De meest gestelde vraag van organisaties op dit moment is: hoe kunnen we inspelen op de snelle en complexe veranderingen? We willen agile worden; hoe doen we dat? Leiders vragen zich vooral af hoe ze hun mensen mee kunnen krijgen. En tegelijk stellen medewerkers elkaar de cynische vraag 'bij welke reorganisatie werk jij?'
De organisatie van de toekomst: trendsetter.
In mijn boek ga ik een stap verder. Ik beschrijf in Olifantenpaadjes zes maatschappelijke tendensen die voor organisaties en organisatieveranderaars belangrijk zijn. Ik denk dat organisaties niet alleen moeten meebewegen met de veranderingen om hen heen; dat is nog reactief. Ik denk dat ze creatief moeten worden: beweging en verandering mede vormgeven. Deze ontwikkelingen maken het steeds vanzelfsprekender en noodzakelijker om in organisaties informele wegen te bewandelen. Als organisaties zich veel meer openen voor de wereld om hen heen kunnen ze veel makkelijker trends oppikken en zelfs trendsetters worden.
De informele organisatie bestaat uit de informele netwerken van mensen dwars door afdelingen en lagen in de organisatie heen. Inclusief klanten, burgers en samenwerkingspartners buiten de organisatie . Zij geven samen betekenis aan wat zij belangrijk vinden in hun werk, branche en organisatie, ontwikkelen er een visie op, en vinden manieren om slimmer te werken. Ze delen gemakkelijk en direct kennis en ervaring. Zo maken ze samen olifantenpaadjes.
Vier onderzoeksstappen. Als je de informele organisatie wilt leren kennen, kun je de volgende vier stappen nemen. Je kijkt eerst van welke netwerken je zelf onderdeel bent. Ten tweede typeer je de informele netwerken; daardoor krijg je meer inzicht in de mogelijkheden of beperkingen ervan. Er is een aantal aspecten waarmee je ieder informeel netwerk kunt onderzoeken en karakteriseren. Ten derde zoek je uit hoe de informele netwerken zich verhouden tot de context van andere netwerken en de organisatie als geheel. En ten slotte wordt dan waarschijnlijk al doende duidelijk wie sleutelfiguren in het geheel zijn: mensen die knooppunten van veel verbindingen zijn.
Veranderen met de informele organisatie.
Vanuit het zicht dat je op de informele organisatie krijgt, maak je een nieuw informeel netwerk waarmee de verandering in gang zet. Je begint meteen samen. Mensen voelen zich dus betrokken, erkend en gehoord, en dat geeft veel meer bereidwilligheid. Als je van daaruit medestanders zoekt, heb je meer kans op invloed, op het samen maken van olifantenpaadjes. Die groep noem ik de karavaan. Die groep groeit al doende, door direct en open te delen, en wisselt van samenstelling door steeds relevante mensen te betrekken.
Onomkeerbaar experimenteren met de karavaan.
Vervolgens doorbreek je de bekende volgorde van onderzoeken, plannen en dan implementeren. Dat doe je door experimenteren centraal te zetten en zodanig te experimenteren dat er onomkeerbaarheid ontstaat. Denken en doen, experimenteren en reflecteren wisselen elkaar af.
Tijdens het experimenteren zoek je manieren om deze experimenten onomkeerbaar te maken. Je gaat niet op het droge oefenen of analyseren, maar betrekt meteen de doelgroep en start pilots. Omdat je de experimenten, de stappen klein houdt, is dat niet zo risicovol, want je kunt in je volgende experiment meteen bijsturen waar nodig. Je ontdekt meteen welke vooronderstellingen waarmee je het experiment hebt ingezet, wel of niet kloppen. Onomkeerbaarheid zit in het direct met de doelgroep, klanten of burgers, in contact treden. Het zit in het direct betrekken van mogelijke nieuwe partners bij de karavaan. En het zit in het direct uitvoeren van een eerste stap. Het uitgangspunt is dat mensen niet met een to-dolijstje de bijeenkomst verlaten, maar dat er al acties in gang gezet zijn die mensen later verder kunnen oppakken. Dan kun je niet meer terug.
Hoe je de lessen van kunstenaars en designers hiervoor kan gebruiken, beschrijf ik uitgebreid in Olifantenpaadjes. Ik ben benieuwd tot welke olifantenpaadjes mijn boek jou inspireert!
An Kramer is organisatiecoach en veranderexpert met een speciaal oog voor de kracht van informele netwerken van organisaties. ‘Het kan wel, want het kan anders’ is haar motto. Ze onderzoekt, schrijft en spreekt daarnaast over vormen van leren die individu, organisatie en maatschappij verbinden. Ze werkt vanuit haar onderneming Nomadisch Veranderen en is als associate verbonden aan de Baak en Twynstra Gudde. Ze is de auteur van Olifantenpaadjes.
