het feit dat ik in twee werelden leef. Ik beweeg me gemakkelijk tussen beide milieus en heb geleerd hoe ik ten opzichte van beide een autonome positie kan innemen.
Sociale mobiliteit
Lange tijd was Nederland kampioen sociale mobiliteit. Een kind uit een arbeidersmilieu kon, dankzij het beursstelsel, prima doorstromen naar hoger onderwijs. En bovendien heerste in Nederland de gedachte dat klasse een achterhaald begrip was, dat we allemaal deel uitmaakten van een grote middenklasse.
Maar de beurs werd een lening en kinderen uit lagere sociale klassen krijgen vaker een lager schooladvies, terwijl kinderen uit welgestelde milieus via bijlessen en huiswerkinstituten hun kansen op een goede opleiding vergroten. Wat betreft sociale mobiliteit halen Scandinavische landen ons nu in. Er is in Nederland zelfs sprake van sociale daling. De levensverhalen van sociale stijgers en dalers laten tegelijkertijd zien dat klasse nog altijd springlevend is in onze samenleving.
Geklommen op de sociale ladder?
Je zou denken dat sociale mobiliteit geslaagd is wanneer je je positie hebt verbeterd en een groter inkomen hebt. Dat zijn de criteria waarmee de statistieken rekening houden. Maar volgens mij ben je geslaagd wanneer je je op gemak en thuis kunt voelen in beide werelden, zonder schaamte of schuldgevoel, zonder je verscheurd te voelen. Ik houd niet van het beeld van een ladder of het begrip stijger omdat het een hiërarchie impliceert. Liever spreek ik van Transklasse: iemand die naar een andere klasse is verhuisd en zich in beide sociale milieus beweegt.
Transklasse
In mijn boek Transklasse. Leven in Twee werelden neem ik je mee in het traject dat sociale stijgers afleggen en wat hem of haar als mens vormt. Ik put daarbij uit mijn eigen levensloop, en interviewde daarnaast tientallen ‘sociale stijgers’ met hun unieke levensverhalen en verzamelde ervaringsverhalen uit de literatuur. Door een studie van sociologische, filosofische en psychologische analyses van sociale mobiliteit vond ik antwoorden op vele vragen. Wat moeten ze achterlaten en hoe verwerven ze een eigen plek in een ander milieu? Hoe zorgen ze dat ze, terwijl ze de sociale ladder beklimmen, zichzelf blijven? Hoe verandert het contact met hun milieu van afkomst? Wat maakt dat sommigen wel en anderen niet hun milieu verlaten?
Over Lenette Schuijt
Lenette Schuijt (1959) is auteur van boeken op het gebied van leiderschap en bezieling, zoals Met Ziel en Zakelijkheid (2005), en schreef daarnaast ook een boek over haar moestuin, Met hart en ziel aan tafel (2009) en De Bourgogne. Meer dan wijn & het goede leven (2019). Ze werkt als adviseur/coach voor maatschappelijke organisaties en is docent in diverse (Master)opleidingen.
